Bogunovići (pleme)

Poreklo srpskog bratstva Bogunovića je iz Stare Raške, odnosno iz današnjeg područja severne Crne Gore (misli se na Staru Hercegovinu), koja je osvojena/oslobođena 1876. godine, u ratu protiv Turaka od strane Srba (iz Crne Gore), koje je predvodio knjaz Nikola I Petrović Njegoš.

Kraljevska zastava Nemanjića.

Carska zastava Nemanjića.

Mada se, u ovom slučaju (nesporno) radi o „bratstvu“ (poniklom iz vodeće srpske plemićke porodice), postoje neki autori, poput Jovana T. Cvijića (1865-1927) i Milana Karanovića (1882-1955), koji u svom monumentalnom naučnom radu: „Naselja i poreklo stanovništva“ (poglavlje: „Pounje u Bosanskoj Krajini“, Srpska kraljevska akademija, Beograd, 1925, pp. 349), nazivaju isto „plemenom“, razvrstavajući ga zbog brojnosti na tri grupe rodova (o čemu će u daljem tekstu biti više reči).

Bogunovići predstavljaju poznatu „morlačku porodicu“ (Morlak, tj. Morovlah / Crni Vlah — Srbin uskok), koja je uz druge srpske plemićke porodice poput Jankovića (Mitrovića), Sinobada, Raškovića, Vladimirovića, Kačića, Budisavljevića i drugih, kreirala srpsku dinarsku istoriju od 16. do 20 veka.
Ova porodica (Bogunović) će ostati upamćena u srpskoj nacionalnoj istoriji po tome što je dala mnoge istaknute ličnosti, koje su se isticale borbom za održanje i oslobođenje srpskog nacionalnog korpusa, odnosno prostora.

Dolazak Lavrentija Nemanjića u Dubrovnik

Svečanost povodom dolaska srpskog cara Dušana Nemanjića u Dubrovnik 1350. godine.

Kada je u 13. novembra 1350. godine Dubrovnik posetio car Stefan X Uroš Dušan Nemanjić, (1308-1355), car Srbije (vladao: 1345-1355) u pratnji mu je bio („Čingrijina genealogija“) i njegov rođak Lavrentije Nemanjić (ital. Lauriza Bogunovich figlio di Bogun Nemagnich), sin Boguna Nemanjića (kako su zabeležili Dubrovčani: uglednog plemića iz 14. veka), rodonačelnika porodice Bogunović koji je živeo u oblasti Lever Tare i Đurđevića Tare (u današnjoj opštini Pljevlja), gde su se u ono vreme nalazili brojni letnjikovci srpske vladarske porodice Nemanjića.

Car Dušan, samo je usputno svratio u ovaj srpski primorski grad, pošto je posle smrti (1348) Mladena III Šubića - Bribirskog (1315-1348), muža svoje sestre Jelene Nemanjić (1320-1355), morao prethodno otići sa velikom vojskom na severozapad srpskog carstva da obezbedi sve njene posede.

Za ove posede plemićke porodice Šubić: Klis, Skradin, Omiš i Krka, bili su zainteresovani Mlečani, kao i Ugri.

Dušan je najpre iz Humske zemlje produžio put ka Cetini i Krki, a na Krki se čak neko vreme zadržao boraveći na dvoru svoje sestre. Poseta Dubrovniku, odigrala se neposredno po njegovom povratku sa poseda Jelene Nemanjić.

Jedno dubrovačko poslanstvo (od šest plemića), pozvalo ga je 25. oktobra 1350. godine, da sa caricom i sinom, i uz pratnju od „sto odabranih ljudi“ poseti Dubrovnik, dve dubrovačke ratne galije, pod komandom Savina Bondića (1312-1367), došle su po cara (Dubrovčani su ga nazivali: „dominus imperator“) u Cavtat, da bi ga odande prevezle sa pratnjom do tzv. „Primorske kapije“ odakle je isti ušao u grad.

O ovom dolasku srpskog cara u Dubrovnik, Jorjo Tadić (1899-1969), ugledni predstavnik Srba katolika u Dalmaciji, ostavio nam je u svojoj bogatoj istorijsko-naučnoj zaostavštini sledeće podatke (pronađene u Dubrovačkom arhivu, čiji je bio veliki poznavalac):
»Dušan, carica Jelena i mladi kralj Uroš, iskrcali su se u dubrovačkoj luci, na onom mostu kod kneževa Dvora. Sudeći po kasnijim propisima za slične prijeme, izašli su i tada na obalu Knez sa svom vlastelom, a zbog prisustva carice, mora da su među njima bile i dubrovačke vladarke (vlastelinke). Svečana povorka, prošla je kroz gradska vrata od Ponte i ušla u Dvor, gde su uvijek otsjedale samo najuglednije ličnosti, koje su dolazile u Dubrovnik. Neki kažu, da je Dušan ostao samo tri dana, što je lako vjerovatno, dok drugi govore da je u Dubrovniku boravio osam dana. Dubrovčani su darovali caru 60 finih tkanina, što je onda predstavljalo veliku vrijednost, a možda i još štogod. Polovinom decembra, poslali su carici Jeleni voska, po svoj prilici voštanih svijeća, u vrednosti 100 perpera. Prije odlaska, kažu neki kroničari, Dušan je preporučio Dubrovčanima da dobro paze na svoju državu i da čuvaju svoju slobodu, pa su vjerovatno u vezi s time, već 18. novembra donijeli neke odluke o pojačanju gradskih zidina, te o podizanju i učvršćivanju starih utvrđanja grada.«

On nam takođe u nastavku gornjeg teksta kaže:

»Ali Jakob Lukarević (1551-1615) još pripovijeda kako je dubrovački Dvor bio krasno udešen, na poseban način, jer je vlada htjela što svečanije počastiti ovako uglednog gosta. Čak priča da su neki grčki umjetnici izradili mnoge slike o velikim Dušanovim pobjedama, a da je napravljen i jedan portret samog cara. Pomišljalo se, kaže Lukarević, da se njegov lik iskleše u kamenu, ali da se našlo kako slika u bojama ima više draži i kako je življa od hladnog kamena. Marvo Orbini (1603) priča o velikim i neprekidnim zabavama, gozbama i igrankama, priređenim u počast cara Dušana, kao i o darovima, koje su mu Dubrovčani poklonili.«

Lavrentije je (kao što je zabeleženo u Dubrovačkom arhivu), ostao da živi u Dubrovniku, a u znak poštovanja na svog uglednog oca, uzeo je prezime Bogunović, pa su ga tako kasnije i zapamtili u ovom gradu, kao Lavrentija-Lavricu Bogunovića.

Ekspert za srednjovekovnu istoriju Dubrovnika, dr Ruža Ćuk (1949-2007) sa Istorijskog instituta SANU, o ovome kaže sledeće: »Prema kazivanju Čingrijine genealogije, Lovica (Lavrentije) Bogunović, sin Boguna Nemanjića došao je u Dubrovnik 1350. godine.«, malo dalje, ona nastavlja: »Lovrica se nalazio na srpskom dvoru i u carevoj pratnji.«, i na kraju govora o Lavrentijevom dolasku u grad pod Srđem, naglašava: »Gotovo svi podaci iz Čingrijine geneologije mogu se proveriti i u ostaloj građi iz Dubrovačkog arhiva. Svedočanstvo Čingrijine geneologije, prema kojima je Lovrica Bogunović došao sa carem Stefanom...«.

Nastanjivanje u Dubrovniku i širenje porodice van njega

Srpsko carstvo oko 1355. godine, koje je uspostavio Stefan X Uroš Dušan Nemanjić (1308-1355), kralj Srbije (vladao: 1331-1345), a potom i car (vladao: 1345-1355). Autor karte je Francuz Henri Thiers (1838-1904), a ista je objavljena 1862. godine u knjizi: La Serbie, son passé et son avenir.

