Википедија

Mletačka republika

Za drugu upotrebu, pogledajte stranicu Mletačka republika (1848—1849).

Mletačka republika (ital. Repubblica di Venezia, kasnije Repubblica Veneta;[2] venec. Serenìsima Repùblega de Venèsia, kasnije Repùblica Vèneta),[4] bila je srednjovekovna aristokratska trgovačka republika, čiji je glavni grad bila Venecija koji je postojala 1100 godina od 697. do 1797. godine. Usredsređen na lagune prosperitetnog grada Venecije, ona je inkorporirala u brojne prekomorske posede u modernoj Hrvatskoj, Sloveniji, Crnoj Gori, Grčkoj, Albaniji i Kipru.[5] Republika je tokom srednjeg veka prerasla u trgovačku silu i učvrstila ovu poziciju tokom renesanse. Građani su govorili venecijanskim jezikom.

Prejasna Republika Venecija
Serenìsima Repùblica Vèneta  (italijanski)
Serenìsima Repùblega de Venèsia  (venecijanski)
Mletačka republika
Grb Veneta
Grb
Kolonije Mletačke republike
Mletačka republika
Geografija
Kontinent Evropa
Regija Apeninsko poluostrvo, Balkansko poluostrvo i Mala Azija
Zemlja Italija, Albanija, Crna Gora, Bosna i Hercegovina, Hrvatska, Slovenija, Kipar, Grčka, Turska, Ukrajina, Liban, Izrael, Egipat, Rusija, Tunis, Rumunija
Prestonica Venecija (Mleci)
Društvo
Službeni jezik Latinski, venecijanski i italijanski[1][2]
Religija Hrišćanstvo (katolicizam od 1054)[3]
Politika
Oblik države Republika
 — Dužd
Istorija
Istorijsko doba Srednji vek, Novi vek
 — Osnivanje 697.
 — Ukidanje 1797.
 — Status Ne postoji
Geografske i druge karakteristike
Valuta Mletačka lira
Zemlje prethodnice i naslednice
Veneta
Prethodnice: Naslednice:
Vizantija Cisalpinska republika

Istorija uredi

Mletačka republika, kao gradska zajednica koja se kasnije razvija u suverenu državu, nastaje postankom samog grada Venecije, koji je osnovan u 6. veku od strane romanizovanih žitelja pokrajine Venetije, na jadranskim ostrvcima pokraj oblasti, u begu od varvara.

Do 10. veka je priznavala vlast Vizantije, kad joj je formalno priznata nezavisnost, nakon čega se naglo razvila i ojačala zahvaljujući razvitku trgovine. U težnji za ekspanzijom prema Istoku postala veliki neprijatelj Vizantije i bila glavni učesnik u njenom rušenju 1204. i osnivanju Latinskog carstva.

Od 11. do 13. veka proširila je vlast na jedan deo Lombardije, Dalmaciju, Albaniju, Peloponez, Krit, Kipar i Egejska ostrva; u 15. veku pod njenu vlast pali su gradovi Padova, Vičenca, Verona, Breša, Bergamo i dr. Ekspanzija na Jadran počinje 1000. godine kada je dužd Petar II Orseolo otrgao od hrvatske države veći deo Dalmacije. Naročitu korist izvukla je posle četvrtog krstaškog rata kada je dobila deo Carigrada, Peloponeza, jonska ostrva i neograničeno pravo trgovine; u periodu 1205—1358. njenu vrhovnu vlast priznao je i Dubrovnik; tada je bila na vrhuncu moći i kao najveća pomorska sredozemna sila s pravom je nazivana „gospodaricom mora“.

Opadanje njene moći, kao i moći svih trgovačkih gradova u Sredozemlju počelo je u 16. veku otkrićem Amerike i pomorskog puta za Indiju, jer su se pomorski putevi i svetska trgovina pomerili sa Sredozemnog mora na Atlantski okean; od 16. veka gubi istočne posede, koje joj otimaju Turci (Kipar 1571, Krit 1669. i dr.). Nezavisnost je konačno izgubila Kampoformijskim mirom 1797, kojim ju je Napoleon I Bonaparta ustupio Austriji, a u periodu 1805—1815. pripojio je svojim posedima u Italiji; u periodu 1815—1866. ponovo pripadala Austriji, a 1866. ušla u sastav Ujedinjene Italije.[6]

Sistem vladavine uredi

 
Frančesko Foskari, dužd Mletačke republike

Mletačkom republikom vladao je dužd, koji je u ranijem periodu vladao autokratski, ali mu je vlast kasnije ograničavana sa zakletvom ("promissione" it. obećanje) koju je morao da izgovori pred dolaskom na vlast. Tom zakletvom deo vlasti prenosio je se "Velikom veću" koje je imalo 480 članova. Dužda je birala aristokratija, i on je vladao do svoje smrti.

