Википедија

Bioskop

Bioskop (ili kino) je filmski teatar u kome se prikazuju filmovi na velikom platnu.[1][2] Film su kao tehnologiju pronašli Braća Limijer, snimili su par prvih dokumentarnih filmova i prikazali ih na prvim projekcijama. Kasnije, filmovi počinju da se masovno proizvode.

Unutrašnjost jednog bioskopa

Terminologija uredi

 
Foks teatar u Antlanti ima staromodni neonski znak.
 
Kejov teatar u Rokdejlu, Teksas

Bioskop se takođe može nazvati i filmska kuća, filmski teatar, i kuća pokretnih slika. U SAD, je theater odavno preferentni pravopis, dok je u Velikoj Britaniji, Australiji, Kanadi i drugde to theatre.[3]

Međutim, neki američki bioskopi su odlučili se da koriste britanski pravopis u svojim imenima, što je praksa koju podržava Nacionalna asocijacija vlasnika teatara, dok osim anglofonske Severne Amerike većina zemalja koje govore engleski koristi izraz cinema, koji se alternativno pisanše i izgovara kinema.[4][5][6] Potonji pojmovi, kao i njihovi izvedeni pridevi „kinematografski“ i „kinematički“, ultimatno potiču od grčkog κινῆμα, κινήματος (kinema, kinematos) - „kretanje“, „kretnja“. U zemljama u kojima se ti izrazi koriste, reč „teatar” je obično rezervisana za mesta izvođenja uživo.

Kolokvijalni izrazi, koji se uglavnom primenjuju na filmove i bioskope kolektivno, uključuju srebrni ekran (ranije ponekad ploča) i veliki ekran (za razliku od manjeg ekrana televizora). Severnoamerički specifični termin je the movies, dok su u Velikoj Britaniji specifični izrazi the pictures, the flicks i za sam objekat the flea pit (ili fleapit). Prostorija za projekcije je mali teatar, često privatan, na primer za one koji se bave proizvodnjom filmova ili u velikoj privatnoj rezidenciji.

Etimologija izraza „movie theater“ uključuje izraz „movie“, koji je „skraćeni oblik pokretne slike u kinematografskom smislu“ koji je prvi put upotrebljen 1896. godine[7] i „teatar“, koje je nastao u „... kasnom 14. veku, [što znači] otvoreno mesto u drevna vremena za gledanje spektakla i predstava". Izraz „teatar” potiče od starofrancuske reči „theatre”, iz 12. veka i „... direktno iz latinskog theatrum [što je značilo] 'igraonica, pozorište; pozornica; gledaoci u pozorištu'”, što je proisteklo od grčke reči theatron, koja je značila „pozorište; ljudi u pozorištu; predstava, spektakl”, [ili] doslovno „mesto za gledanje”. Upotreba reči „teatar“ u značenju „zgrade u kojoj se prikazuju predstave“ datira iz 1570-ih godina na engleskom jeziku.[8]

Istorija uredi

Bioskopske predstave su se u početku davale po kafanama a prvi bioskopi su bili putujući. Aleksandar Lifka prvi je počeo na prostoru Srbije da se bavi projekcijama. Danas bioskop u Subotici nosi njegovo ime. Prvi nemi filmovi su imali i pijanistu koji je gledajući film pratio odgovarajućom muzikom.

  • prvi film u Srbiji je prikazan u Beogradu 6. juna 1896. godine
  • prvi domaći film je snimljen 1910. godine, zvao se „Karađorđe“ a režiser i glavni glumac je bio Čiča Ilija Stanojević
  • prvi putujući bioskopi, u Srbiji, su se pojavili oko 1900. godine a
  • prvi stalni bioskop u Beogradu je počeo sa radom 1906. godine.

Prekurzori uredi

Bioskopi se nalaze u dugoj tradiciji teatara koji mogu da ugoste sve vrste zabave. Neki oblici pozorišne zabave uključivali su prikazivanje pokretnih slika i mogu se smatrati prethodnicima filma.

