Википедија

Kraljevska umetnička škola u Beogradu

Kraljevska umetnička škola u Beogradu ili samo Umetnička škola u Beogradu (1919—1937/39) bila je važna prosvetna institucija u periodu između Prvog i Drugog svetskog rata koja je preobrazila početne srpske slikarske škole s kraja 19. i početka 20. veka u prve posleratne visokoobrazovne umetničke institucije.[1] Od 1919. do 1937. ova škola je obrazovala veliki broj slikara i vajara kao i nastavnički kadar za srednje škole u Srbiji, Vojvodini, Makedoniji, Crnoj Gori i delimično Bosni i Hercegovini.[2]

Kraljevska umetnička škola u Beogradu
Zgrada Kraljevske umetničke škole u Beogradu, u kojoj se danas nalazi Fakultet primenjenih umetnosti Univerziteta umetnosti u Beogradu
TipDržavna
Osnovana1919. godine
LokacijaKralja Petra 4
Beograd
DržavaSrbija
Danas se u na mestu Umetničke škole nalazi Fakultet primenjenih umetnosti

Na temeljima ove škole nastali su današnji Fakultet likovnih umetnosti i Fakultet primenjenih umetnosti Univerziteta umetnosti u Beogradu.[2]

Istorijat nastanka škole uredi

Nastanku Kraljevske umetničke škole u Beogradu prethodilo je nekoliko sličnih institucija koje su se „pretapale” jedna u drugu.

Srpska crtačka i slikarska škola uredi

Petog septembra 1895. godine, Slovak Kiril Kutlik otvorio je u Beogradu prvu Srpsku crtačku i slikarsku školu na Kosančićevom vencu. Ovaj događaj predstavlja novi period srpskog slikarstva. Ova škola, u veoma skromnim uslovima i sa oskudnim sredstvima, uspeva da zaživi i privuče grupu entuzijasta, koji su ujedno i njeni prvi polaznici: Kosta Miličević, Milan Milovanović, Dragomir Glišić i Borivoje Stevanović, a nedugo potom pristupaju joj i Nadežda Petrović i Ljuba Ivanović. Bili su to rodonačelnici srpskog modernog slikarstva, svak sa svojim osobenim senzibilitetom i individualnim stilskim izrazom.[3] Iste godine, nekoliko meseci po osnivanju, u istoj školi otvoren je i večernji kurs za zanatlije, sa ciljem „da zanatlijama da prilike, da se vežbaju i usavrše u stručnom crtanju koji je za samostalan zanatski rad i za gajenje dobrog ukusa od neophodne potrebe”. Kao umetnik i pedagog Kutlik je dobro znao šta znači likovno obrazovanje mladih zanatlija za unapređenje i uzdizanje umetničkih zanata u Srbiji na evropski nivo. Osnivanje ovog kursa predstavlja prvu organizovanu školsku nastavu primenjenih umetnosti u Srbiji.[2]

Slikarska škola Riste i Bete Vukanović uredi

 
Portret Riste Vukanovića, rad njegove supruge, slikarke Bete Vukanović
 
Beta Vukanović

Posle Kutlikove prerane smrti, 1900. godine, upravitelj škole je, po odluci ministra narodne privrede Živana Živanovića od 28. marta 1900. godine i uz blagoslov kpalja Aleksandra Obrenovića postao Rista Vukanović, akademski slikar, uz obavezu istog ministarstva da školu i dalje finansijski pomaže.[2] Rista Vukanović je od Kutlikove udovice otkupio školski inventar i već 17. aprila, na osnovu akta Ministarstva prosvete i Ministarstva privrede, otvorena je Slikarska škola. Za upravnika muškog odeljenja postavljen je Rista Vukanović, a za upravnicu ženskog slikarka Beta Vukanović. Škola je koristila prostorije Sale mira na Slaviji. Novoustanovljena slikarska škola imala je zadatak da priprema buduće polaznike stranih slikarskih akademija, ali i učitelje crtanja za gimnazije i više ženske škole, „ljubiteljima crtanja daje priliku da se usavrše u istoj”, i „omogućava zanatlijama da savladaju opšte i stručno crtanje”. Nastava je ubrzo, uz izdašnu državnu pomoć, reorganizovana a status škole podignut na viši, kvalitetniji nivo, te su njeni učenici po završetku uz dobijeno zvanje nastavnika crtanja i slikanja bili sasvim osposobljeni za praktičan rad i nastavnu delatnost. Škola je finansirana iz dva izvora, od uplata privatnih polaznika i sredstava koje je uplaćivalo Ministarstvo privrede za večernji zanatlijski kurs. Iz dopisa upućenih Ministarstvu privrede da uputi raspis svim esnafima sa preporukom da šegrti i pomoćnici redovno pohađaju besplatne časove crtanja jasno je da je Rista Vukanović želeo da maksimalno poveća broj polaznika zanatlija, zbog čega je i bio u stalnoj potrazi za adekvatnim prostorom, naročito nakon što je Sala mira prodata.[4] O velikom interesovanju polaznika govori i podatak da je školske 1902/3. godine, školu pohađalo preko stotinu učenika različitih profilacija.[3]

