Kinđa
Humka "Kinđa" se nalazi u blizini Kikinde, i sa svojim vrhom koji je na nadmorskoj visini od 83 m predstavlja najvišu tačku ovog vanredno ravnog područja. Iako veštački, Kinđa predstavlja najveći brežuljak severoistočnog Banata, te je Kikindsko planinarsko udruženje simbolično po njemu nazvano. Sam vrh humke izdiže se samo 5,3 m iznad okolnog prostora, te ga njegova relativna visina ne čini najvišom tačkom severnog Banata, iako na licu mesta tako izgleda[1] (najviša tačka severnog Banata je uz Tisu kod Novog Kneževca, 92 metra n. m. v.)
 Humka "Kinđa"
|
|
 | |
  |
|
| Naziv humke ili grupe: | Kinđa |
|---|---|
| Kodni naziv: | BAN151 |
| Tip: | Tumul, kurgan |
| Lokacija (opština): | |
| Tradicionalni naziv: | Kenđa, Kinđa |
| Poreklo naziva: | Nepoznato |
| Istorijski period: | III-I.vek p. n. e.—XIII.vek |
| Epoha: | Nepoznato |
| Poreklo (kultura): | |
| Dimenzije (približno): | 50×50 m |
| Visina (približno): | 6 m |
| Materijal: | Zemlja |
| Stanje: | Dobro |
| Arheološki istraženo: | Ne |
Opis i enigmatika uredi
Kinđa je najviša i najočuvanija humka severnog Banata. Do nje se dolazi širokim atarskim putem koji je u toku vlažne sezone neprohodan, pošto vodi kroz nizak aluvijalni teren nekadašnjeg zabarenog područja. Humka Kinđa predstavlja jedan od sačuvanijih kurgana u Srbiji, starih najmanje 8 vekova.[2]
Na lokalitetu nisu vršena arheološka iskopavanja, te iz tog razloga postoji samo pretpostavka da je kurgan sarmatskog porekla[3], a u narodu vlada mišljenje da je možda grob Atile hunskog.[4]
U okolini Kinđe i na istoimenom potezu Kikindskog atara nalazi se i niz drugih uzvišenja koje su na topografskoj karti obeležene visinskim kotama. Neke od njih se takođe mogu identifikovati kao humke, što Kikindu stavlja na listu naselja najbogatijih eneolitskim arheološkim nasleđem.
Na osnovu stanja i izgleda ne može se isključiti ni to da ova humka u stvari potiče od kumana, koji su u Banat stizali u 13. veku bežeći od Tatara.[5] Oni su bili zadnja poznata kultura i narod koji su sahranjivali u kurgane.
Okolina Kinđe je nekad bila bogata tekućim vodama, koje su delom meandrirale i prirodno se eutrofisale (u davna vremena) a delom veštačkim kanalima isušene (u novije vreme).
U blizini humke se nalazi i jedno arheološki značajno nalazište, zemljano utvrđenje "Gradište".
Etimologija naziva uredi
Čest je slučaj da o nekoj čuvenoj humci, poznatoj u narodu nazovu taj čitav kraj – tako postoji i atar Kinđe tamo gde se nalazi humka, a severno prigrađe Kikinde takođe nosi naziv Kinđa. Postoji čak i mišljenje da je sam grad po humki dobio ime, iako je sličnost, mada postoji, mala: kinđa – Kikinđani.[6]
Tačno značenje imena nije razjašnjeno. Na zidu arheološkog odeljenja Kikindskog muzeja stoji natpis sa objašnjenjem da se ime “Kikinda” vezuje se za: obližnju humku Kinđa (na prvom mestu), zatim za tursku reč za večernju molitvu “ikindija“, za mađarski naziv biljke “kekenj” (mađ. kökény), za termin latinskog porekla “ hekeida”, za staroslovenski toponim “kik”, za prezime znamenite porodice Kenđelac, pa čak i za glagol kinđuriti se.
Zbog blizine rumunske granice moglo bi se misliti i na naziv iz rumunskog jezika koji je naširoko u upotrebi u Banatu, ali takve analogije nama. Od ostalih jezičkih analogija u Bosni se na primer može naći izraz "kinđe" u značenju mala beba, a u hrvatskom isti označava ženske ukrasne stvarčice, "kinđa stvarčice": kinđa, kinč = neplemeniti nakit (bižuterija); kinđiti = kititi; kinđuriti se = preterano se kititi.[7]
Znači, ovo je "biser" među humkama, koji se "kinđuri" svojom visinom i svojim divljem cvećem. Ipak, pitanje je zašto širi rejon oko ovog istaknutog uzvišenja nosi baš njegov lokalni naziv, kada je u neposrednoj okolini u pošlosti bilo i drugih humki čiji ostaci se naziru po njivama. Ove bezimene "sestre" Kinđe – pet ili šest njih – ne dele istu sudbinu, u vrlo su lošem stanju. Odmah neposredno uz humku, tačnije 500 m zapadno od nje se u oranici vidi ostatak jedne niže humke koja je teškom mehanizacijom uzorana. Isto tako, na 2,3 km prema istoku se nazire nešto što bi mogla da bude humka, ali i napuštena bušotina nafte kojih ovde ima dosta – pri bušenju se nagomila izvučena zemlja.
Na području deluje poljoprivredno gazdinstvo koje ironično takođe nosi ime humke – “Kinđa-Agrar” (kasnije “Almex Kinđa”) – iako je delom odgovorno za uništenje ostalih, što se vidi i na jednoj od promotivnih fotografija firme, gde poljoprivredna mašina ore, a zalivni sistem prelazi preko jedne od teško oštećenih humki.[8][a]
Stanje i prirodne vrednosti uredi
U slučaju ove humke je bogata pokrivenost vegetacijom uticala na to da se tek neznatno izgubi njen prvobitni, originalni oblik.
