Istočnosarajevsko-zvornička regija

Istočnosarajevsko-zvornička regija na sjeveru graniči sa Dobojsko-bijeljinskom regijom, a na jugu sa Fočanskom mezoregijom. Na zapadu graniči sa Federacijom Bosne i Hercegovina, a na istoku sa Srbijom. Granica sa Srbijom je prirodna. Čine je rijeke Drina i Lim, te pojedine planine (Zvijezda, Javorje). Ostale granice su većinom administrativne, sa kantonima Federacije Bosne i Hercegovine i opštinama Republike Srpske. Saobraćajni položaj regije u cjelini je povoljan. Ona predstavlja vezu između regija Republike Srpske, ali i vezu sa Srbijom. Ovaj položaj nije dovoljno iskorišćen. Drumske saobraćajnice su u lošem stanju i vode preko planinskih predjela, što otežava odvijanje saobraćaja.

Reljef

Regija se sastoji od dvije mezoregije. To su Zvornička i Istočnosarajevska. Zvornička regija je dio Oboda Panonske nizije. Karakteristične su niste i srednje visoke planine: Javornik, Glogova planina, Osat. Spadaju u grupu rudnih i flišnih planina. Na istoku je dolina rijeke Drine i njenih pritoka, Drinjače i Jadra. Istočnosarajevska regija se nalazi u okviru Planinsko-kotlinske oblasti. U reljefu se ističu romanijsko-podrinjske planina srednje visine: Trebević, Jahorina, Romanija, Devetak, Javor, Varda. Na zapadu regije, na granici sa Federacijom Bosne i Hercegovine je dio Sarajevsko-zeničke kotline. Na istoku je kompozitna dolina rijeke Drine. Najveća kotlina u dolini Drine je Višegradska. Uzvodno i nizvodno od nje su duge i duboke klisure: Međeđanska (26 km) i Klotijevačka (38 km duga i 1000 metara duboka).

Javornik, planina u istočnom dijelu Bosne i Hercegovine. Praktikuje se pješačenje i planinarenje, te na njoj se nalazi dosta uslužnih objekata. Najveći vrh je 1026 metara.
Glogova planina, pripada planinama srednje i istočne Bosne i Hercegovine. Ima dosta tradicionalnih običaja, te tradicionalnih jela i pića. Najveći vrh je 771 metara.
Osat, visoravan u sjeveroistočnoj Bosni i Hercegovini. Najveći vis je Lučeva ravan, 1150 metara. Perspektiva Osata je u razvoju zimskog turizma, s obzirom na povoljne terene sjeverne ekspozicije i bogatstvo zimskog pokrivača (od novembra do marta).
Romanija, krečnjačka, šumovita planina. Najveći vrh je Veliki Lupoglav, 1652 metra. Na njoj je razvođe između slivova Drine i Bosne. Na istoku prelazi u visoravan Glasinac.

Planina Jahorina

Jahorina, turistički najznačajniji planinski centar u Bosni i Hercegovini. Duga je 30 km, a visoka 1916 metara (Najviši vrh Ogorjelica, stari naziv je bio Sjenište). Jahorina je „olimpijska planina“ jer su se na njoj 1984. godine održavala takmičenja u okviru XIV zimskih olimpijskih igara.
Trebević, planina u jugoistočnoj Bosni i Hercegovini. Predstavlja značajan turistični i rekreativni centar. Takođe se na njoj nalazi kombinovana staza za bob i sankanje.
Devetak, planina koja pripada planinama srednje i istočne Bosne i Hercegovine. Što se aktivnosti tiče, najkarakterističnije su penjanje i planinarenje, biciklizam (brdski i klasični), te aktivnosti na vodi. Najveći vrh je 1426 metara.
Javor, planina koja takođe pripada planinama srednje i istočne Bosne i Hercegovine. Bogata je rijekama i jezerima, te postoji dosta legendi i anegdota vezanih za ovu planinu. Najveći vrh je 1537 metara.
Varda, planina u istočnoj Bosni i Hercegovini. Šumovita je i prekrivena pašnjacima, koji su iskorišćeni za razvoj stočarstva. Najveći vrh je 1389 metara.