Lavrentije je ostao da živi u Dubrovniku (podaci Dubrovačkog arhiva), a u znak poštovanja na svog uglednog oca, uzeo je prezime Bogunović, pa su ga tako kasnije i zapamtili u ovom gradu, kao Lavrentija-Lavricu Bogunovića.

Potomci Lavrentija, koji su počeli nositi patronomičko prezime Bogunovići su više od 232. godine živeli u srpskom Dubrovniku, odnosno sve do 1582. godine (dr Sindik i dr Ćuk), te su se potom bratstvenici-porodice (u više kolona i pravaca) otisnule iz Hercegovine i okoline Dubrovnika, ka južnoj, srednjoj i severnoj Dalmaciji, odnosno ka regionu naseljenom Srbima pravoslavcima i katolicima, koji Mlečani nazivaju: „raggione de Morlachi“.
Ovo se dešavalo neposredno pre i u toku tzv. Kandijskog rata (ital. La guerra di Candia), tj. Šestog tursko-mletačkog rata (1645-1669).

Tokom ovog rata, svi su se vojno sposobni bratstvenici Bogunovića borili za oslobođenje Dalmacije i Like (u sklopu srpske morlačke vojske), pod Ilijom Smiljanićem (16??-1654), glavnokomandujućim uskočkim harambašom i serdarom (vojni čin iznad vojvodskog), a potom i pod glavnokomandujućim (od 1681. godine) uskočkim serdarom Stojanom Jankovićem Mitrovićem (1636-1687), sinom harambaše Janka Mitrovića (1613-1659), koga Mleci nazivaju „capo principale de Morlachi“, a takođe i pod serdarom Jovanom P. Sinobadom (16??-1715), supraintendantom celokupne Kninske Krajine, kome se moraju pokoravati svi Morlaci (Srbi uskoci) kao i ostali doseljenici u te krajeve.

Većina bratstvenika se konačno (1689), u toku čuvenog Morejskog rata (ital. La guerra di Morea), tj. Sedmog tursko-mletačkog rata (1683-1699), naselila u Vrelu (Lika), tj. na samom izvoru reke Zrmanje, dok su se delovi porodice naseljavali (nešto kasnije) i u Bosanskoj Krajini.

O tome, da su Bogunovići jedina poznata porodica, koja „po muškoj liniji“ vodi direktno poreklo od Nemanjića, pisali su istoričari, specijalizovani za istoriju Dubrovnika u srednjem veku: dr Ilija Sindik (1888-1958), Srbin katolik iz Dubrovnika, dr Ruža Ćuk, te istoričar Božidar V. Kljajević (1953-), koji se uskostručno bavi porodičnom genealogijom.

U Dubrovniku su se Lavrentije Nemanjić–Bogunović i njegovi potomci bavili trgovinom, te su (koristići svoje veze) širili svoju trgovačku mrežu po celom srpstvu: od Prištine, Prizrena, Novog Brda, Mitrovice, Pazara, Pljevalja i drugih krajeva u kojima se (u ono vreme) odvijala živa trgovina.

Manji broj porodica iz ovog bratstva prihvatilo je katoličku veru (uglavno je u pitanju prekrštavanje u 18—19. veku) većinom zbog napredovanja u vojnoj službi, tj. vojno-političke karijere, a tek par porodica je u Bosni prihvatilo islam kao svoju religiju, s druge strane preko 95% plemena i dalje je pravoslavnog verskog opredeljenja.

U Dubrovačkom arhivu je zabeleženo par informacija, koje potiču sa prostora Hercegovine, odnosno Popova polja, a vezane su za bratstvo/porodicu Bogunović.
Prvi put tamo se pominje Cvetko Bogunović, iz Popova polja (kraj Trebinja), koji je bio zastupnik (jemac) u Dubrovniku 8. januara 1371. godine, Gradoju Tributiniću (lat. Gradoe Tributinich ili Gradoe Tributtino), vlastelinu Trnova u Banovini Bosni (1137-1377).

Drugi put se pominje Brajko Bogunović iz naselja Kotezi u Popovom polju. On se unajmljuje u Dubrovniku pod određenim uslovima, koji su regulisani ugovorom obe strane.

Najpoznatiji dubrovački istoričar (ovde već pominjani) dr Sindik, navodi u popisu stanovništva Dubrovnika iz 14. veka, porodicu Nemanjić-Bogunović, a u njegovim daljim istraživanjima pominje opet porodicu Bogunović, ovaj put na obodu ovog Grada, ali iz kasnijih popisa stanovništva (od 1498. do 1514. godine), odnosno u selima Majakovu (hrv. Majkovi) i Orašcu (hrv. Orašac).

Prvi Bogunović, koji je iz Dubrovnika prešao u Hercegovinu bio je Žuro Bogunović.

Po kome će se prozvati jedna nova porodica — Žurovići, tj. Zurovići, a onda kasnije i Zurovci. Od njihove grane porodice kasnije će nastati i dve islamske porodice.

Inače, iz Hercegovine, Bogunovići se sele na područje Šibenika (u sam Grad i u njegovo zaleđe), gde ih istoričar dr Dušan Lj. Kašić (1914-1990), nalazi među popisanim znamenitim srpskim porodicama šibenske parohije, odnosno u popisu domova tamošnje pravoslavne opštine (od 23. aprila 1693. godine), koji ovu parohiju deli na tri dela Grad (ital. Citta di Sebenico), Varoš pri moru (ital. Borgo di mare) i Varoš na kopnu (ital. Borgo di terra ferma) nalazimo na drugom mestu (po redu) dom Sekule Bogunovića (u Varoši na kopnu).

U knjizi "Prezimena u Crnoj Gori" (Beograd: Beogradska knjiga, 2007), autori Akim Miljanić i Vukota Miljanić spominju (pp. 53) lokacije na kojima je registrovano prezime Bogunović na prostoru sadašnje Crne Gore, kao i od kada (koje godine) datiraju najstariji sačuvani pomeni navedenog prezimena.

Koliko su oni u okviru svog istraživanja uspeli da saznaju, prezime Bogunović se spominje u periodu od 1435—1940. godine, u Kotoru i Sudnom Crnom Platu.

Nastanak porodice Bogunović-Mrkušić

Pregled migracija srpske porodice Bogunović od 14. do 20. veka.

Ogranak porodice Bogunović koja se nalazio u trenutku prodora (maj 1463. godine) Turaka u Bosni, prebacio se posle pada (juna 1463. godine) srpske Kraljevine Bosne (1377-1463) nazad u svoju dedovinu Hercegovinu, odnosno u srpsko Vojvodstvo Svetog Save (1435-1483).

Kada je Vojvodstvo Kosača došlo pod udar znatno jačih turskih snaga (1480-1482) i kada je u istom postao život neizdrživ ovaj ogranak se preseljava 1482. godine u Podgoru (u Makarskom primorju).

Upravo je ta porodica uvrštena 1763. godine u popis mletačkih plemića Makarskog primorja, a hrvatski heraldičar Viktor Antun Duišin (1898-1963), zabeležio je u svojom naučnom radu „Heraldički zbornik“ (1938) nešto podataka baš o ovom ogranku — Bogunovića.

Jedan deo ove grana porodice Bogunović pridodaje novo ime svom prezimenu – Mrkušić (lat. Merkusich ili Marcusich), očigledno po nekom članu porodice (pretku) Mrkušu. Tako da je u kasnijim dokumentima srećemo i pod nazivom — Bogunović-Mrkušić (hrv. Bogunović-Mrkušić).