Zajedno sa humkom vekove je preživela i autohtona vegetacija koja je na drugim mestima zbog intenzivnog agrara potisnuta, te je Kinđa i svojevrstan genetski rezervat stepske, pašnjačke flore.
Tlo nekog uznemiravanog staništa (oranje, hemizacija, bacanje smeđa, previše gaženja) pada pod uticaj nitrifikacije, proces tokom kojeg se nagomilava suvi azot koji neke korovske vrste ugrađuju u svoj organizam, izvlačeći ga iz tla i time čisteći okolinu, međutim u toku procesa nestaju druge osetljivije vrste i flora se u svakom slučaju osiromašuje. Iz pogleda analize ekološkog stanja nekog staništa – na primer površine humki – prejako prisustvo nitrofilnih biljaka je znak skorašnje nasilne intervencije od strane čoveka, u vidu navedenih uticaja, pre svega kopanja i oranja.
U slučaju humke "Kinđa" traktori još nisu narušili podnožje kurgana te nema velikog nadiranja korovske vegetacije sa oranica, dok se više na usponu može videti ustanovljena pravegetacija koja usporava nadiranje invazivnih vrsta. Karakteristična trava lesnih oboda češljasta pirevina (Agropyron cristatum) javlja se u manjim busenima pri vrhu. Od divljeg bilja lepotom se naročito ističe kovilje (Stipa sp.) čije vlasi tokom leta talasaju kao svilena kosa. Ova biljka je gotovo izumrla i nema je na drugim mestima u Banatu.
Kod prilaza humki odmah se uočava dekorativna trava pirevina (Elytrigia repens) a veću površinu pokriva i lekovita biljka beli tetrljan (Marrubium peregrinum) koji je nekada korišćen u lečenju plućnih bolesti i kašlja.
Vegetacija ostalih humki u okolini već je uništena oranjem, tako da bez obzira na loše stanje, možemo biti zadovoljni da je bar ova jedna preostala. Tipično je za našu civilizaciju da humke koje su preživele i po nekoliko vekova i bile poštovane od svih ranijih generacija nestaju uništene od samo jedne, ove naše.
Humka Kinđa ne uživa zaštitu države i nema status spomenika kulture, ali je upisana u opštinski Prostorni plan usvojen 2013. godine, kao arheološki važan lokalitet. Do današnjih dana sačuvana je samo dobrim pristupom meštana, koji ga smatraju svojevrsnim simbolom Kikinde.
U proleće 2017. godine, strana humke je oštećena mehanizacijom u ilegalnoj nameri da grob – ukoliko ga je bilo – bude opljačkan, ali se ne zna da li su lovci na blago zaista pronašli ono što su mislili da nađu.[9]
Galerija uredi
|
.jpg)
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ Nadmosrka visina kod Đale je recimo 84 m, Jazova 87 m, "Čot" kod Bočara je na 86 m itd.
- ^ Spomenik prirode "Jurišina humka". Studija zaštite. Pokrajinski Zavod za zaštitu prirode, 2011, Novi Sad. pp. 4
- ^ Fotograf Dragan Stanić na stranici Panoramio Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. decembar 2016) postavlja sliku Kinđe sa napomenom da se radi o kurganu iz sarmatskog perioda. Politikin Zabavnik u broju 3320 takođe objavljuje kratku klicu navodeći pogrešnim izrazom (samarit...) takođe sarmate, kao i da je kurgan iz praistorije. Takve tvrdnje samo potkrepljuju s jedne strane neznanje a sa druge pravu nezainteresovanost za istoriju, jer da je autor članka imalo imao nameru da sazna istinu bar ne bi stavio sarmate u praistoriju.
- ^ Kinđa! Brdo gde mu mesto nije! – blog "Slike na svili" Pristupljeno 24. 2. 2016
- ^ Filip Krčmar (2011): Banat kroz vekove, u knjizi: Banat je kao priča (Zoran Slavić, ured.), Istorijski arhiv Zrenjanin - NIP Zrenjanin, Zrenjanin
- ^ Kikindske ludaje nisu za svakog – sa bloga Rokselanin kofer, pristupljeno 22. 12. 2016
- ^ Izvor: Lomnički rječnik, Autor i nakladik: Slavko Stepanić. ISBN 978-953-57079-0-5. str. 41.
- ^ Lučić Group - “Kindja-Agrar” Pristupljeno 24. 2. 2016
- ^ Oštećena humka Kinđa nedaleko od Kikinde, RTV vesti, 15. maj 2017.
Beleške uredi
- ^ Ovakve firme ne mare za arheološko nasleđe, bitan im je samo što brži profit.
Literatura uredi
- Milan Tutorov (2001): Banatska rapsodija - istorika Zrenjanina i Banata; Aurora, Novi Sad
- Nikola Tasić (1983): Jugoslovensko Podunavlje od indoevropske seobe do prodora Skita - Posebna izdanja Balkanološkog instituta (Srpska akademija nauka i umetnosti) knj. 17.; Matica srpska, Odeljenje društvenih nauka, Novi Sad – Balkanološki institut SANU, Beograd
- Bogdan Brukner, Borislav Jovanović, Nikola Tasić (1974): Praistorija Vojvodine – Monumenta archaeologica Vol. I (knjiga 3 Monografije Instituta); Institut za izučavanje istorije Vojvodine - Savez Arheoloških Društava Jugoslavije. Novi Sad (English summary/text at pages 425-484)