Godine 1799. Etjen-Gaspard „Robertson” Robert preselio je svoju predstavu Fantasmagori u napuštenu klaustru u blizini Plejs Vendoma u Parizu. Jezivo okruženje, sa grobljem i ruševinama, činilo je idealnu lokaciju za njegov spektakl.

Kada je otvorena 1838. godine, Kraljevska politehnička ustanova u Londonu postala je veoma popularno i uticajno mesto sa mnoštvom vrsta magičnih fenjera kao važnim delom svog programa. U glavnom teatru, sa 500 mesta, lanternisti bi dobro iskoristili bateriju od šest velikih fenjera koji stoje na poređanim stolovima kako bi projektovali fino detaljne slike izuzetno velikih slajdova na ekranu od 648 kvadratnih stopa. Magični fenjer korišćen je za ilustraciju predavanja, koncerata, pantomime i drugih oblika pozorišta. Popularne prezentacije magičnih lampiona uključivale su fantazmagoriju, mehaničke slajdove, rastvarajuće poglede Henrija Langdona Čajlda i njegov hromatrop.[9][10]

Najranije poznato javno projektovanje stroboskopske animacije predstavio je austrijski mađioničar Ludvig Dobler 15. januara 1847. u pozorištu Josefstadt u Beču, sa svojim patentiranim Fantaskopom. Animirani spektakl bio je deo dobro prihvaćene predstave koja je rasprodata u nekoliko evropskih gradova tokom turneje koja je trajala do proleća 1848.[11][12][13][14]

Najranije lokacije za prikazivanje filmova uredi

 
Berlinsko pozorište Vintergarten bilo je mesto prve filmske prezentacije braće Skladanovski od 1. do 31. novembra 1895.

Najranije javno prikazivanje filmova odvijalo se u postojećim (vodviljskim) pozorištima i na drugim mestima koja su mogla biti zamračena i udobno smestiti publiku. Emile Rejnaud je prikazivao svoje animirane filmove Pantomime Luminijuses od 28. oktobra 1892. do marta 1900. u Muzej Grevin u Parizu, sa svojim sistemom Teatar optik. On je održao je preko 12.800 emisija za ukupno preko 500.000 posetilaca, sa programima uključujući Pauvre Pierrot i Autour d'une cabine.[15][16]

Tomas Edison je u početku smatrao da filmsko prikazivanje ne bi bilo komercijalno održivo kao predstavljanje filmova u kutijama za gledanje, te je filmski aparat koji će njegova kompanija prvo iskoristiti postao kinetoskop. Nekoliko javnih demonstracija održalo se od 9. maja 1893. godine, pre nego što je otvoren prvi javni salon Kinetoskopa 14. aprila 1894. godine, pod pokroviteljstvom Holand Brosa u Njujorku na adresi 1155 Brodvej, na uglu 27. ulice. Ovo se može smatrati prvom komercijalnom filmskom kućom. Ovaj lokalitet je imao deset mašina, postavljenih u paralelne redove od po pet, od kojih je svaka prikazivala drugačiji film. Gledalac je za 25 centi mogao da vidi sve filmove u jednom od redova; pola dolara je omogućavalo pristup celom setu.[17]

Eidoloskop, koji je za porodicu Latam osmislio Judžin Ogistin Last, demonstriran je za predstavnike štampe 21. aprila 1895. godine, a otvoren za javnost 20. maja, u donjoj brodvejskoj radnji sa filmovima o boksu za nagradu Grifo-Barnet, snimljenim sa krova Medison skver gardena 4. maja.[18]

Maks Skladanovski i njegov brat Emil demonstrirali su svoje filmove sa bioskopskim projektorom u julu 1895. u Gasthaus Selu u Pankovu (Berlin). Ovo mesto je kasnije, barem od 1918. godine, korišteno kao namenski bioskop Pankover Ličšpil, a između 1925. i 1994. kao Tivoli.[19] Prva potvrđena komercijalna prikazivanja braće Skladanovski održana su u Vintergartenu u Berlinu od 1. do 31. novembra 1895.[20]

Razvoj uredi

U filmskim dvoranama - bioskopima, pre filmova davali su se i „žurnali“ - preteča TV dnevnika. Vesti su bile stare najmanje desetak dana.