Danas nam je ostao sačuvan i porodični grb porodice Bogunović-Mrkušić. Ovaj grb (odnosno štit na kome se on nalazi), podeljen je na dva polja, tako što se na gornjem polju (na plavoj pozadini) nalazi apokrifni simbol starog srpskog grba Primorja i Huma (desna ruka sa mačem), uz golubicu (kao simbolu mira), koja je leđima okrenuta maču, dok donje polje (u skladu sa porodičnom heraldičkom tradicijom) predstavlja sećanje na Bosnu, a sastoji se od dva zelena bora (drvo ili možda grana), tj. dve jele (prema hrvatskom franjevačkom istoričaru dr Karlu Jurišiću). Na vrhu štita je viteški šlem, a cela kompozicija prekrivena je plavim ogrtačem, iznad koga se nalazi polumesec (simbol nade u slavu). Donji deo grba je u obliku trake (ispod štita sa grbom), koji sadrži heraldički moto porodice Bogunović-Mrkušić »Non minor ceteris« (Ne manje od ostalih), Prema porodičnoj tradiciji, najstariji poznati porodični predak bio je Mateja Bogunović koja se, nakon što su Turci osvojili Bosnu (1463), preselio iz Zvornika u Hercegovinu (tada poznatu kao Vojvodstvo Svetog Save), a kasnije i u današnju Podgoru (jer su je Turci već 1483. godine osvojili ranije pomenuto srpsko vojvodstvo). Članovi ovog ogranka porodice Bogunović podigli su u Podgori kapelu „Svetog Srca Isusova“ (kapela je oktogonalnog oblika sa polukružnim apsidom, a u unutrašnjosti je nadsvođena kupolom), koja je danas zaštićeno kulturno dobro i najzanimljivije istorijsko mesto u Podgori (tj. ovom delu Dalmacije). Pomenuta kapela predstavlja specifičnu sakralnu građevinu sa specifičnom kombinacijom arhitektonskih stilova (mešavina venecijanskog kasnog baroka i lokalnih uticaja), odnosno za nju se može reći da je jedan od najbolje sačuvanih objekata te vrste u celom Makarskom primorju.

Kapelu „Svetog Srca Isusova“ podigli su 1804. godine Bogunovići-katolici u Podgori.

Unutar ovog arhitektonskog kompleksa sačuvan je »portal« (kameni ulaz sa cvetnim motivima) nekadašnjeg letnjikovca porodice Bogunović-Mrkušić. Isti portal je ranije stajao u blizini kapele, dok se u unutar kompleksa bivšeg letnjikovca nalazi i jedan (savršeno očuvani) grb porodice Bogunović-Mrkušić, na kome su simbolično povezani Dalmacija (u kojoj je deo pripadnika ove srpske plemićke porodice živeo još od 16. veka), ali i Bosna (gde je ovaj porodični ogranak Bogunovića živeo sve do 15. veka).

Bogunovići, koji se spominju 1690. godine u Baćini (u opštini Ploče), a koji ovaj kraj (Baćinu) od ranije naseljavaju (još pre 1684. godine) su najbliži ogranak ove porodice. Slovenački geograf Otokar Lahman (1899-1977) pominje upravo ove Bogunoviće (po izvoru iz 1804. godine) na istom tom području, u jednom svom radu, priređenom za hrvatskog antropogeografa Branimira Gušića (1901-1975).

Od 14. do 16. veku ovaj ogranak porodice Bogunović, prešao je sa pravoslavlja na katoličku hrišćansku veru. Aranđelovdan je bila njihova porodična krsna slava. Ovaj hrišćanski praznik se proslavlja 21. novembra (8. novembra po starom kalendaru). Inače, sam Sveti Arhangel Mihailo smatran je zaštitnikom upravo loze Nemanjića. Zanimljiv je podatak, da su 1912. godine u Baćini, kao svoju krsnu slavu Bogunovići-katolici još uvek slavili Aranđelovdan. U srpskom narodu ova se slava danas nalazi na drugom mestu po broju ljudi koji je slave. U Dalmaciji (kod Srba katolika) ovaj svetac je poznat kao Sv. Mijovil ili Sv. Mihovil. Sa druge strane, među pravoslavnim porodicama bratstva Bogunovića ovu istu slavu (Sv. Arhangel Mihailo, tj. Aranđelovdan), slavi porodica Marčeta u severnoj Dalmaciji (naselje: Žegar).

Bogunovići koji su prešli na katoličku veru vremenom su hrvatizovani, tako su do 20. veka već u potpunosti izgubili svoj srpski nacionalni identitet.

Gorepomenuti prozeltistički proces ciklično se odigravao među srpskim morlačkim stanovništvom u Dalmaciji, Lici, Slavoniji, Baranji, kao i savremenoj Vojvodini, odnosno današnjoj Rumuniji (Transilvaniji i Vlaškoj), gde se isto naseljavalo (među svoje sunarodnike).

Ugledni Senjanin, Lujo I. Bakotić (1867-1941), o ovom procesu pokatoličenja, navodi sledeće:

»Vrlo važnu ulogu i najveće zasluge u pokatoličenju pravoslavnih u Dalmaciji imali su fratri reda sv. Frane. Pre svega, oni su pokatoličili Neretljane, a u 17. veku ti isti fratri u svojim spisima ističu da su 25.000 Morlaka obratili u katoličko jedinstvo i na poslušnost papi, blagodareći zaštiti arhibiskupa Stipana i pobožnih mletačkih zapovednika.«

U gornjem tekstu se pominje Mlečanin, Stefano Kozma (1629-1707), tj. ital. Stefano Cosmi, nadbiskup Splita (period: 1683-1707), koji je na ovu funkciju imenovan još 1678. godine, a koji je u Dalmaciji agresivno sprovodio odluke Tridenskog sabora (1545-1563), odnosno odluke koje je donela Rimska kurija (lat. Curia Romana), kao vrhovno administrativno telo Svete stolice (lat. Sancta Sedes). Rimska kurija je još u toku rada sabora (ali i po njegovom završetku), osnivala posebna prozelitistička crkvena tela, koja će biti inkorporirana u ovu kompleksnu versku instituciju preko onoga što nazivamo – „Collegium Illiricum“ („Collegium Illyrico-Hungaricum Bononiense“ — Bolonja, 1553 / „Collegium Illiricum“ — Loreto, 1580 / „Collegium Croaticum Viennense“ — Beč, 1624) u cilju uspešnijeg sprovođenja pokatoličavanja srpskog pravoslavnog stanovništva.

Neki zapisi o bratstvu i porodici Bogunovića

Više autora je pisalo o bratstvu Bogunovića, o njihovom poreklu ili o njihovim pripadnicima.

• Vladislav K. Skarić (1869-1943) „Porijeklo pravoslavnog naroda u sjeverozapadnoj Bosni“ (pp. 29, Glasnik Zemaljskog muzeja, Sarajevo, 1918) navodi podatke do kojih je došao o porodici Bogunović: »Takva jedna starija porodica su Bogunovići, koji su po porodičnoj tradiciji došli iz Raške pod Bjelaj. Poslije su se digli i otišli u Zrmanju (izvorni kraj rijeke Zrmanje), pa su se odatle raširili po Lici, sjevernoj Dalmaciji i sjeverozapadnoj Bosni. Njihovi su bratstvenici Beronje, Kovačevići, Pašići i Pjanići. Svi slave Sv. Jovana...« Na jednom drugom mestu (pp. 30) on kaže: »... Bogunovići po pravnim tradicijama donesenim iz Raške bili su prije naizmjence Popovići i Kovačevići...«

Za razumevanje gornjih navoda treba znati da se Raška oblast (tada najjači srpski posed) u srednjem veku prostirala na zapad kroz srpske krajeve sve do reke Neretve.