 
Kuća Riste i Bete Vukanović gde se od 1902. do 1905. godine nalazila Slikarska škola

Iste te godine kralj Milan je otkupio sliku Riste Vukanovića Dahije. Suma za koju je slika otkupljena bila je dovoljna za kupovinu placa na Dunavskoj padini, na uglu ulica Gospodar Jovanove i Kapetan Mišine (danas Kapetan Mišina 13).[5] Na tom placu su Rista i Beta Vukanović 1902. godine sazidali kuću koja je imala dvostruku namenu. Bila je porodična kuća i sedište slikarske škole. Bila je to prva i jedina kuća zidana za potrebe slikarske škole.[6] Kuća je izgrađena novcem koji je Beta dobila iz Nemačke kao deo porodičnog nasleđa. Iz pisma Riste Vukanovića ministru narodne privrede, u kojem ga izveštava da je o „svom trošku sazidao naročitu zgradu za Srp. Slikarsku školu i naročito udesio dva odelenja za Večernji zanatliski kurs”, vidi se da je ona bila građevinski završena januara 1902. godine i da je planirano da se useli 1. maja. iste godine. Prema napisima u tadašnjim novinama, škola se zaista uselila planiranog datuma „u svoj vlastiti novi dom”.[7]

Umetničko-zanatska škola uredi

Izmenjene kulturne prilike na početku 20. veka radili su u prilog osnivanju prve specijalizovane pedagoške ustanove ove vrste u Srbiji. Godine 1905, uz redovne donacije države, škola menja ime u Umetničko-zanatsku školu,[3] sa ciljem da umetnički oplemeni i razvije pojedine zanatske grane. Na čelu ove škole i dalje se nalazio Rista Vukanović, tada već poznati slikar, veoma zaslužan za unapređenje likovne kulture Srbije. Međutim, u praktičnom radu u ovoj novoosnovanoj školi nastava se uglavnom ograničavala na negovanje likovne umetnosti, posebno slikanja i vajanja. Škola nije uspela da formira čak ni grafičku radionicu, a u širenju okvira njene delatnosti na oblast primenjenih umetnosti nije pomogla ni činjenica što je u njoj, kao honorarni nastavnik, godinama radio i čuveni Dragutin Inkiostri Medenjak. Ovaj izuzetan pregalac na polju primenjene umetnosti godinama je uporno radio na širenju novih shvatanja u ovoj oblasti likovnog stvaralaštva. U mnogim svojim zamislima išao je ispred svog vremena, težeći da svoju patrijarhalnu sredinu uzdigne na evropski stepen poimanja likovne kulture.[2]

Iste godine Umetničko-zanatska škola za svoj rad dobija zgradu u ulici Kralja Petra 4, gde po njenom gašenju nastavlja rad i Kraljevska umetnička škola. Kada je 1937. prerasla u Akademiju likovnih umetnosti, iseljena je a njeno mesto je zauzela tada novoosnovana Akademija primenjenih umetnosti.[8] Danas se u istoj toj zgradi nalazi dekanat Fakulteta primenjenih umetnosti Univerziteta umetnosti u Beogradu.[9]