Film je bio jeftina zabava, pa je poseta bioskopima bila velika. Napretkom filmske tehnologije menjale su se i filmske dvorane. Jedna od prvih je bio „Sinemaskop“.

Potom je uvedeno stereo ozvučenje, a razvijena je i tehnologija 3D filmova koje publika gledala sa specijalnim kartonskim naočarima za jednokratnu upotrebu.

U poslednje vreme razvijene su tehnologije kojim se gledaocu daju i drugi efekti poput pomeranja sedišta ili različiti mirisi koji dočaravaju filmske efekte - takozvane 6D efekte.

U bioskopima su prikazivani analogni filmovi sa 35-milimetarske trake, dok se ta tehnologija sve više zamenjuje digitalnom.[21]

Lanci bioskopa uredi

U Sjedinjenim Državama, studiji su nekada kontrolisali mnoga pozorišta, ali nakon pojavljivanja dramedije Gospodin Smit ide u Vašington, Kongres je usvojio Nilijev zakon antiblokiranja, koji je na kraju prekinuo vezu između studija i pozorišta. Sada su prva tri lanca u SAD Regal Entertainment Group, AMC Entertainment Inc i Cinemark Theatres. Godine 1995, Karmajk je bio najveći lanac u Sjedinjenim Državama. Sada glavni lanci obuhvataju AMC Entertainment Inc – 5.206 ekrana u 346 bioskopa,[22] Cinemark Theatres – 4.457 ekrana u 334 bioskopa,[23] Landmark Theatres – 220 ekrana u 54 teatra,[24] Marcus Theatres – 681 ekran u 53 teatra.[25] National Amusements – 409 ekrana u 32 bioskopa[25] i Regal Entertainment Group – 7.334 ekrana u 588 bioskopa.[26] U 2015. Sjedinjene Države su imale ukupno 40.547 ekrana.[27] U Meksiku, glavni lanci su Cinepolis i Cinemex.

