Gvozdena garda
Gvozdena garda (rum. Garda de fier) bio je naziv za pokret krajnje desnice koji je delovao u Rumuniji između dva svetska rata. Njeni članovi promovisali su ultranacionalizam, fašizam, antikomunizam, antisemitizam i posebno zagovarali pravoslavlje.
Gvozdena garda Garda de fier | |
|---|---|
 | |
| Vođa | Korneliju Kodreanu (1927–1938) Horija Sima (1938–1941) |
| Osnivač | Korneliju Kodreanu |
| Osnovana | 24. jul 1927. |
| Raspuštena | 24. januar 1941. (14 god.) |
| Sedište |  Rumunija |
| Ideologija | Antikomunizam, Antisemitizam, Klerofašizam, rumunski nacionalizam |
| Politička pozicija | Krajnja desnica |
| Boje | zelena |
| Zastava stranke | |
 | |
Pokret je osnovao Korneliju Kodreanu 1927. godine, pod nazivom Legija Arhangela Mihaila[1]. Kodreanu je bio vođa pokreta sve do atentata na njega 1938. godine. Članovi ove organizacije bili su poznati pod imenom „legionari“, pa je tako i sam pokret ponekad nazivan Legionarski pokret. Kodreanu je formirao Gvozdenu gardu kao paravojno krilo Legije, ali je ubrzo naziv Gvozdena garda prešao i na Legiju.
Istoričar Stenli Pejn ističe kako je Gvozdena garda bila jedan od neobičnijih fašističkih pokreta u međuratnom razdoblju[2], jer je prihvatala religiju, odnosno pravoslavlje. Za razliku od većine ostalih fašističkih pokreta koji su odbacivali religiju, onda je kod Gvozdene garde bila sastavni deo programa delovanja organizacije. Sam Kodreanu bio je poštovalac religijskog misticizma, koji je spas nacije video u duhovnom vaskrsnuću[3].
Pripadnici pokreta nosili su zelene uniforme i pozdravljali jedni druge uzdignutom desnicom. Simbol pokreta bio je rešetkasti krst sa tri okomite i vodoravne prečke. Članovi Gvozdene grade smatrali su za svoje najveće neprijatelje aktuelne političare i Jevreje. Odbacivali su kapitalizam i zagovarali nacionalnu ekonomiju[3].
Uticaj Gvozdene garde u Rumuniji porastao je tokom Velike ekonomske krize početkom 1930-ih. Dana 10. decembra 1933, rumunski premijer Jon Duka zabranio je delovanje pokreta i pokrenuo progon članova Garde. Međutim, uskoro je i sam postao njihovom žrtvom, kada su ga članovi Garde ubili 29. decembra.
Na parlamentarnim izborima u Rumuniji 1937. godine, Gvozdena garda je bila treća stranka po snazi u Parlamentu sa svojih 15,5% osvojenih glasova, odmah iza Liberalne i Seljačke stranke. Februara 1938, kralj Karol II izvršio je državni udar i raspustio Parlament. U aprilu je naredio je hapšenje Kodreanua, koji je novembra iste godine udavljen u zatvoru.
Nakon reastauracije parlamentarizma 1939. godine, ovaj period postojanja Garde obeležile su unutrašnje borbe za prevlast, nakon Kodreanuove smrti. Dana 4. septembra 1940, Garda je formirala savez sa generalom Jonom Antoneskuom. Nakon Karolove abikacije, Garda je Rumuniju proglasila „Nacionalnom legionarskom državom“. Njeno vođstvo je odmah uvelo rigorozne antisemitske zakone, podsticalo pogrome nad Jevrejima i političke atentate.
Antonesku je ubrzo zaključio da je Gvozdena garda preterala, pa se obračunao s njima u trodnevnim borbama 24. januara 1941. godine. Antoneskua je nakon obračuna poduprla nemačka vojska. Gvozdena garda je bila poražena, a većina njenog članstva sklonila se u nacističku Nemačku.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Ioanid 2013, str. 143.
- ^ Payne 1995, str. 277–289.
- ^ a b Payne 1995, str. 277-289.
Literatura uredi
- Payne, Stanley G. (1995). A History of Fascism, 1914-1945. Univ of Wisconsin Press. ISBN 978-0-299-14874-4.
- Ioanid, Radu (2013). „The Sacralised Politics of the Romanian Iron Guard”. Ur.: Griffin, Roger. Fascism, Totalitarianism and Political Religion. Routledge. str. 125. ISBN 978-1-136-87168-9.