Madžar
Madžar (rus. Маджар, Маджары, mađ. Magyar) je bio srednjevekovni grad Zlatne Horde u 13-16 veku na Severnom Kavkazu, koji se nalazi na mestu savremenog Budjonovska (ranije grada Svetog Krsta). Nekada je igrao veliku ulogu u trgovini između Idel-Urala, Kavkaza i crnomorskog regiona. U periodu od 1310 do 1311. grad je kovao sopstveni novac. Godine 1395. opljačkale su ga Timurove trupe. Mesto je bio centar ukrštanja tranzitnih trgovačkih puteva od Zakavkazja do Severnog Crnomorskog regiona i Povolgožja.
| Madžar rus. Маджар | |
|---|---|
 Ostaci mauzoleja iz 1793. | |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Rusija |
| Republika | Tatarstan |
| Status grada | 1310 |
| Stanovništvo | |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 44° 30′ 00″ S; 44° 16′ 12″ I / 44.5000° S; 44.2700° I |
| Vremenska zona | UTC+3 |
| Aps. visina | 135 m |
.svg)  Madžar Madžar na karti Rusije | |
Ruševine zgrada, kao i javnih kupatila, vodovoda i radionica, i drugi ostaci starog grada nalaze se na reci Kumi u blizini Budjonovska, Stavropoljski kraj, Rusija.[1]
.png)
Ime mu potiče od mađarskog autonima Mađara.[2]
Grad je posetio Ibn Batuta oko 1332: „Tada sam krenuo u grad al-Mahar, veliki grad, jedan od najlepših gradova Turaka, na velikoj reci, i posednut baštama i voćem u izobilju”.[3]
Tu se možda nalazio nepoznati hazarski grad, koji datira još iz 2. veka nove ere, a neki istoričari smatraju da je to bio glavni grad izgubljenog istočno-ugarskog srednjovekovnog kraljevstva koje se Alanima pominje severno u papskoj buli iz 1329. godine
Najbliži današnji naseljeni grad je Budjonovsk, čijih pet istorijskih imena su sledeća: Magyar - Madžar (VI (?)-XVI sz.) • Karabaglü - Karabaglы (1796 - 1799.) • Szent Kereszt - Svяtoй Krest (1799 - 1921.) • Prikumszk - Prikumsk (1921 – 1935.), (1957 - 1973.) • Bugyonovszk - Budёnnovsk (1935 – 1957.) i od 1974 – danas.
Istorija Madžara uredi
U „Derbend-nama” („Istorija Derbenta”), istorijskom delu iz 17. veka, Veliki i Mali Mađari se pominju od 8. veka kao gradovi Hazarskog kaganata. Međutim, nema dokaza o tome u sinhronim izvorima. Mada, postoji teorija da nastanak grada zapravo datira iz vremena Hazara i da je povezan sa istorijom Mađara, koji su lutali crnomorskim stepama.[4] Mađarski naučnik Jan Šarl de Bas, koji je posetio ruševine Madžara oko 1830. godine, pokušao je da proveri ovu hipotezu. U svojoj knjizi o ovom putovanju napisao je: „Evo, konačno, Olu, ili Veliki Mađari. Gledam okolo na sve strane, tražim tragove ovog nekada velikog i veličanstvenog grada, ali je beskorisno, sve je nestalo.” Nemački botaničar i dendrolog Karl-Hajnrih Koh, posetivši ruševine 1837. godine, sugerisao je da je deo stanovništva napustio Madžar tek nakon dolaska tatarsko-mongolskih hordi, raštrkanih među planinskim kavkaskim narodima. Prema Kokhu, neki klanovi Digoranaca, Balkara, Čečena i Urusbijeva povezuju svoje poreklo sa stanovništvom drevnog Madžara. Konkretno, čuveni Digorski klan Badilats vodi svoju genealogiju do potomaka Mađar-kana[5]. Takođe, deo Mozdokskih Kumika (Tjumenj) i Bragunskih Kumika (ČR) vezuju se za poreklo iz regiona Madžara.
Legendu o praocu Mađara, Magoru, zabeležio je Šimon iz Keze u „Delima Huna i Mađara” („Gesta Hunnorum et Hungarorum”) oko 1283. godine. Prema legendi, dva brata, Hunor i Magor, nekada su živeli u blizini Meotide (Azovsko more), a jednog dana su u lovu sreli žene Buljarovih sinova i dve ćerke alanskog princa Dule. Hunor i Magor su počeli da ubeđuju i na kraju su uspeli da ubede devojke da se udaju za njih. Tako su, kako legenda kaže, Hunor i jedna od kćeri alanskog princa postale preci Huna, dok su Magor i druga ćerka alanskog princa postale preci Mađara[6]. Arheolog E.V. Rtveladze, na istorijskoj karti Severnog Kavkaza iz vremena Zlatne Horde, koju je sastavio (1974. godine), odvojeno od Velikog Madžara, označio je Gornju i Donju Madžare kao alanske gradove.