• Jovan T. Cvijić (1865-1927) „Naselja i poreklo stanovništva“ (knjiga 20. pp. 348, Srpski etnografski zbornik u izdanju Srpske kraljevske akademije, Beograd, 1925). U delu teksta Pounje u Bosanskoj Krajini počev od strane 348, jedan od autora, Milan Karanović (1882-1955) kaže: »Bogunovići su (po Vl. Skariću) od Raške. To sam čuo i od njihovih bratsvenika u Lici, da su od Stare Srbije. Nina Kovačević, starac od 75 godina iz Malog Radića priča o poreklu svoga roda ovo: pre 300 god. pali su na Zmijanje pod Bjelaj. Kada su žene nabijale konoplje, izgori im kuća i u njoj tapije.«; »Tada im Turci otmu zemlje i oni se sklone u Dalmaciju, upravo kada je Mletačka istisla Turke iz Dalmacije. Kada je Stojan Janković isterao Turke iz Like, preseli jedan ogranak u Liku u Zrmanju. Tu ih se brzo narodi toliko da su se morali raseljavati. Iseli ih 7 braće pre 150. u Vranovinu u Bjelajskom polju. I tu nisu mogli da se skrase i presele se u Doljane. Jedan brat je bio kovač«.

General Emanuel Cvjetićanin (1833-1919)

U drugom delu teksta na pp. 349–350, autor kaže: »O tome se toliko sačuvalo da su "nekako jedno" pa se eto "razrodilo". Zbog toga sto su se razgranjavali u Dalmaciji, Lici i Bosanskoj Krajini to se pleme Bogunovića može razvrstati u tri grupe rodova.«; »Ni jedan mi slučaj nije poznat da su se između se ženili.«; »U prvoj su grupi Bogunovići 21 k. u deset naselja; Kovačevići 97 k. u 21 n.; Pašići 31 k. u 6 n.; Pjanići 3 k.; Anušići 10 k. u 4 n.; Mazalice 12 k. u 6 n.; Bundale 4 k. u 2 n. i Đurašinovići 5 k. svega je od ove grane 183 kuće.«; »U drugoj su u Dalmaciji razrođenoj grupi najjači Adamovići. Iz Dalmacije su pali pre 200. u Smoljanu više Bosanskog Petrovca. Tu pobiju Turke, jer su im hteli da provedu silu na slavi, pa pobegnu preko planine u ovu oblast, a jedni u Prekosanje.«; »U ovoj su grupi: Adamovići 27k. u 9 n.; Marčete 24 k. u 5 n.; Stojanovići 16 k. u 8 n.; Grmuše 25 k. u 18 n. i Tatići 15 k. u 5 n. Svega 107 kuća.«; »U trećoj su ličkoj grupi Miljuši - Obradovići i Krajinovići. Ima ih u ovoj oblasti: Miljuša 26 k. u 13 naselja; Obradovića 18 k. u 7 n.; Cvjetičani 27 k. u 11 n.; Poznana 7 k. u 4 n.; Borića 6 k. u 3 n.; Krajinovića 10 k. u 6 n.; Škundrića 6 k. u 4 n.; Vranješa 5 k. u 2 n. i Rakića 1 k.«; »Svega je bratstva Bogunovića u ovoj oblasti 396 kuća sa 22 prezimena i svi slave sv. Jovana.«; »U Lici je samih Bogunovića 79 k. u 8 naselja.«; »Od poznatih su istaknutih ljudi iz ovih grupa rodova: vojvoda iz ustanka 1875-78. Trivun Bundalo iz Hašana i pop Vajan Kovačević, zadnji lički hajdučki harambaša Laza Škundrić, i organizator austrijske žandarmerije u Bosni general Emanuel Cvjetićanin.«; »Izrazitih je njihovih plemenskih osobina, borbenosti i retke smelosti pop Mile Bogunović iz Vrela, koji je umro 1915, interniran u Aradu«.

U istoj knjizi na strani 386, autor kaže sledeće:

Lazar Škundrić - Bogunović (1825-1901), poslednji lički harambaša (1862-1865)

»Doseljenih rodova s J. i J. I ima zagasitije kompleksije (od crnomanjaste do smeđe u nijansama) i otvorenije plave. Izgleda da ih je od svih tih rodova 66% zagasitije, a 33% otvorenije kompleksije.«

Vajan Kovačević - Bogunović (1844-1896) u vreme Srpskog ustanka (1875-1878)

»Više su zagasitije kompleksije grupe rodova: Gakovići (najcrnje masti) Bogunovići, Popovići, Dmitrovići (po predanju ogranak roda Stojana Novakovića), Beronje, Radakovići, Uzelci, Dobrojevići, Kondići, Jeličići, Srdići, Rajilići, Stojakovići, Bogdanovići i Kačavende. Otvorenije su kompleksije najveća grupa rodova, koji su poreklom s J.: Rodić-Stojisavljević i Lalić-Prica.« »Pored njih su otvorenije kompleksije, ali drugog karaktera, grupa rodova: Majstorović-Ćulibrk i Banjac-Latinović. Violentnost Krajišnika ustanovio je Cvijić upoređujući ih sa Crmničanima u Crnoj Gori. Ona je najizrazitija kod rodova, koji su poreklom s Juga i zagasitije kompleksije. Kod njih ima najviše smelosti, borbenosti, ekspanzivnosti i epskog zanosa. Na njima se dadu pratiti nastupi plahovitosti i ubojitosti. Dali su najveći broj hajduka i vojvoda u ustancima.« »Najpopularnije su vojvode u ustanku 1875-78. iz rodova, koji su starinom s J. i J. I.: hajduk Pecija Popović, Trivo Amelica, Golub Babić, Trivo Bundalo, pop Vajan Kovačević, Simo Davidović i pop Jovo Gak.« »Pominjana je plodnost grupe rodova Rodić-Stojisavljević. Pada u oči njihova sposobnost da se prilagode svakoj sredini, oportuni su u politici i vole vlast po svaku cenu; dobri su trgovci«

• Branko J. Bokan „Opština Sanski Most“ (knjiga/deo I, do jula 1941, Borba, Beograd, 1974). U delu knjige (pp. 97) gde govori o porodicama koje nastanjuju područje Sanskog Mosta on na sredini stranice kaže: »Škundrići su se u Lici zvali Bogunovići i rod su sa Kovačevićima, Bundalama, Cvetičanima, a svi su se ranije, u Lici zvali Bogunovići.«; »Prema pričanjima Laze Škundrića, posljednjeg ličkog harambaše, koji je hajdukovao 16 godina, Škundrići su iz Hercegovine. Tamo su ubili bega, pobjegli i naselili se u Bjelajsko polje. Hercegovački Turci saznaju za njih, pa su morali ponovo da bježe, ovaj put preko Grmeč-planine u kraj oko Palanke«

  

  Trivo Bundalo - Bogunović (1842-19??)

  Kao jedan od Bokanovih izvora pojavljuje se i knjiga „Iz starog zavičaja“ (Matica srpska, Novi Sad), napisana od strane Budislava-Bude Budisavljevića - Prijedorskog (1843-1919).
• Milan Divjak - Lički (1948-): „Lički kalendar za svaku godinu“ (Novi Sad, 1997). U delu knjige u kome govori (podnaslov: Da se ne zaboravi da su Srbi živjeli u Lici i Krbavi) daje spisak nekih mesta iz ovog kraja (bivše SFRJ) u kojima su pre 1991, živele pojedine porodice (a pored ostalih i pripadnici plemena Bogunovića).