Reference uredi

  1. ^ „cinema – Definition of cinema in English by Oxford Dictionaries”. Oxford Dictionaries – English. Arhivirano iz originala 21. 09. 2018. g. Pristupljeno 14. 4. 2018. 
  2. ^ „Movie theater definition and meaning – Collins English Dictionary”. www.collinsdictionary.com. Pristupljeno 14. 4. 2018. 
  3. ^ Originally spelled theatre and teatre (oko 1380), from around 1550 to 1700 or later, the most common spelling was theater. Between 1720 and 1750, theater was dropped in British English but was either retained or revived in American English (Oxford English Dictionary, 2nd edition, 2009, CD-ROM: ISBN 9780199563838). Recent dictionaries of American English list theatre as a less common variant, e.g., Random House Webster's College Dictionary (1991); The American Heritage Dictionary of the English Language, 4th edition (2006); New Oxford American Dictionary, third edition (2010); Merriam-Webster Dictionary (2011).
  4. ^ Merriam-Webster: kinema—British variant of cinema Retrieved 21 July 2012.
  5. ^ Kinema – a journal for film and audiovisual media Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. novembar 2018) Retrieved 21 July 2012.
  6. ^ The Kinema in the Woods—name of cinema in Woodhall Spa Retrieved 21 July 2012.
  7. ^ „Online Etymology Dictionary”. 
  8. ^ „Online Etymology Dictionary”. 
  9. ^ Heard, Mervyn. PHANTASMAGORIA: The Secret History of the Magic Lantern. The Projection Box, 2006
  10. ^ The Magazine of Science, and Schools of Art - Vol. IV. 1843. str. 410. 
  11. ^ Allgemeine Theaterzeitung und Originalblatt für Kunst, Literatur, und geselliges Leben (na jeziku: nemački). im Bureau der Theaterzeitung. 1847. 
  12. ^ Rossell, Deac. „The Exhibition of Moving Pictures before 1896” (na jeziku: engleski). 
  13. ^ „ANNO, Die Gegenwart. Politisch-literarisches Tagblatt, 1847-01-18, Seite 4”. anno.onb.ac.at. Pristupljeno 2020-04-15. 
  14. ^ „ANNO, Österreichisches Morgenblatt; Zeitschrift für Vaterland, Natur und Leben, 1847-02-03, Seite 2”. anno.onb.ac.at. Pristupljeno 2020-04-15. 
  15. ^ [1]
  16. ^ Myrent, Glenn (1989). „Emile Reynaud: First Motion Picture Cartoonist”. Film History. 3 (3): 191—202. JSTOR 3814977. 
  17. ^ The machines were modified so that they did not operate by nickel slot. According to Hendricks (1966), in each row "attendants switched the instruments on and off for customers who had paid their twenty-five cents" (p. 13). For more on the Hollands, see Peter Morris, Embattled Shadows: A History of Canadian Cinema, 1895–1939 (Montreal and Kingston, Canada; London; and Buffalo, New York: McGill-Queen's University Press, 1978), pp. 6–7. Morris states that Edison wholesaled the Kinetoscope at $200 per machine; in fact, as described below, $250 seems to have been the most common figure at first.
  18. ^ Streible, Dan (2008-04-11). Fight Pictures: A History of Boxing and Early Cinema. University of California Press. str. 46. ISBN 9780520940581. Pristupljeno 16. 5. 2016. 
  19. ^ „BERLIN Tivoli”. www.allekinos.com. Pristupljeno 2020-03-22. 
  20. ^ „Who's Who of Victorian Cinema”. www.victorian-cinema.net. Pristupljeno 2020-03-22. 
  21. ^ Kraj ere analognih bioskopa (B92, 15. avgust 2013)
  22. ^ „Learn about the " IT" Factor at AMC”. AMC Entertainment. 16. 3. 2009. Arhivirano iz originala 9. 9. 2010. g. Pristupljeno 31. 12. 2010. 
  23. ^ „About Us”. Cinemark. Arhivirano iz originala 27. 12. 2010. g. Pristupljeno 31. 12. 2010. 
  24. ^ „About Landmark Theatres”. Landmarktheatres.com. Arhivirano iz originala 22. 2. 2010. g. Pristupljeno 31. 12. 2010. 
  25. ^ a b „Top Ten U.S. & Canadian Circuits”. Natoonline.org. 1. 7. 2015. Arhivirano iz originala 30. 10. 2015. g. Pristupljeno 22. 10. 2015. 
  26. ^ „Regal Movie Theaters | About Us”. Regmovies.com. Arhivirano iz originala 2. 1. 2011. g. Pristupljeno 31. 12. 2010. 
  27. ^ Rahman, Abid (12. 6. 2016). „Shanghai Film Festival: China to Top U.S. Screen Total by 2017, Says Wanda Cinema Chief”. The Hollywood Reporter. Arhivirano iz originala 13. 6. 2016. g. Pristupljeno 13. 6. 2016. 

Literatura uredi

  • Halnon, Mary (januar 1998). „Some Enchanted Evenings: American Picture Palaces”. Some Enchanted Evenings: American Picture Palaces. American Studies at the University of Virginia. 
  • Slowinska, Maria (2005). „Consuming Illusion, Illusions of Consumability: American Movie Palaces of the 1920s”. Amerikastudien. 
  • Van Der Velden, André (2010). „Spectacles of Conspicuous Consumption: Picture Palaces, War Profiteers and the Social Dynamics of Moviegoing in the Netherlands, 1914-1922”. Film History. 
  • Bushnell, George (1977). „Chicago's Magnificent Movie Palaces”. Chicago History. 
  • {{Cite journal|title = The picture palace: economic sense or hollywood nonsense?|last = Gomery|first = Douglas|date = 1978|journal = Quarterly Review of Film Studies|volume = 3|pages = 23–36|doi = 10.1080/10509207809391377}
  • Alley-Young, Gordon (2005). „The Southern Movie Palace: Rise, Fall, and Resurrection”. Southern Studies. 
  • Valentine, Maggie. The Show Starts on the Sidewalk: An Architectural History of the Movie Theatre, Starring S. Charles Lee. New Haven, Connecticut: Yale University Press, 1994.

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Биоскоп&oldid=27549081”