Osnivanje Kraljevske umetničke škole uredi

Umetničko-zanatska škola je postojala do 1918. godine, a po oslobođenju je produžila rad pod nazivom Kraljevska umetnička škola u Beogradu, koja je osim prostorija ukinute škole koristila i njen celokupan inventar, biblioteku i brojne modele od gipsa. Iako je od 1919. do 1937. ova škola formirala kadrove slikara i vajara kao i nastavnički kadar za srednje škole u Srbiji, a i za Vojvodinu, Makedoniju, Crnu Goru i delimično za Bosnu i Hercegovinu[2] ona i dalje ostaje u rangu srednjih škola.[3] U periodu od 1937. do 1939. godine škola se postepeno gasi, a na njenim temeljima izrasta Akademija likovnih umetnosti, današnji Fakultet likovnih umetnosti.[1][10]

Zaslugom vajara Tome Rosandića, istoričara umetnosti Milana Kašanina i slikara Mila Milunovića i Petra Dobrovića godine 1937. Kraljevska umetnička škola prerasta u Akademiju likovnih umetnosti,[3] ali zbog problema sa organizacijom i prostorom Kraljevska umetnička škola nastavlja svoj rad do 1939. godine.[11]

Uporedo sa osnivanjem Akademije javlja se i ideja o osnivanju srednje škole za primenjenu umetnost, tako da je nova škola otvorena već iduće, 1938. godine. Za njeno osnivanje najveće zasluge imali su njeni budući nastavnici: vajar Milan Nedeljković, arhitekta Đorđe Krekić, slikar Ivan Tabaković i vajar Mihailo Tomić. Njima se nešto kasnije pridružuju i drugi nastavnici, uglavnom iz Beograda i Zagreba. Započevši svoj rad gotovo pred sam Drugi svetski rat, ova škola nije imala uslova za duže postojanje i kontinuirani rad: četiri ratne godine bilo je vreme kada je jedva životarila. Tri godine po završetku rata Škola za primenjenu umetnost je ukinuta, odnosno podignuta na stepen Akademije. Njeni bivši polaznici sukcesivno su završavali školu i prelazili na novoosnovanu Akademiju primenjenih umetnosti koja je počela s radom u jesen 1948. godine.

Profesori Kraljevske umetničke škole uredi

Umetnička škola u Beogradu, sa jakim minhenskim i pariskim profesorskim kadrom, tokom dve decenije postojanja bila je moćno obrazovno umetničko središte u okvirima širokih jugoslovenskih prostora ali i daleka periferija u odnosu na frekventniji i uzbudljiviji život pariskih umetničkih škola i akademija. Kulturna istorija i građanska tradicija dve prestonice bile su neuporedivo različite, ali zajedničke traume Prvog svetskog rata i pojačane prijateljske i kulturne veze s Francuskom uticale su na modernizaciju naših umetničkih institucija.[12]

U Umetničkoj školi predavali su mnogi čuveni srpski i jugoslovenski umetnici, među kojima su: Milan Milovanović, Beta Vukanović, Ljuba Ivanović, Petar Dobrović, Nikola Bešević, Vasa Pomorišac i Ivan Radović.[13]

Đaci Kraljevske umetničke škole uredi

U prvoj generaciji đaka izdvaja se ime slikarke Zore Petrović. Za njom slede Petar Lubarda, Miloš Vušković, Miloš Vušković, Živojin Vlajnić, Milan Butozan, Stojan Trumić, Bogdan Šuput, Ljubica Cuca Sokić, Mihailo Vukotić, Ivan Lučev, Jovan Zonjić, Milan Božović, Josip Benković Bepo, Đurđe Teodorović, Zora Popović, Jožef Ač, Jelisaveta Petrović, Đorđe Bošan, Milivoje Nikolajević, Boško Vukašinović, Milica Živanović, Olivera Čohadžić, Đuro Radonjić, Jelena Bojović, Đorđe Andrejević Kun, Gordana Jovanović.[14]

U slikarstvu su se kao uspešni pokazali mnogobrojni po struci i osnovnoj vokaciji primenjeni umetnici: Mladen Josić, Sava Rajković, Milica Bešević, Dušan Ristić, Matija Zlamalik, Dušan Mišković, Franjo Radočaj, Rihard Riko Debenjak, Staša Beložanski, Mirko Kujačić, Zdravko Sekulić, Pivo Karamatijević, Vasilija – Cica Popovića, Lazar Ličenoski, Vojo Dimitrijević,[14] Milena Pavlović-Barili.[15]