Kako je Divjak zabeležio Bogunovići su živeli u sledećim naseljima na ovom području (u zagradi su navedene porodice koje pripadaju ovom plemenu):

• Donji Lapac (Bogunović, Kovačević, Obradović i Cvetičanin),
• Gospić (Adamović, Kovačević, Krajnović, Obradović, Stojanović i Škundrić),
• Gračac (Bogunović, Kovačević, Marčetić, Miljuš, Obradović, Cvjetičanin i Cvetičanin),
• Korenica (Borić, Kovačević, Poznan, Stojanović i Cvjetičanin),
• Otočac (Borić, Kovačević, Stojanović i Cvijanović),
• Plaški (Stojanović i Cvetičanin),
• Plitvička jezera - Mukinje i Plitvice (Borić, Kovačević i Marčetić),
• Srb (Bogunović, Marčetić, Miljuš i Obradović),
• Teslingrad (Bogunović, Obradović, Stojanović, Cvjetičanin i Škundrić),
• Udbina (Kovačević i Cvjetičanin),
• Velika Popina - Zrmanja (Škundrić),
• Vrhovine (Borić, Krajnović, Miljuš, Stojanović i Cvjetičanin),
• Dabar (Cvetičanin, Cvijetičanin i Cvjetičanin),
• Doljani - Donji Lapac (Bogunović, Miljuš, i Obradović),
• Kosinj (Cvijanović),
• Medak (Borić),
• Ličko Petrovo Selo (Adamović, Cvetičanin, Cvijetičanin i Cvjetićanin).

Prof. Nikola V. Laketa (1949-), istoričar: »Prema knjizi Milana Divjaka, a po kazivanju starih, Pjanići su poreklom od Bogunovića, koji su iz Stare Srbije preko Crne Gore, Hercegovine, Bosne doselili u severnu Dalmaciju u Plavno. Odatle nakon 1689. godine, pređoše u Liku, u Zrmanju. U Lici se Bogunovići narodiše te se prozvaše drugim prezimenima i raseliše po Lici i Bosanskoj Krajini. Jedni od njih su Pjanići. Pjanići kao i Bogunovići slave svetog Jovana.«

Istaknute ličnosti iz bratstva/porodice Bogunovića

Četnik Miloš S. Bogunović (1854-1937)

Brojne su istaknute ličnosti koje potiču iz bratstva Bogunovića:

• Miloš Bogunović (16??-1689), srpski graničarski „kapetan“ (oblasni komandant);
• Grgur Damić Bogunović (16??-17??), srpski „uskočki junak“, tj. jedan od petorice neretljanskih uskoka, koje je odlikovao Markantonijo Đjustinian (1619-1688), tj. ital. Marcantonio Giustinian dužd Mletačke republike (vladao: 1684-1688), a za herojsko osvajanje (jun 1685) „Norinske kule“, u vreme kada je mletačku vojsku (tokom Morejskog rata: 1684-1699) predvodio Pijetro Valijeri, tj. ital. Pietro Valier, generalni providur za Dalmaciju i Albaniju, tj. ital. Provveditore generale in Dalmazia ed Albania (vladao: 1678-1680 i 1685-1686);
• Nikanor Bogunović - Skočić (1735-1792), generalni vikar (lat. vicаrious — umesto) Dalmacije (1783-1792), i arhimandrita manastira Krka. Od 1781. godine, duhovnu jurisdikciju, nad srpskim pravoslavnim sveštenstvom i narodom u Dalmaciji, Istri i Boki Kotorskoj, imao je episkop sa sedištem u Veneciji;
• Hajduk Lazar-Lazo Škundrić (1825-1901), poslednji lički hajdučki vođa (harambaša: 1862-1865), koji je hajdukovao 16 godina (1849-1865);
• Vojvoda Trivun-Trivo Bundalo (1842-19??), srpski vođa u "Bosansko-hercegovačkom ustanku" (1875-1878);
• Vojvoda pop Vasilije-Vajan Kovačević (1844-1896), srpski vođa u "Bosansko-hercegovačkom ustanku" (1875-1878);
• Pop Mile Bogunović (18??-1915), srpski vođa u "Bosansko-hercegovačkom ustanku" (1875-1878);
• Manojlo-Emanuel I. Cvjetićanin (1833-1919), austrougarski baron i feldmaršal-lajtnant;
• Mihajlo-Miloš S. Bogunović (1854-1937), učitelj, srpski nacionalni radnik i četnik, a u Prvom svetskom ratu (1914-1918) oficir štaba Savske divizijske oblasti, i nosilac više prestižnih vojnih odlikovanja, među kojima se ističu Srebrni vojnički orden Karađorđeve zvezde sa mačevima — № 15965 (orden je ustanovljen 28. maja 1915. godine), Krst milosrđa (orden je ustanovljen 7. maja 1913. godine), Georgijevski krst (rus. Георгиевский крест) ruskog cara (orden je ustanovljen 13. februara 1807. godine);
• Petar M. Bogunović (1883-1944), učitelj, sokolski vođa, političar i pedagoški pisac;
• Dušan M. Bogunović (1888-1944), učitelj, narodni poslanik JRZ i pedagoški pisac;
• Dr Mladen Stojanović (1896-1942), lekar, organizator ustanka u Bosanskoj Krajini, narodni heroj Jugoslavije;

Poslanik Dušan Bogunović (1888-1944)

• Tadija Anušić (1896-1942), osnovao je Stranku radnog naroda 1938. godine, narodni heroj "narodnooslobodilačke borbe" (NOB);
• Akademik prof. dr Sreten Stojanović (1898-1960), redovni član Srpske akademije nauka i umetnosti (SANU) i čuveni jugoslovenski (čitaj: srpski) skulptor, profesor mu je bio poznati francuski skulptor Émile Antoine Bourdelle;
• Nikola-Nikša J. Bogunović (1908-1941), nacionalni radnik i sveštenik, tj. paroh Eparhije gornjokarlovačke Srpske pravoslavne crkve u Donjem Lapcu u Lici,
• Četnički vojvoda Branko-Brane I. Bogunović (1911-1945), pomoćnik komandanta Dinarske četničke divizije (DČD);
• Akademik prof. dr Vladimir D. Bogunović (1912-1986), sa Građevinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, redovni član Srpske akademije nauka i umetnosti (SANU), Odeljenje tehničkih nauka;
• Uroš I. Bogunović -Roca (1914-2006), general-major JNA i narodni heroj Jugoslavije;
• Milan Cvjetičanin (1915-1963), major Jugoslovenske vojske u otadžbini i komandant četničkog korpusa „Gavrilo Princip“ (u okviru Dinarske četničke divizije);
• Uglješa P. Bogunović (1922-1994), čuveni beogradski arhitekta, projektant tornja na Avali;
• Akademik prof. dr Ilija Stojanović (1924-2007), redovni član Srpske akademije nauka i umetnosti (SANU), osnivač je moderne Katedre za telekomunikacije, koju je vodio 19 godina, a potom radi kao upravnik Zavoda za telekomunikacije i računarsku tehniku. Tokom 1984. godine predsedava u Komitetu za planiranje FM radiodifuzije. Sledeće godine izabran je za predsednika Svetske konferencije za korišćenje geostacionarne satelitske orbite, a 1987. godine predsedava Panelom eksperata organizacije "IFRB" (International Frequency Registration Board);
• Vice-admiral Petar Bogunović (1924-2012), kome je 1983. godine prestala aktivna služba u JNA.
• Akademik prof. dr Ljubiša Rakić, Medicinski fakultet, Univerzitet u Beogradu; upravnik Centra za naučnoistraživački rad Kliničkog centra Srbije u Beogradu, potpredsednik Srpske akademije nauka i umetnosti (SANU) za prirodne nauke, Odeljenje medicinskih nauka. Crnogorska akademija nauka i umetnosti (CANU) - dopisni član od 1973. godine; Nacіonalьna akademія nauk Ukraїni (NANU) - redovni član od 1978. godine. Akademija nauka i umetnosti Bosne i Hercegovine (ANU BiH) - domaći član od 1984. godine; New York Academy of Sciences (NYAC) - član; Akademiя nauk SSSR (danas - Rossiйskaя akademiя nauk) - inostrani član od 1982. godine;
• Akademik prof. dr Branko Škundrić, član Akademije nauka Republike Srpske;

