Energetika u Srbiji
Energetika u Srbiji počela je da se razvija tokom i pred sam kraj XIX veka. Prva električna centrala u zemlji podignuta je 1891. godine u Beogradu, osam i pet godina posle onih u Parizu i Berlinu. Ubrzo zatim, centrale su dobili i Valjevo, Stara Pazova, Kikinda, Vršac i Subotica. U Vojvodini, zbog specifičnih istorijskih prilika elektrifikacija je sprovedena u potpunosti na samom kraju XIX i početkom HH veka. Sa druge strane, električna energija na Kosmetu uvodi se tek 1925. godine u Prizrenu. Zatim slede Priština, Peć, Kosovska Mitrovica i dr.
Istorija uredi
Prva hidrocentrala u Srbiji podignuta je 1900. godine u slivu Zapadne Morave, tj. na reci Đetinji - HE „Pod Gradom“. Ukupan hidroenergetski potencijal reka Srbije je 16,74 milijarde kilovat časova. Najveći potencijal imaju slivovi Drine i Dunava. Najveća HE je „Đerdap I“, sa 1083 megavata [link]. Prva termoelektrana u Srbiji sagrađena je na Dorćolu u Beogradu 1893. godine. Prvi rudnik uglja otvoren je 1804. godine na Fruškoj gori - Vrdnik. U periodu 1942-1943. sprovedena su prva istraživanja potencijalno naftonosnih terena. Prva bušotina napravljena je 1947. godine u Banatu (Velika Greda), a 1949. osnovano je preduzeće Naftagas.
Hidroenergetika uredi
U Srbiji je hidroenergetika razvijena od početka HH veka. Postoji veliki broj hidrocentrala, od kojih je nekoliko od državnog i regionalnog značaja, a ostale su lokalnog značaja.
Od ukupne proizvodnje električne energije, 25,4% proizvodi u hidroelektranama, što je samo 34% od ukupnih instalisanih elektroenergetskih potencijala za proizvodnju struje.
Energetskom sistemu Drine pripadaju: HE „Bistrica“ i HE „Potpeć“ na Limu, zatim HE „Sjenica“ i HE „Kokin Brod“ na Uvcu i HE „Bajina Bašta“ i HE „Zvornik“ na samoj Drini. Slivu Zapadne Morave pripadaju HE „Pod Gradom“ na Đetinji, HE „Ovčar“ i HE „Međuvršje“ na Moravi, zatim podzemna HE „Ras“ na Raškoj, te HE „Gazivode“ na Ibru. Na Dunavu su HE „Đerdap I“ i HE Đerdap II. Sliv Belog Drima odlikuje se sa nekoliko centrala: u blizini Peći su HE „Radovac“ i HE „Brod“, u dolini Dečanske Bistrice je HE „Kožnjar“, na samom Drimu je HE „Žur“, na Prizrenskoj Bistrici HE „Prizrenka“ i konačno na Brodskoj reci je HE „Dikance“. Treba pomneuti i HE „Sokolicu“ na Timoku, zatim HE „Zavoj“ na Visočici i na reci Vrli HE„ Vrla I“, „II“, „III“ i „IV“.
Termoenergetika uredi
Na bazi razvoja ugljarske i nafte privrede otpočela je i izgradnja termoelektrana u Srbiji. Prva termocentrala na ovim prostorima počela je sa radom 1893. godine na Dorćolu u Beogradu, zahvaljujući profesoru fizike Đorđu Stanojeviću[1]. Šesti oktobar, dan puštanja u rad, obeležava se kao dan Elektroprivrede Srbije. Nakon toga 1932. otvorena je još jedna TE u Beogradu, a 1948. i Termoelektrana Mali Kostolac kod Kostolca[1].
Danas u Srbiji postoje sledeće elektrane: u basenu Kolubare — Nikola Tesla A i B i Kolubara, zatim Kostolac A i Kostolac B u kostolačkom basenu. Na Velikoj Moravi kod Svilajnca je TE Morava. U Kosovskom basenu su TE Kosovo, Te Obilić A i TE Obilić B i TE Trepča, dok u Metohijskom postoje TE Đakovica i TE Orahovac. U Vojvodini TE postoje u Zrenjaninu i Novom Sadu. Najjača TE u Srbiji je „Nikola Tesla A“ sa ukupnom snagom od 1.650 MW.[2]
Ležišta nafte i gasa uredi
Nafta i prirodni gas otpočela su za vreme Drugog svetskog rata, a od 1949. godine je intenzivirana osnivanjem Naftagasa. Na osnovu istraživanja zaključeno je da na teritoriji Srbije postoje ležišta sa ukupno 400 miliona tona rezervi nafte. Najveća ležišta „crnog zlata“ locirana su u Banatu: Mokrin, Kikinda, Elemir, Boka, Janošik, Jermenovci, Lokve. U Bačkoj to su Kelebija, Velebit i Palić. Ležišta zemnog gasa su: Mokrin, Kikinda, Elemir, Torda, Međa, Begejci, Plandište, Velika Greda, Tilva (Banat) i Srbobran (Bačka).