Osim budućih likovnih i primenjenih umetnika Kraljevsku umetničku školu u Beogradu pohađali su učenici koji su se kasnije profesionalno i kontinuirano bavili teorijom i kritikom istorije umetnosti, kao i drugim humanističkim profesijama koji su o umetnosti pisali i sporadično se njom bavili: Mihailo S. Petrov, Đorđe Oraovac, Radojica Noe Živanović, Momčilo Stevanović, Pavle Vasić, Lukijan Bibić, Marija Vićentijevi, Sava Ipić.[14]

Rad škole uredi

Izvesna tematska skučenost karakteristika je celog međuratnog perioda, što utiče i na rad Umetničke škole. Svi, pa i najveći slikarski dometi, odvijali su se u okvirima nekoliko tradicionalnih tema: pejzaža, mrtve prirode, portreta, akta, ređe žanr-scene. Slikanje pejzaža nudilo je naširi spektar motiva, od proplanaka, morskih i planinskih predela do gradskih veduta, ulica, šorova i dvorišta. Rašireno je mišljenje da je upravo beogradski predeo mnogim ćacima pomagao da se osete kao slikari.[12]

U okviru nastave, retko i povremeno su priređivane ekskurzije u neke od evropkih umetničkih centara. Učenici koji nisu imali materijalnih mogućnosti da putuju o slikarskim aktuelnostima su se informisali posredno od svojih kolega i profesora, kao i iz oskudnih umetničkih leksikona. Stilski uticaj Pariske škole bio je toliko jak da se on prepoznaje i u radovima slikara koji u Parizu nikada nisu bili.[12]

Učenici koji su proveli jednu, dve ili više godina u Umetničkoj školi i u njoj stekli diplome ili prekinuli školovanje, sreću se u različitim periodima i kao izlagači na samostalnim i grupnim predstavljanjima, retkim inostranim i redovnim beogradskim jesenjim i prolećnim izložbama u Paviljonu Cvijeta Zuzorić. Svojim savremenim ili konzervativnim životnim i umetničkim stavovima neki od njih okupljali su se u umetničke grupe i pokrete: napredno orijentisane kakvi su bili Zenitizam, Oblik, Život, Dvanaestorica, ili tradicionalne poput grupe Lada i Zograf.[12]

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ a b Jovičić 2013, str. 7
  2. ^ a b v g d đ „Istorijat Fakulteta primenjenih umetnosti”. Zvanična prezentacija. Univerzitet umetnosti u Beogradu, Fakultet primenjenih umetnosti. Arhivirano iz originala 16. 04. 2018. g. Pristupljeno 08. 02. 2018. 
  3. ^ a b v g d Barna, Laura. „Overa umetnosti: Umetnička škola Kirila Kutlika”. Avant Art Magazin. Pristupljeno 08. 02. 2018. 
  4. ^ Pavlović-Lončarski 2007, str. 55
  5. ^ Pavlović-Lončarski 2007, str. 54
  6. ^ Pavlović-Lončarski 2007, str. 51
  7. ^ Pavlović-Lončarski 2007, str. 56
  8. ^ „Zgrada Umetničke škole”. 011 Info. Pristupljeno 09. 02. 2018. 
  9. ^ „Lokacije”. Zvanična prezentacija. Univerzitet umetnosti u Beogradu, Fakultet primenjenih umetnosti. Arhivirano iz originala 19. 04. 2018. g. Pristupljeno 08. 02. 2018. 
  10. ^ "Politika", 24. okt. 1937
  11. ^ „Da li će ove godine početi rad Visoka umetnička akademija i Srednja škola za slikarstvo i vajarstvo”. Politika. 08. 11. 1937. Pristupljeno 08. 02. 2018. 
  12. ^ a b v g Jovičić 2013, str. 24-25
  13. ^ Jovičić 2013, str. 10-11
  14. ^ a b v Jovičić 2013, str. 18-23
  15. ^ Mazzola, Adele (2009). Aquae passeris : o Mileni Pavlović Barili. Beograd: HISPERIAedu. ISBN 978-86-7956-021-6. Pristupljeno 07. 12. 2017. COBISS.SR 158071308

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Kraljevska umetnička škola u Beogradu na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Краљевска_уметничка_школа_у_Београду&oldid=26908802”