Vojvoda Branko Bogunović (1911-1945)

• Prof. dr Petar Škundrić, Tehnološko-metalurški fakultet, Katedra za tekstilno inženjerstvo, Univerzitet u Beogradu, a jedno vreme (1991-1992) obavljao je i funkciju sekretara Socijalističke partije Srbije (SPS), ministar Rudarstva i energetike u Vladi Srbije (2008-2012);
• Nikanor (Veljko) Bogunović, Episkop banatski, tj. vladika Srpske pravoslavne crkve (SPC);
• Pukovnik Momčilo Bogunović (1951-1993), komandant „92. Benkovačke brigade“, 7. Dalmatinskog korpusa Srpske vojske Krajine.
• Đorđe Bogunović, potpredsednik Skupštine Republike Srpske Krajine;
• Borislav Bogunović, ministar policije Srpske autonomne oblasti (SAO): "Slavonija, Baranja i Zapadni Srem", i potpredsednik Skupštine Republike Srpske Krajine;
• Prof. dr Danijel Cvjetičanin, Ekonomski fakultet, Univerzitet u Beogradu;
• Prof. dr Jovan Miljuš (1941-1980), Poljoprivredni fakultet, Univerzitet u Novom Sadu;
• Prof. dr Milan Krajinović, Poljoprivredni fakultet, Univerzitet u Novom Sadu;
• Prof. dr Nikola Bogunović, Fakultet elektrotehnike i računarstva, Odeljenje za infor
• Prof. dr Nikola Bogunović, Fakultet elektrotehnike i računarstva, Odeljenje za informacione sisteme (hrv. Odjel za informacijske sustave), Univerzitet u Zagrebu (hrv. Zagrebačko sveučilište);
• Prof. dr Aleksandar Bogunović, Ekonomski fakultet, Univerzitet u Zagrebu (hrv. Zagrebačko sveučilište);
• Prof. dr Matko Bogunović, Agronomski fakultet, Univerzitet u Zagrebu (hrv. Zagrebačko sveučilište);
• Slobodan-Giša U. Bogunović, član Akademije arhitekture Srbije, istoričar arhitekture i pisac;
• Prof. dr Mirko Zurovac, redovni profesor na katedrama za Estetiku i Ontologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu i član Odbora za Filozofiju i društvenu teoriju, pri Srpskoj akademiji nauka i umetnosti (SANU);
• Slobodan Cvetičanin, operski pevač (bariton), prvak Opere Hrvatskog narodnog kazališta (HNK) u Osijeku;
• Nebojša Bogunović, srpski publicista;
• Dr Neven Cvetićanin, naučnik i poslanik u Narodnoj Skupštini Republike Srbije (2012-2014), viši naučni saradnik na Institutu društvenih nauka u Beogradu;
• Nemanja Bogunović, poznati beogradski muzičar (klasična gitara), koji je danas nastanjen u Dubrovniku.

Koje porodice čine bratstvo Bogunovića

Srpsko bratstvo Bogunovića čine razne porodice, koje danas nose 39 različitih prezimena (sa varijantama čak 50 prezimena), a gotovo svima je Krsna slava „Jovanjdan“ (Sveti Jovan Krstitelj), jer je svega par porodica menjalo svoju originalnu slavu.

Poznato je da Srbi nerado menjaju Krsnu slavu, a ako su to ikad i učinili to je isključivo bio rezultat nekih teških nedaća koje su pogodile konkretnu porodicu, a za koje po narodnom verovanju ovo predstavlja neku vrstu zadnjeg pokušaja izmene sudbine u pozitivnom smeru.

Sokolski vođa, prosvetni radnik i političar Dušan M. Bogunović (1888-1944), prilikom posete Tomašu Garigu Masariku (1850-1937), prvom predsedniku Čehoslovačke (vladao: 1918-1935) u Čehoslovačkoj (30. novembra 1936. godine).

Bratstvo (Bogunovića) čine porodice:

• Adamović (uz varijantu istog prezimena: Adam);
• Anušić;
• Beronja;
• Bogunović;
• Bodiroga;
• Borić (grana porodice Cvjetićanin);
• Bundalo;
• Vranješ;
• Grmuša;
• Damić;
• Đurašinović;
• Žurović (uz varijantu istog prezimena: Zurović);
• Zurovac (poreklom su od porodice Žurović/Zurović);
• Zuhrić (islamskog su verskog opredeljenja, a pre prelaska na islam Krsna slava im je bila sv. Jovan, poreklom su od pravoslavne porodice Žurović/Zurović);
• Josipović (grana porodice Kovačević);
• Kovačević;
• Krajinović (uz varijantu istog prezimena: Krajnović);
• Kuburić (grana porodice Miljuš);
• Mazalica;
• Martinović
• Marčeta (uz varijantu istog prezimena: Marčetić);
• Meškići (grana porodice Borić);
• Miljuš;
• Mrkušić (ranije Bogunović-Mrkušić; lat. Merkusich / Marcusich);
• Obradović;
• Patić;
• Pašić;
• Piljić (grana porodice Borić);
• Pjanić;
• Popović;
• Poznan;
• Radanović (grana porodice Kovačević);
• Rakić;
• Ramović (islamskog su verskog opredeljenja, a pre prelaska na islam Krsna slava im je bila sv. Jovan, poreklom su od pravoslavne porodice Žurović/Zurović)
• Stojanović;
• Tatić;
• Tomić (Tomići u Drvaru, selo: Veliki Štrpci. Ovi Tomići su od roda Marčeta. Starinom su iz Like. Pre 130 godina preselili su odavde njihovi rođaci na Kamen, kod Glamoča i na Prkose kod Petrovaca.);
• Cvjetićanin (uz varijante istog prezimena: Cvjetičanin, Cvetičanin, Cvijetičanin i Cvijetićanin);
• Škundrić (uz varijante istog prezimena: Škundre i Škondrić).

Napomena: Kod porodica sa prezimenom Bogunović u severnoj Dalmaciji (naselja: Biljane Donje, Benkovac, Zapužane, Raštević, Radašinovci, Medviđa, Jagodnja donja, Kakma i Bulić) i severozapadnoj Bosni odnosno u Bosanskoj Krajini (naselja: Zborište i Agići), prisutne su sporadično i sledeće Krsne slave: Sv. Georgie, tj. Đurđevdan, Sv. Alimpije Sv. Stevan; kod Marčetića u severnoj Dalmaciji (naselja: Knin, Koljani i Sinj): Sv. Arhangel Mihailo, tj. Aranđelovdan; kod Marčeta u severnoj Dalmaciji (naselje: Žegar): Sv. Stevan, kod Pašća u severnoj Dalmaciji (naselje: Oton): Sv. Stefan; kod Rakića u severnoj Dalmaciji (Buković, Benkovac, Varivode i Đevrske): Sv. Nikola i Sv. Georgie, tj. Đurđevdan; kod Tatića u severnoj Dalmaciji (naselje: Kanjane): Sv. Nikola; kod Vranješa u severnoj Dalmaciji (naselja: Benkovac i Cetina): Sv. Nikola, kod Borića u Bosanskoj Krajini (naselja: Drinić, Ljusina, Matavaza, Otoka, Ripač, Stabandža, Hrgar i Cazin): Sv. Pantelija.