Klima i biljni svijet

Umjerenokontinentalna klima vlada u većem dijelu regije. To su predjeli kotlina i riječnih dolina sa malom nadmorskom visinom. Jasno su izdvojena sva četiri godišnja doba. Biljni svijet čine listopadne šume. Količina padavina je do 1200 milimetara. Planinski predjeli iznad 1000 metara imaju planinsku klimu. Biljni svijet je raspoređen u pojasevina sa porastom nadmorske visine. U nižim planinskim predjelima su listopadne šume. Na njih se nastavljaju mješovite šume, a iznad njih četinarske šume bora, jele i smrče kao i planinski pašnjaci.

Vode

Riječna mreža regije je gusta. Sve rijeke su površinske i pripadaju Crnomorskom slivu.

Drina, rijeka koja obuhvata istočni dio Republike Srpske i najveća rijeka ove regije. Pravac njenog toka je od juga ka sjeveru. Najljepši i najduži kanjon (24 km) je od Žepe do Klotijevca. Na Drini su izgrađene tri hidroelektrane: Višegrad, Bajina Bašta i Zvornik. Lim i Rzav su desne pritoke Drine, a lijeve pritoke su Prača i Drinjača sa Jadrom.

Rijeka Drina

U zapadnom dijelu regije su rijeke koje otiču prema rijeci Bosni, a samo djelimično teku kroz regiju. To su Miljacka i Željeznica.

Miljacka, nastaje spajanjem Paljanske i Mokranjske Miljacke. Dužina toka je 36 km. Na Miljackoj se nalazi desetina mostova, a najpoznatiji su Principov most, sa kog je pripadnik tajne organizacije Mlade Bosne Gavrilo Princip, 28. juna 1914. Godine ubio austrougarskog pretolonaslednika Franca Ferdinanda i njegovu ženu Sofiju i Ajfelov most, čiji je arhitekta Gistav Ajfel, isti čovjek koji je dizajnirao Ajfelov toranj u Parizu, u Francuskoj.

Rijeka Željeznica

Željeznica, nastaje na teritoriji Federacije Bosne i Hercegovine, a većim dijelom protiče kroz Republiku Srpsku. Na prostoru Federacije Bosne i Hercegovina se uliva u Bosnu. Duga je 30 km. Željeznica je mirna i plovna rijeka, te predstavlja atrakciju za turiste, planinare i ribolovce.

Prirodnih jezera u regiji nema, ali ima vještačkih. Na rijeci Drini su tri vještačka jezera nastala izgradnjom brana tj. Hidroelektrana. Najveće jezero je Perućac. Nastalo je izgradnjom brane u blizini Bajine Bašte u Srbiji. Dijelom je na granici sa Srbijom, a dijelom na teritoriji Republike Srpske. Najstarije vještačko jezero na rijeci Drini je Zvorničko. I ono je na granici Srbije i Republike Srpske. Najmanje jezero na Drini je Višegradsko. Ono se nalazi u potpunosti na prostoru Republike Srpske. I u ovoj regiji ima termomineralnih izvora. U blizini Višegrada je banja Vilina vlas u kojoj se termomineralna voda, temperature 31-34 °C koristi za liječenje reumatskih oboljenja. U Srebrenici je banja Guber koja ima arseno-gvožđevitu vodu. Ratna razaranja i neuspjela privatizacija su doveli do toga da ova banja ne funkcioniše kao prije. Mineralna voda u Kozluku kod Zvornika sa flašira u fabrici „Vitinka“.

