Nađkunšag

Nađkunšag (mađ. Nagykunság, lat. Cumania Major, srp. Велика Куманија)^[1]) je istorijska i geografska regija u Mađarskoj koja se nalazi se u sadašnjem okrugu Jas-Nađkun-Solnok između Solnoka i Debrecina. Kao i drugi istorijski evropski regioni koji se zovu Kumanija, dobio je ime po Kumanima, nomadskom plemenu paganskih Kipčaka koji su naselili ovu oblast. Njegova teritorija iznosi 1.196 km².

Velika Kumanija i Jasigija u 18. veku u okviru mađarske kraljevine

Topografija i površina uredi

Oblast odaje utisak prilično monotonog pejzaža, gotovo potpuno zaravnjenog regiona, čija je površina podeljena samo humcima, rekama i njihovim rukavcima. Prosečna visina iznad nivoa mora obično varira između 85-95 metara. Danas je nekadašnji šumoviti predeo gotovo potpuno kultivisan. Danas se poljoprivredna proizvodnja odvija na veoma kvalitetnom zemljištu. Oblast ima jasnu granicu na jugoistoku, gde se nalazi kanal je Hortobađ-Barkau.

Tokom 1820-ih, danski geograf Konrad Malte-Brun zabeležio je postojanje čak 33.000 stanovnika u Nađkunšagu, od kojih je 8.400 živelo u Karcagu (piše se Kardzag). Takođe je procenio da je Kiškunšag, koji se sastoji od „dve doline“, bila dom za 42.000 ljudi, sa približno istim brojem Jasa koji žive u istoimenoj oblasti.^[2] On beleži površinu Nađkunšaga kao 20 mađarskih milja, što je otprilike 160 kvadratnih kilometara, on je procenio da Kiškunšag i Jasigija imaju približno 320 odnosno 150 kvadratnih kilometara.^[3]

Istorija uredi

Kralj Bela IV ga je osnovao 1239. naselivši Kumane da bi oni pomogli u odbrani od tatarske invazije, nadajući se da će to povećati odbrambene sposobnosti zemlje. Međutim, i velikaši, i crkva, i obični ljudi gledali su ih neprijateljski, jer su se njihovi običaji i nomadsko stočarstvo teško mogli pomiriti sa uslovima Mađara. Godine 1241. mađarski plemići u Obudi su odrubili glavu vođi Kumana, Ketenju, i tada su otišli iz kraljevine usput pljačkajuči sve na šta su naišli. Nakon izgubljene bitke kod Muhija, kralj Bela IV je ponovo pozvao Kumane, koje je potom trajno preselio, dajući im privilegije. Ova prava su postojala do 1876. godine.

Stanovništvo se selilo na sever zajedno sa Mađarima iz južnog dela Mađarske bežeći pred Turcima, dalje se mešajući sa ostalim stanovnicima. Zaloga ove regije tevtonskim vitezovima malo je poremetila situaciju, ali su se posle 1745. godine ljudi koji su ovde živeli počeli oporavljati. Počeo je razvoj trgovine i stočarstva. U ovo vreme, zahvaljujući velikim slobodnim površinama, razvilo se ekstenzivno stočarstvo. Nakon reorganizacije županije 1876. godine, koncept Nađkunšaga je proširen i na okolne lokalitete sa sličnom kulturom i stanovništvom, ali sa različitom istorijskom prošlošću (Abadsalok, Tereksentmikloš, Mezetur, Devavanja), koji su uključeni u novi okrug Jas-Nađkun-Solnok. Tokom reorganizacije okruga 1950. godine, Devavanja je prebačen u okrug Bekeš, tako da se više nije teritorijalno smatrao naseljem Nađkunšaga^[4].

Od druge polovine 20. veka stanovništvo većine naselja u Nađkunšagu se smanjuje, stari, a stopa migracije je prilično visoka, neka od njih su izgubila skoro 20% stanovništva za 50 godina.