Vidi još

• Bogunović
• Lavrentije Nemanjić
• Nemanjići
• Istorija srpskog naroda
• Srednjovekovne zastave Nemanjića
• Dubrovnik

Literatura

• Antun-Andrija B. Miošić-Kačić (1704-1760): „Razgovori ugodni naroda slovinskoga u komese ukazuje poçetak, i svarha kraglià slovinskì, koji punno vikòvà vladasce svim slovinskim darxavam, s razliçitim pismam od kraglià, bànà i slovinski vitezovà. Izvagen iz razliçitì kgnigà, i sloxene u jezik slovinski po Fra Andrii Caçichiu-Miossichiu iz Briista…“ (Venezia: Adolf Czesar, 1801), Godina prvog izdanja: 1756.
• Milorad-Spiridon Aleksijević (1769-1841): „Žitije Blaženopočivšeg Nikanora Bogunovića Skočića, Arhimandrita manastira Krke, hrama Sv. Arhistratiga“, Srpsko-dalmatinski magazin za 1840 (Zadar: Spiridon Aleksijević, 1839)
• Antonio Lulich [Ante Lulić] (1812-1888): „Compendio storico-chronologico di Macarsca e del suo litorale, ossia Primorje“ (Spalato / Split: Tip. V. Oliveti e Giovannizio, 1860)
• Petar-Pero M. Čingrija (1837-1921): „La famiglia Nemagna trahe origine da Pleuglie terra nel ducato di Herzegovina“: Arhiv Istorijskog instituta SANU (Beograd), Ispisi 1300-1500, kutija 7. (Genealogia Cingria, L'origini e genealogie dei citadini Ragusei che furono delle confraternita di S. Antonio)
• Natko Nodilo (1834-1912): „Prvi ljetopisci i davna historiografija dubrovačka / Die ersten Chronisten und die alte Historiographie in Ragusa“ Sveska 65 (Zagreb: JAZU, 1883)
• Antun Fabris (1864-1904): „Dubrovnik kalendar za godinu 1898“ (Dubrovnik: Srpska dubrovačka štamparija Antuna Pasarića, 1897)
• Antun Fabris (1864-1904): „Dubrovnik kalendar za godinu 1902“ (Dubrovnik: Srpska dubrovačka štamparija Antuna Pasarića, 1901)
• Stjepan M. Banović: „O porijeklu slave - krsnog imena“ (pp. 265-274), Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine, Sveska XXIV [24] (Sarajevo: Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine, 1912)
• Vladislav K. Skarić (1869-1943): „Porijeklo pravoslavnog naroda u sjeverozapadnoj Bosni“ (pp. 219-266), Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine, Sveska XXX [30] (Sarajevo: Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine, 1918)
• Juraj Ćuk (1891-1972): „Požeško plemstvo i požeška županija od doba prvih sačuvanih imena i naziva do polovice četrnaestog vijeka“ (pp. 49-100), Poglavlje: Domaće slobodno plemstvo, Časopis „Rad“, Knjiga 229 (Zagreb: Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti, 1924)
• Jovan T. Cvijić (1865-1927): „Naselja i poreklo stanovništva“ Knjiga 20, Srpski etnografski zbornik Knjiga XXXV [35] (Beograd: Srpska kraljevska akademija, 1925)
• Ilija Sindik (1888-1958): „Dubrovnik i okolina“, Naselja i poreklo stanovništva Knjiga 23, Srpski etnografski zbornik Knjiga XXXVIII (Beograd: Srpska kraljevska akademija, 1926)
• Viktor Anton Duišin (1898-1963): „Heraldički zbornik“, Svezak 1 (Zagreb: Tiskara Ivan Rast, 1938)
• Mihailo N. Petrović – Alas (1868-1943): „Đerdapski ribolovi u prošlosti i u sadašnjosti“, Odeljenje društvenih nauka, Srpski etnografski zbornik, Knjiga LVII, Drugo odeljenje, Život i običaj narodni, Knjiga 25 (Beograd: Srpska kraljevska akademija, 1941)
• Đoko-Đorđo J. Mazalica (1888-1975): „Jedna ikona slikara Jovana Mazalića-Bogunovića“ (pp. 119-121), „Nekoliko primjeraka slikarske umjetnosti Bosne i Hercegovine od XVI.-XIX. vijeka“ (pp. 101-126), NAŠE STARINE: Godišnjak Zemaljskog zavoda za zaštitu spomenika kulture i prirodnih rijetkosti N. R. Bosne i Hercegovine, Tomovi 3-4 (Sarajevo: Zavod za zaštitu spomenika kulture N.R. Bosne i Hercegovine, 1956)
• Dušan N. Štrbac (1934-): „Spomenica pravoslavnih sveštenika, žrtava fašističkog terora i palih u narodnooslobodilačkoj borbi“ (Beograd: Savez udruženja pravoslavnog sveštenstva FNR Jugoslavije, 1960)
• Otokar Lachman (1899-1977): „Prilog proučavanju strukture stanovništva Makarske“ (pp. 559-583), Zbornik za narodni život i običaje Južnih Slavena, knjiga 42 (Zagreb: Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti, 1964)
• Azra Begić (1931-2017): „Đoko Mazalić“, Retrospektivna izložba Đoke Mazalića u Umjetničkoj galeriji u Sarajevu od 27. marta do 24. maja 1970. godine (Sarajevo: Umjetnička galerija Bosne i Hercegovine, 1970)
• Grga Novak (1888-1978): „Morlaci (Vlasi) gledani s mletacke strane“ (Zagreb: Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti, 1971)
• Branko J. Bokan (19??-): „Opština Sanski Most“, Dio I [do jula 1941] (Beograd: „Borba“, 1974)
• „Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine u Sarajevu“, Etnologija, Nova serija 29 (Sarajevo: Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine, 1974)
• Dušan Lj. Kašić (1914-1990): „Svetli grobovi pravoslavnih Šibenčana“ (Šibenik: Eparhija dalmatinska SPC, 1975)
• Nevenka Bezić-Božanić (1927-2012): „Kulturno-povijesna sredina Makarske u XVIII stoljeću“ (pp. 345-373), Zbornik radova sa konferencije „DANI HVARSKOGA KAZALIŠTA: Građa i eseji o hrvatskoj drami i teatru“, Knjiga 5 (XVIII stoljeće), № 1 (Split: Čakavski sabor, Travanj 1978)
• Tomislav S. Vlahović (1928-): „Vitezovi Karađerđove zvezde sa mačevima“ (Beograd: Tomislav S. Vlahović, 1989)
• Milan Divjak - Lički (1948-): "Lički kalendar za svaku godinu“ (Novi Sad, Srpsko kulturno društvo „Sava Mrkalj“, 1997)
• Ruža Ćuk (1949-2007): „Glasnik zavičajnog muzeja“ Knjiga 2, Tema broja: Društvo i kulturni identitet pljevaljskog kraja (Pljevlja: Zavičajni muzej, 2001)
• Velibor Lazarević (1955-): „SRPSKI IMENOSLOV: Odabrane rukoveti“, Edicija: Biblioteka „Temelji“ (Beograd: Book-Marso, 2001)
• Dragutin-Karlo I. Jurišić (1918-2017): „200 godina kapele obitelji Mrkušić“ (Podgora: 2004)
• Akim Miljanić (19??-19??) / Vukota Miljanić (19??-): „Prezimena u Crnoj Gori“ (Beograd: Beogradska knjiga, 2007)
• Zrinka Pešorda Vardić (1974-): „Pučka vlastela: Društvena struktura dubrovačke bratovštine Sv. Antuna u kasnom srednjem vijeku“, Povijesni prilozi Hrvatskog instituta za povijest, Vol. 33, No. 33, pp. 215–237 (Zagreb: Hrvatski institut za povijest, 2007)
• Lujo I. Bakotić (1867-1941): „Srbi u Dalmaciji: Od pada Mletačke republike do ujedinjenja“ (Beograd: Prometej , 2008)
• Bratislav Teinović (1975-): „Pop Vasilije–Vajan Kovačević (1844-1896) i njegovo svjedočanstvo iz Srpskog ustanka u Bosni (1875—1878)“, Glasnik udruženja arhivskih radnika Republike Srpske God. I, Br. 1 (Banja Luka: Udruženje arhivskih radnika Republike Srpske, 2009)
• Izvod iz registra kulturnih dobara Republike Hrvatske br. 01/2011, Lista zaštićenih kulturnih dobara, (A) Nepokretna kulturna dobra [Naselje: Podgora, Kulurno dobro: Kapela obitelji Mrkušić, Prostorne međe (Katastarska čestica): Zgrada 291, Katastarska općina: Podgora, Broj registra: Z-4790], Izdanje: NN 92/2011, Broj dokumenta u izdanju: 1957, Donositelj: Ministarstvo kulture, Datum tiskanog izdanja: 4. kolovoz 2011. godine.
• Božidar V. Kljajević (1953-): „Potomci Nemanjića po muškoj liniji: Dubrovačko bratstvo Bogunovići sa ograncima Zurovci i Zurovići u Hercegovini; Bogunovići u Šibenskom zaleđu (Cvjetičani, Miljuši, Škundrići, Kovačevići i Grmuše)“ (Beograd: Luma Print, 2012)
• Fahrudin Hidanović (1962-): „FRANJEVAČKI SAMOSTAN NA GRADOVRHU: Prilog poznavanju prošlosti tuzlanskoga kraja“ (pp. 153-206), „Kačić u rukama pape Benedikta XVI. i drugo...“, Zbornik „Kačić“, odnosno Kačić, Acta Provinciae SS. Redemptoris Ordinis Fratrum Minorum in Croatia [Kačić, Zbornik Franjevačke Provincije Presvetog Otkupitelja], God. XLIV-XLV, [2012-2013], Knjiga 44-45 (Split: Ordo Fratrum Minorum [„Red manje braće“, tj. franjevci]. Franjevačka provincija Presvetog Otkupitelja, 2013)
• Petar B. Bogunović (1967-): DYNASTIA NEMAGNICH ET GENUS FAMILIA BOGUNOUICH: Per vestigium documentorum archivi Ragusini [THE NEMANJIĆ DYNASTY AND ORIGIN OF THE BOGUNOVIĆ FAMILY: Tracing the documents of Dubrovnik Archive] (pp. 55-202), Chivalrous Culture, № 7 (Belgrade: Great Priory of the Knights Templar of Serbia, 2018)