Višegradsko jezero

Značajna prirodna bogatstva regije su obradivo zemljište, šume i vode (rijeke i termomineralni izvori). Regija raspolaže značajnim rudnim bogatstvima. U blizini Milića je najveći rudnik boksita u Bosni i Hercegovini. Kod Srebrenice je rudnik Sase, najveći rudnik olova i cinka u Bosni i Hercegovini.

Banja ,, Vilina vlas" kod Višegrada

Stanovništvo

Istočnosarajevsko-zvornička regija ima površinu od 5330,65 km². Prema podacima popisa iz 2013. godine, regija je imala 243.523 stanovnika. Prema tome, gustina naseljenosti je 45 stanovnika na kilometar kvadratni. Istočnosarajevsko-zvornička regija se sastoji od 18 opština. Status grada imaju Istočno Sarajevo i Zvornik. Grad Istočno Sarajevo čini 6 opština: Istočna Ilidža, Istočni Stari Grad, Istočno Novo Sarajevo, Pale, Sokolac i Trnovo. Naseljenost je neranomjerna. Malu gustinu naseljenosti imaju opštine u planinskom dijelu regije (Han Pijesak, Istočni Stari Grad, Trnovo, Sokolac). Veća naseljenost je u privredno razvijenijim opštinama (Istočna Ilidža, Istočno Novo Sarajevo, Zvornik). Dio stanovništva regije (po procjenama oko 40%) čini izbjeglo stanovništvo sa prostora Federacije Bosne i Hercegovine u toku i posle građanskog rata.

Stepen privredne razvijenosti	Opština
Razvijene opštine	Istočno Novo Sarajevo, Pale, Zvornik
Srednje razvijene opštine	Istočna Ilidža, Sokolac, Višegrad, Milići
Nerazvijene opštine	Bratunac, Vlasenica, Rogatica, Srebrenica, Han Pijesak
Izrazito nerazvijene opštine	Istočni Stari Grad, Novo Goražde, Osmaci, Trnovo, Šekovići, Rudo

Privreda

Geografija za razvoj privrede u regiji su veoma dobri ali nedovoljno iskorišćeni. Društveni uslovi za razvoj privrede u ovoj regiji su nepovoljni. Ratom oštećene fabrike, zastarjela tehnologija, odlazak mlade, stručne radne snage, samo su neki od razloga nedovoljno razvijene privrede. Kada tome dodamo nedostatak novca za pokretanje nove proizvodnje, izgubljena prijeratna tržišta, nekvalitetnu privatizaciju, jasno je da upravo društveni uslovi nepovoljno utiču na privredu regije.

Poljoprivreda

Poljoprivreda u regiji ima dobre uslove za razvoj. Obradivo zemljište, voda, te klimatski uslovi omogućavaju razvoj svih grana poljoprivrede. Zemljoradnja je karakteristična za Obod Panonske nizije u Zvorničkoj mezoregiji. Uzgajaju se žitarice (kukuruz) i različite vrste povrća. Od voća je dominantna šljiva, i sve više malina, jagoda i kupina. Stočarstvo je u nižim predjelima regije bazirano na svinjogojstvu i živinarstvu. U planinskim predjelima je više zastupljeno govedarstvo i ovčarstvo. Šumarstvo je jedna od značajnijih djelatnosti u regiji. Problem je što nema postrojenja za završenu obradu drveta.

Industrija

Industrija regije, posle građanskog rata, stalno bilježi opadanje proizvodnje. Značajnija industrijska preduzeća su „Alumina“ u Karakaju kod Zvornika, koja na bazi boksita proizvodi glinicu i zeolit, te „Vitinka“ u Kozluku kod Zvornika, koja flašira mineralnu vodu i proizvodi bezalkoholna pića.

Rudarstvo

Rudarstvo regije je razvijeno na bazi rezervi boksita („Boksit“ kod Milića) i olova i cinka („Sase“ kod Srebrenice).