Vlast dužda se ponovo ograničava 1175. kada se osniva "Manje veće", koga su sačinjavali 6 duždovih savetnika, a 1179 formira se "Quarantia", koja postaje glavni sud. Ove institucije se ujedinjuju 1223. u instituciju nazvanu "Signoria" (it. gospodarstvo).

Godine 1310. osniva se "Desetočlani sabor" koji je radio u tajnosti. Na početku sedamnaestog veka ostatak vlasti počeo je da smatra ovaj sabor kao pretnju i radili su na smanjenju njihovog uticaja.

Godine 1454, osniva se "Vrhovni sud tri državna inkvizitora" čiji je cilj bio zaštita bezbednosti države i sprečavanje korupcije u zemlji. Ovaj sistem bio je popularan u ovo vreme i u ostalim italijanskim zemljama. Ovo su uspevali špijunažom i nadgledanjem. Jednog "crvenog" inkvizitora (nazvanog tako zbog boje svog odela) birali su duždovi savetnici, a druga dva "crna" inkvizitora birao je Desetočlani sabor.[7]

Venecija je pratila neobičan sistem vladavine, kojim je mešala monarhiju, aristokratiju, i "demokratiju" u obliku Velikog Veća. Ovaj sistem hvalio je Nikolo Makijaveli[8].

Uticaj uredi

Politika uredi

Mletačka republika, kao bogata aristokratska zemlja, imala je veliki uticaj na renesansu i celokupno razmišljanje ljudi kasnog srednjeg i ranog novog veka. Otkrićem novog sveta mletačka moć postepeno opada, ali njen politički model bio je i dalje popularan među filozofima u doba revolucija.

Simbolizam uredi

Glavni mletački simbol bio je lav sv.Marka, koji je do dan danas urezan u mnogim mestima bivše mletačke vladavine.

  •  
    Lav Svetog Marka
  •  
    Mletački lav u Kotoru
  •  
    Mletački lav na Krfu
  •  
    Mletački lav na Kritu
  •  
    Mletački lav na tvrđavi u Iraklionu
  •  
    Lav Svetog Marka na današnjoj zastavi italijanske mornarice

Iredentizam uredi

Od 2010. pa do danas pojavljuje se pokret u italijanskom regionu Veneto koji traži nezavisnost za sve bivše teritorije Mletačke republike kroz demokratske izbore. Nekoliko partija koje podržavaju ovu ideju su se pojavile, ali za sada nijedna nema predstavnika u Regionalnom savetu Veneta, mada ih imaju nekolicinu gradskih kancelara. Trenutno pokret ima male šanse uspeha.

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ „Venezia E La Lingua Ufficiale Dello Stato Veneto”. Venezia E La Lingua Ufficiale Dello Stato Veneto. Arhivirano iz originala 2. 11. 2022. g. Pristupljeno 2022-11-02. 
  2. ^ a b Francesca Forzan (29. 5. 2021). „Venezia 1600: un dialetto e una lingua” (na jeziku: italijanski). Università di Padova. Arhivirano iz originala 26. 12. 2022. g. Pristupljeno 2022-12-26. 
  3. ^ Gordon, Scott (2009). Controlling the State: Constitutionalism from Ancient Athens to Today. Harvard University Press. str. 149. ISBN 9780674037830. „Venice was the most cosmopolitan city in Europe in the sixteenth century, but its many churches were almost entirely Christian and Catholic, and Catholicism was the official religion of the republic.” 
  4. ^ Repùblega Vèneta traditionally known as La Serenissima (engl. Most Serene Republic of Venice; Serenìsima Repùblega de Venèsia
  5. ^ Arbel, Benjamin (1996). „Colonie d'oltremare”. Ur.: Alberto Tenenti; Ugo Tucci. Storia di Venezia. Dalle origini alla caduta della Serenissima (na jeziku: italijanski). V: Il Rinascimento. Società ed economia. Rome: Enciclopedia Italiana. str. 947—985. OCLC 644711009. Arhivirano iz originala 15. 7. 2020. g. Pristupljeno 28. 10. 2020. 
  6. ^ Norwich 1982.
  7. ^ Dino Biđonđari "The political ideas of St. Thomas Aquinas"
  8. ^ Nikolo Makijaveli, "Discourse on Livy"