Dokumenta — izvori

• 
  Opis slike: Utjeh Vučković iz Zagorja u Hercegovini, prodaje robinju Tvrdicu za deset dukata Cvetku „Turčinu“ Nemanjiću Bogunoviću.
  Izvor: „Historijski arhiv u Dubrovniku“ (Diversa Notariæ 11, fol. 73., 1. april 1373. godine).
• 
  Opis slike: Sud poziva Cvetka „Turčina“ Nemanjića Bogunovića, u utvrđenom srpskom srednjovekovnom Gradu Srebrnici (Strugari, Kragujevac), da vrati dug Dubrovačkoj republici (1358-1808).
  Izvor: „Historijski arhiv u Dubrovniku“ (Lettere. Lev., fol. 96., 15. januar 1376. godine).
• 
  Opis slike: Sud poziva Cvetka „Turčina“ Nemanjića Bogunovića, u utvrđenom srpskom srednjovekovnom Gradu Srebrnici (Strugari, Kragujevac), da vrati dug Dubrovačkoj republici (1358-1808).
  Izvor: „Historijski arhiv u Dubrovniku“ (Lettere. Lev., fol. 96., 3. februar 1376. godine).
• 
  Opis slike: Cvetko „Turčin“ Nemanjić Bogunović prodaje robinju Godimilu, Firentincu, nastanjenom u Padovi.
  Izvor: „Historijski arhiv u Dubrovniku“ (Liber dotium II, fol. 26., 12. avgust 1386. godine).
• 
  Opis slike: U pesmi (Pisma od vitezova primorskih), koja se nalazi u ovoj knjizi (pp. 227-231), Andrija Kačić Miošić slavi junaštvo „uskoka“, koji su osvojili (1684) Norinsku kulu, a među njih pet (5) autor spominje i Grgura Damića Bogunovića (pp. 231).
  „... Silni junak u Baćini biše,
  starinom se Bogunović piše,
  a pridivkom Damiću Grgure,
  sivi soko rata od Morije...“
  

Galerija

• 
  Opis slike: Lazar Dane Škundrić (1825-1901), poslednji lički hajdučki vođa (harambaša: 1862-1865), član bratstva Bogunovića.
  Izvor: „DYNASTIA NEMAGNICH ET GENUS FAMILIA BOGUNOUICH: Per vestigium documentorum archivi Ragusini“ (THE NEMANJIĆ DYNASTY AND ORIGIN OF THE BOGUNOVIĆ FAMILY: Tracing the documents of Dubrovnik Archive), Časopis „Chivalrous culture“ № 7 (2018).
• 
  Opis slike: Vojvoda Golub I. Babić (1824-1910) na fotografiji iz 1898. godine, u kraljevsko plavom odelu, koje će posle njega nositi vojvoda Brane Bogunović.
  Izvor: „DYNASTIA NEMAGNICH ET GENUS FAMILIA BOGUNOUICH: Per vestigium documentorum archivi Ragusini“ (THE NEMANJIĆ DYNASTY AND ORIGIN OF THE BOGUNOVIĆ FAMILY: Tracing the documents of Dubrovnik Archive), Časopis „Chivalrous culture“ № 7 (2018).
• 
  Opis slike: Četnički vojvoda Branko I. Bogunović (1911-1945) u kraljevsko plavom odelu (sa kraja 17. veka), koje je pre njega nosio vojvoda Golub Babić.
  Izvor: „DYNASTIA NEMAGNICH ET GENUS FAMILIA BOGUNOUICH: Per vestigium documentorum archivi Ragusini“ (THE NEMANJIĆ DYNASTY AND ORIGIN OF THE BOGUNOVIĆ FAMILY: Tracing the documents of Dubrovnik Archive), Časopis „Chivalrous culture“ № 7 (2018).
• 
  Opis slike: Ilustracija plemićkog grba porodice Bogunović-Mrkušić iz 1763. godine.
  Izvor: „DYNASTIA NEMAGNICH ET GENUS FAMILIA BOGUNOUICH: Per vestigium documentorum archivi Ragusini“ (THE NEMANJIĆ DYNASTY AND ORIGIN OF THE BOGUNOVIĆ FAMILY: Tracing the documents of Dubrovnik Archive), Časopis „Chivalrous culture“ № 7 (2018).
• 
  Opis slike: Plemićki grb porodice Bogunović-Mrkušić iz 1770. godine, koji je sačuvan u nekadašnjem letnjikovcu ove porodice u Podgori.
  Izvor: „DYNASTIA NEMAGNICH ET GENUS FAMILIA BOGUNOUICH: Per vestigium documentorum archivi Ragusini“ (THE NEMANJIĆ DYNASTY AND ORIGIN OF THE BOGUNOVIĆ FAMILY: Tracing the documents of Dubrovnik Archive), Časopis „Chivalrous culture“ № 7 (2018).
• 
  Opis slike: Apokrifni (ilirski) grb srpskog Pomorja, koji se našao na grbu Bogunovića iz Podgore. Ovo je de facto grb Huma, odnosno Rame (severne Hercegovine), koji su heraldičari od 16. veka (neformalno) vezivali za nekadašnju Kraljevinu Bosnu (Rama i Bosna su neretko od strane stranaca izjednačavane).