Tokom svog procvata (XIII—XIV vek) grad je bio veliki zanatski i trgovački centar u sastavu Zlatne Horde, 1310 — 1311. godine imao je poseban status i kovao je sopstveni novac[7]. Stanovništvo je bilo mešovitog nacionalnog sastava: Turci, Rusi, Alani, Jevreji itd. Madžar pominju Abu-l-Gazi Kan (u narativu iz 1282. godine) i Abu-l-Fida u svojoj geografiji (1321.)
Novčići lokalnog kovanja sa imenom Jani Bega, pronađeni od strane arheologa na teritoriji naselja Madžar, ukazuju na to da je tokom njegove vladavine, 1342-1357, grad bio glavna rezidencija kana Zlatne Horde. Godine 1342 — 1343. u Madžaru, za praktične potrebe hanake, prepisana je sufijska enciklopedija „Raihan al-hakaiik” od Ad-Darbandija[8]. Ubistvom Jani bega 1357. godine u Zlatnoj Hordi je počelo „vreme nevolja“ građanskih sukoba. U početku je grad postao deo poseda Kildi bega (1361 — 1362), a nakon njegove smrti, u borbi protiv kana Murida, postao je samostalan posed. O tome se može suditi po bakarnom novcu sa svojevrsnim kontramarkom, koji nije pronađen nigde drugde osim na lokalitetu Madžar. O ekstenzivnim trgovačkim odnosima grada svedoči veliki broj inostranog novca (uključujući persijski i indijski zlatnik).[traži se izvor] Neko vreme grad je bio deo domena Temnik Mamaj. Postoji legenda da je upravo iz Madžara, Mamaj krenuo u istorijski pohod na Rusiju, koji se završio porazom na Kulikovom polju. Od 1380. Madžar je prešao u posed Mamajevog rivala, kana Toktamiša.
Posle lake pobede Tamerlanovih (Timurovih) trupa nad Toktamišom 1395. godine, grad je potpuno uništen. Sam Tamerlan nije učestvovao u osvajanju Madžara. Grad je opljačkao njegov vojskovođa Miranšah duž putanje Miranšahove vojske do ušća Dona da bi se pridružio glavnoj vojsci. U narednim decenijama nakon Tamerlanove invazije, došlo je do oživljavanja privredne aktivnosti Madžara, o čemu svedoče bakarni novčići kovani lokalno, po ugledu na bakarni novac Toktamiša.
Nakon raspada Zlatne Horde, od 1459. godine grad je bio deo Astrahanskog kanata. 2. juna 1556. mali odred kozaka je bez borbe ušao u Astrahan, a kanat je prestao da postoji. Od ovog vremena počelo je pustošenje grada.[9]
U narednim vekovima, sve do potpunog uništenja mauzoleja, Madžar je posećivalo okolno muslimansko stanovništvo kao sveto mesto za sahranjivanje njihovih predaka.
Reference uredi
- ^ „Maҗar”. Tatar Encyclopaedia (na jeziku: tatarski). Kazan: The Republic of Tatarstan Academy of Sciences. Institution of the Tatar Encyclopaedia. 2002.
- ^ Bendefy, László (1999). Prapostojbina Mađara na Kavkazu [The Caucasian homeland of the Hungarians] (PDF) (na jeziku: mađarski). Budapest: Cserépfalvi kiadása. str. 18.
- ^ Gibb, H.A.R. trans. and ed. (1962). The Travels of Ibn Baṭṭūṭa, A.D. 1325–1354 (Volume 2). London: Hakluyt Society. str. 479.; Defrémery, C.; Sanguinetti, B.R. trans. and eds. (1854). Voyages d'Ibn Batoutah (Volume 2) (na jeziku: French i Arabic). Paris: Société Asiatic. str. 375.
- ^ „Ugorskie plemena”. Arhivirano iz originala 2009-10-02. g. Pristupljeno 2010-02-24.
- ^ „DNEVNIK ŠTEDERA. OSETINЫ (okončanie) — iriston.com — Osetinы i Osetiя”. Arhivirano iz originala 2009-08-02. g. Pristupljeno 2009-08-30.
- ^ Kristó, Pál (Editor); Makk, Ferenc (Editor) (1994). Korai Magyar Történeti Lexikon (9-14. század) (Encyclopedia of the Early Hungarian History — 9-14th centuries). Budapest: Akadémiai Kiadó. p. 753. ISBN 963-05-6722-9
- ^ Pačkalov A. V. Monetnoe delo Madžara (Madžara al-Džedid) // Severnый Kavkaz i kočevoй mir stepeй Evrazii: VI «Minaevskie čteniя» u arheologiji, etnografiji i lokalnoj istoriji Severnog Kavkaza. Stavropol, 2003. S. 84-86
- ^ „Alikberov A. K. «Istoriя islama na Severnom Kavkaze»”. Arhivirano iz originala 2014-01-07. g. Pristupljeno 2010-10-16.
- ^ Astrahanski kanat
Literatura uredi
- Howorth, Henry H. (1880). History of the Mongols, from the 9th to the 19th (Part 2 Division 1). London: Longmans & Green. str. 187—193.
- Yule, Henry, trans. and ed. (1903). The Book of Ser Marco Polo: The Venetian concerning the kingdoms and marvels of the east, Volume 2 (2nd izd.). London: John Murray. str. 491.
