Dahije

Dahije (od tur. dayı — „ujak, u prenesenom značenju: silnik”) su bile vođe osmanlijskih janjičarskih jedinica u Beogradskom pašaluku kojim su upravljali nezavisno od centralnih vlasti od 1801. do 1804. godine.

Istorija

Nakon Svištovskog mira, sultan Selim III je 1791. janjičarima zabranio pristup Beogradskom pašaluku. Janičari su se opirali ovim merama, a njihov otpor je olakšala samovolja Osmana Pazvanoglua. Tako su janičari našli zajednički cilj sa svim grupama koji su se suprotstavljali sultanu. Da bi parirali vojnoj moći janičara, osmanlijske vlasti su morali da se oslanjaju na pomoć Srba. Politika oslanjanja na Srbe i davanja im povlastica je bilo posebno izražena za vreme beogradskog Hadži-Mustafa paše, zbog čega je prozvan „srpskom majkom”.

Na Balkanu je u to vreme glavni problem bio Pazvan-oglu, koji se nije zadovoljavao samo upravljanju Vidinskim pašalukom, već je pokušavao da vrati janičare u Beogradski pašaluk. Zbog toga je Srbima bilo dozvoljeno da se naoružavaju ujedno i osnuju posebnu Srpsku narodnu vojsku, na čijem čelu se nalazio komadant Stanko Arambašić sa preko 16.000 Srba, što je onemogućilo Pazvanogluove napore. Međutim, Napoleon Bonaparta je 1798. pokrenuo vojnu ekspediciju na Egipat, zbog čega je Porta bila prinuđena da povuče redovnu vojsku sa Balkana. Isto tako je u Carigradu konzervativno krilo vršilo pritisak na sultana da prekinu politiku naoružavanja hrišćana protiv muslimana.

U nemogućnosti da vodi vojnu kampanju Porta je 1798. janjičarima izdala ferman kojim im je dozvoljeno da se vrate u Beogradski pašaluk. Nakon povratka, među janjičarima su se posebno istakle četvorica njihovih vođa: Aganlija, Kučuk-Alija, Mula Jusuf i Mehmed-Aga Fočić. Njih četvorica su 1801. godine izvršili atentat na dotadašnjeg beogradskog vezira Hadži-Mustafa pašu. Nakon atentata, dahije su podelile pašaluk između sebe na četiri jednaka dela i zavele svoju vladavinu terora, uvodeći čitlučenje i dodatne namete stanovništvu Beogradskog pašaluka. Dahije su upravljale samostalno, odnosno bez odobrenja i protivno reformatorskim pokušajima osmanskog sultana Selima III. Raznovrsna nasilja kao i Seča knezova početkom 1804. Prouzrokovali su početak bune protiv dahija koja se pretvorila u Prvi srpski ustanak.

Posle početka ustanka dahije su Dunavom pobegli na ostrvo Ada Kale kod Kladova. Bećir-paša je naredio lokalnim turskim komandantima da dahije predaju srpskim ustanicima, koji su im odsekli glave i odneli u Beograd.

Galerija

Dahije obezglavljuju srpskog kneza. Slika je najverovatnije iz srpskog magazina iz 19. veka.

Vidi još

• Prvi srpski ustanak

Literatura

• Pantelić, Dušan (1927). Beogradski pašaluk posle Svištovskog mira 1791-1794. Beograd: Srpska kraljevska akademija. 
• Pantelić, Dušan (1949). Beogradski pašaluk pred Prvi srpski ustanak 1794-1804. Beograd: Naučna knjiga. 
• Đorđević, Miroslav R. (1967). Oslobodilački rat srpskih ustanaka, 1804-1806. Vojnoizdavački zavod. 
• Jelavich, Charles; Jelavich, Barbara (1986). The Establishment of the Balkan National States, 1804-1920. University of Washington Press. ISBN 978-0-295-96413-3. 
• Stojančević, Vladimir (1981). „Srpska nacionalna revolucija i obnova države od kraja XVIII veka do 1839”. Istorija srpskog naroda. knj. 5, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 5—158. 
• Ćirković, Sima (2004). Srbi među evropskim narodima. Beograd: Equilibrium.