Literatura uredi

  • Gordon, Scott (2009). Controlling the State: Constitutionalism from Ancient Athens to Today. Harvard University Press. str. 149. ISBN 9780674037830. „Venice was the most cosmopolitan city in Europe in the sixteenth century, but its many churches were almost entirely Christian and Catholic, and Catholicism was the official religion of the republic.” 
  • Norwich, John Julius (1982). A History of Venice. New York: Alfred A. Knopf. 
  • Contarini, Gasparo (1599). The Commonwealth and Government of Venice. Lewes Lewkenor, translator. London: "Imprinted by I. Windet for E. Mattes". The most important contemporary account of Venice's governance during the time of its blossoming; numerous reprint editions; online facsimile.
  • Benvenuti, Gino (1989). Le repubbliche marinare. Rome: Newton Compton. 
  • Brown, Patricia Fortini (2004). Private Lives in Renaissance Venice: art, architecture, and the family.
  • Chambers, D. S. (1970). The Imperial Age of Venice, 1380–1580. London: Thames & Hudson. The best brief introduction in English, still completely reliable.
  • Drechsler, W. (2002). „Venice Misappropriated”. Trames. 6 (2): 192—201. S2CID 252827108. doi:10.3176/tr.2002.2.04. . A scathing review of Martin & Romano 2000; also a good summary on the most recent economic and political thought on Venice.
  • Garrett, Martin (2006). Venice: a Cultural History. Revised edition of Venice: a Cultural and Literary Companion (2001).
  • Grubb, James S. (1986). When Myths Lose Power: Four Decades of Venetian Historiography. Journal of Modern History 58, pp. 43–94. The classic "muckraking" essay on the myths of Venice.
  • Howard, Deborah, and Sarah Quill (2004). The Architectural History of Venice.
  • Hale, John Rigby (1974). Renaissance Venice. ISBN 0-571-10429-0. 
  • Karpov, Serghei (2017). Ortalli, Gherardo; Sopracasa, Alessio, ur. „La Tana veneziana. Vita economica e rapportisociali: i tentativi di superare la grande crisi della metà del Trecento.”. Rapporti Mediterranei, Pratiche Documentarie, Presenze Veneziane: Le Reti Economiche e Culturali (XIV – XVI Secolo). Estratto (na jeziku: italijanski). Venezia: Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed Arti: 237—252. ISBN 978-88-95996-69-1. 
  • Lane, Frederic Chapin (1973). Venice: Maritime Republic. ISBN 0-8018-1445-6. A standard scholarly history with an emphasis on economic, political and diplomatic history.
  • Laven, Mary (2002). Virgins of Venice: Enclosed Lives and Broken Vows in the Renaissance Convent. The most important study of the life of Renaissance nuns, with much on aristocratic family networks and the life of women more generally.
  • Mallett, M. E. and Hale, J. R. (1984). The Military Organisation of a Renaissance State, Venice c. 1400 to 1617. ISBN 0-521-03247-4. 
  • Martin, John Jeffries and Dennis Romano (eds.) (2002). Venice Reconsidered: The History and Civilization of an Italian City-State, 1297–1797. Johns Hopkins UP. The most recent collection on essays, many by prominent scholars, on Venice.
  • Melisseides Ioannes A. (2010), E epibiose:odoiporiko se chronus meta ten Alose tes Basileusas (1453–1605 peripu), (in Greek), epim.Pulcheria Sabolea-Melisseide, Ekd.Vergina Athens, (WorldCat, Greek National Bibliography 9217/10, Regesta Imperii, etc.). ISBN 9608280079. str. 91–108.
  • Muir, Edward (1981). Civic Ritual in Renaissance Venice. Princeton UP. The classic of Venetian cultural studies, highly sophisticated.
  • Prelli, Alberto. Sotto le bandiere di San Marco, le armate della Serenissima nel '600, Itinera Progetti, Bassano del Grappa, 2012
  • Romanin, Samuele (1853), Storia documentata di Venezia, vol. 1, Venice, Pietro Naratovich tipografo editore.
  • Rosand, David (2001). Myths of Venice: The Figuration of a State. How foreign writers have understood Venice and its art.
  • Tafuri, Manfredo (1995). Venice and the Renaissance. On Venetian architecture.
  • Tafel, Gottlieb Lukas Friedrich; Thomas, Georg Martin (1856). Urkunden zur älteren Handels- und Staatsgeschichte der Republik Venedig, mit besonderer Beziehung auf Byzanz und die Levante: Vom neunten bis zum Ausgang des fünfzehnten Jahrhunderts. 
  • Tomaz, Luigi (2007). Il confine d'Italia in Istria e Dalmazia. Foreword by Arnaldo Mauri. Conselve: Think ADV.
  • Tomaz, Luigi. In Adriatico nel secondo millennio. Foreword by Arnaldo Mauri.
  • Tomaz, Luigi (2001). In Adriatico nell'antichità e nell'alto medioevo. Foreword by Arnaldo Mauri. Conselve: Think ADV.

Spoljašnje veze uredi

 
Mletačka republika na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Млетачка_република&oldid=27550238”