Potencijalna nalazišta nafte i gasa utvrđena su u Zapadnom Pomoravlju između Čačka i Kraljeva, zatim u Kosovskoj kotlini i na istoku oko Timoka (Vlaško-pontijski basen) u Getskoj depresiji.
Ležišta uglja uredi
Ugalj se prema procentu ugljenika može podeliti na: antracit (više od 90%), kameni (75-90%), mrki (60-75%), lignit (50-60%) i treset (manje od 50%). U Srbiji ima ukupno oko 18.100 miliona tona uglja, od čega čak 17.300 miliona tona otpada na lignit. Eksploatacija uglja na našim prostorima otpočela je u XII veku, a razvila se najviše u XVIII i XIX veku. Prvi rudnik u Srbiji otvoren je 1804. godine u Vrdniku na Fruškoj gori.
Kameni ugalj zastupljen je u istočnoj Srbiji — Miroč, Dobra, Rtanj, Vlaško Polje, Vrška Čuka, Dobra Sreća, Stara planina, Podvis, Tresibaba, kao i u dolini Ibra — Ušće, Tadenje, Jarando, Baljevac. Ležišta mrkog uglja su najbrojnija u istočnom i jugoistočnom delu zemlje: Rakova Bara, Resavica, Krepoljin, Senje, zatim Ćićevac, Bogovina i Jelašnica. Mrko-lignit zastupljen je dolini Mlave (Poljana, Petrovac), zatim Despotovac, Sokobanja, Toplica i u Zapadnom Pomoravlju (Užice, Kosjerić, Čačak). Najbrojnija i najbogatija su nalazišta lignita: Kolubarski basen (Veliki Crljeni, Vreoci, Junkovac, Tamnava), zatim Kostolački (Ćirkovac, Drmno, Klenovik) i Timočki (Avramica, Lubnica). Najveće ležište lignita je na Kosovu i na Metohiji sa po 500 i 1700 km².
Ležišta uljanih škriljaca uredi
Uljani škriljci su sedimentna stena čijom se preradom dobija sintetička nafta. U Srbiji se utvrđena veoma bogata ležišta ovog energenta koja su procenjena na dve milijarde tona (preradom bi se dobilo oko 210 miliona tona nafte). Uljani škriljci se javljaju u nekoliko zona — dolina Timoka, Ponišavlje, Zapadno i Južno Pomoravlje, zatim Podunavlje, Podrinje i Kolubara i Šumadija. Najbogatije i najperspektivnije ležište je kod Aleksinca. Prva istraživanja su obavljena na ovom lokalitetu krajem XIX veka.
Nuklearna energija uredi
Članom 267 krivičnog zakona Republike Srbije zabranjena je svaka izgradnja nuklearnih postrojenja[3], a Republika Srbija je šesta zemlja u svetu koja je uklonila visokoobogaćeni uranijum sa svoje teritorije.[4]
Savez energetičara uredi
U Srbiji, još od 1919. godine postoji Savez energetičara, sa sedištem u Beogradu. Cilj saveza je stvaranja povoljne atmosfere u energetskom sektoru. Svojim članovima pruža široku paletu pomoći u radnim i informativnim oblastima, organizujući: seminare, savetovanja, učešće na izložbama, specijalizovanim manifestacijama na kojima se predstavljaju mogućnosti, stanje i razvojnih potrebe energetske privrede Srbije, kao i domaćih i stranih firmi iz ovog sektora. Savez je osnivač i izdavač časopisa Energija.[5]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b Istorijat elektrana Srbije
- ^ TE Nikola Tesla
- ^ „Krivični zakonik, član 267, strana 94” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 16. 12. 2011. g. Pristupljeno 30. 10. 2011.
- ^ B92: Srbija uklonila obogaćeni uranijum, 25.10.2011
- ^ Savez energetičara, Pristupljeno 4. 9. 2009.
Literatura uredi
- Pavlović, M. (1998): Geografija Jugoslavije 2, Savremena administracija, Beograd
- Grupa autora (2007): Atlas Srbije, Monde Neuf, Beograd
- Pavlović, M. (1998): Geografske regije Jugoslavije, Geografski fakultet, Beograd