Energetika

Energetika koristi hidropotencijal Drine u tri hidroelektrane. Proizvedena električna energija u hidroelektrani Višegrad se koristi u Republici Srpskoj. Električna energije ostale dvije hidroelektrane na Drini (Bajina Bašta i Zvornik) se većinom koristi u Srbiji

Saobraćaj

Saobraćaj regije je slabo razvijen. Nema novih, modernih drumskih saobraćajnica i auto-puteva. Postojeća mreža drumskih saobraćajnica je u veoma lošem stanju. Kroz regiju prolaze dijelovi puteva koji pripadaju Evropskoj mreži magistralnih drumskih saobraćajnica. To su:

Evropski put M5: Istočno Sarajevo — Rogatica — Višegrad — Vardište — Srbija.
Evropski put M18: Istočno Sarajevo — Trnovo — Foča — Hum — Crna Gora.

Željeznica za putnički saobraćaj nema. Za teretni saobraćaj se koristi pruga koja prolazi kroz Karakaj (Zvornik) i spaja regiju sa Srbijom (Loznica) i Federacijom Bosne i Hercegovine (Tuzla).

Turizam

Turizam u Istočnosarajevsko-zvorničkoj regiji ima odlične uslove za razvoj. Trenutno u regiji predstavlja jednu od najrazvijenijih privrednih djelatnosti. U okviru turizma naročito se izdvajaju planinski, vjerski i gradski.

Most na Drini, jun 2011. godina

Planinski turizam je vezan za planinu Jahorinu. To je jedna od takozvanih olimpijskih planina. Na Jahorini, Trebeviću, Igmanu i Bjelašnici su 1984. godine održane 14. zimske olimpijske igre. Jahorina raspolaže izgrađenim i uređenim stazama za zimske sportove sa svim pratećim sadržajima (ski-liftovi, hoteli, restorani, trgovine...) ali i uslovima za ljetni turizam (sportski tereni, pješačke staze...). Osim Jahorine, uslove za razvoj turizma imaju i ostale planine: Trebević, Romanija, Javor. Njihov nedostatak je što nemaju dovoljno izgrađenih smještajnih objekata.
Vjerski turizam se zasniva na srpskim srednjovjekovnim manastirima koji su sve više posjećeni. U regiji ih ima 6. To su: Sase kod Srebrenice, Knežina i Sokolica kod Sokoca, Papraća i Lovnica kod Šekovića i Dobrun kod Višegrada.
Što se tiče gradskog turizma, najznačajniji centar regije je Višegrad. Nalazi se na ušću rijeke Rzav u Drinu. Simbol Višegrada je kameni most građen od 1571.1577 godine. Izgrađen je po želji i naredbi Osmanskog velikog vezira Mehmed-paše Sokolovića. Roman „Na Drini Ćuprija“, o mostu i Višegradu, napisao je Ivo Andrić, koji je dobio i Nobelovu nagradu za književnost. Id 2007. godine, most je dio Svjetske kulturne baštine pod zaštitom UNESCO-a. Značajna turistička atrakcija Višegrada je i Andrićgrad (Kamengrad).

Pogled na Andrićgrad

To je turistički i kulturni kompleks urađen po ideji proslavljenog režisera Emira Kusturice. Od Višegrada, preko Dobruna, do Mokre Gore u Republici Srpskoj, obnovljena je stara, uskotračna pruga („Ćiro“). Još uvijek nije u potpunosti u funkciji, ali će turistička putovanja ovom prugom biti jedna od zanimljivih ponuda Bosne i Hercegovine i Republike Srpske. Turističku ponudu regije upotpunjuje rafting i splavarenje rijekom Drinom i Tarom, ostaci srednjovjekovnih gradova (Zvornik), te nekropole stećaka. I stećci kojih ima širom Bosne i Hercegovine i Republike Srpske su, od 2016. godine, uvršteni u Svjetsku kulturnu baštinu.

Izvori

Geografija za 9. razred osnovne škole; Zavod za udžbenike i nastavna sredstva; Banja Luka; 2016.
Veb sajt "Dinarskogorje"