Википедија

Ples

Za opštinu u Nemačkoj pogledajte stranicu Ples (Švabija).

Reč ples se koristi za pokret ljudskog tela bilo kao vrsta umetnosti (balet) ili kao vid druženja (socijalizacije), duhovnog ili nekog drugog rituala ili radi zabave. Ples postoji od pamtiveka, pretpostavlja se da je još pračovek praktikovao igru oko vatre.

Par koji pleše valcer

Ples je forma scenske umetnosti koja se sastoji od svrsishodno odabrane sekvence ljudskih pokreta. Ovi pokreti imaju estetsku i simboličku vrednost, i priznati su kao ples od strane izvođača i posmatrača unutar određene kulture.[nb 1] Ples se može okarakterisati i opisati po njegovoj koreografiji, po njegovom repertoaru pokreta, ili po njegovom istorijskom periodu ili mestu porekla.

Postoji značajna razlika između konteksta pozorišnog i participativnog plesa,[4] mada te dve kategorije nisu uvek kompletno razdvojene; oba imaju specijalne funkcije, bilo društvenu, ceremonijalnu, takmičarsku, erotičnu, borilačku, ili svetovno/liturgijsku. Za druge forme ljudskog kretanja se ponekad kaže da imaju plesu sličan kvalitet, uključujući borilačke veštine, gimnastiku, čirliding, umetničko klizanje, sinhrono plivanje, marširajuće bendove i mnoge druge oblike atletike.

Izvođenje i učestvovanje uredi

 
Članovi američkog džez plesnog društva izvode formalnu grupnu rutinu u koncertnom plesnom okruženju

Pozorišni ples, takođe zvani izvođački ili koncertni ples, namenjen je prvenstveno za predstave, obično ga izvode na pozornici virtuozni plesači. Njime se često dočarava priča, koristeći mime, kostime i scenografiju, ili jednostavno tumači muzičku pratnju, koja je često posebno komponovana. Primeri su zapadni balet i moderni ples, klasični indijski ples i kineske i japanske pesme i plesne drame. Većina klasičnih formi je centrirana na samom plesu, mada se izvođački ples isto tako može javiti u operi i drugim oblicima muzičkog teatra.

Participatorni ples, s druge strane, bilo da je to narodni ples, društveni ples, grupni ples kao što su linijski, kružni, lančani ili kvadratni ples, ili partnerski ples kao što je uobičajeno u zapadnim plesovima u dvorani, izvodi se prvenstveno radi nekog zajedničkog cilja, kao što je društvena interakcija ili vežba učesnika, a ne radi posmatrača. Takav ples retko ima za cilj izražavanje priče. Grupni ples i kordebalet, društveni partnerski ples i pas de deux, duboko se razlikuju. Čak i solo ples se može preduzimati isključivo za zadovoljstvo plesača. Participatorni plesači često svi koriste iste pokrete i korake mada, na primer, u rejv kulturi elektronske plesne muzike, ogromne gomile mogu da učestvuju u slobodnom plesu, koji nije koordiniran sa osobama oko njih. S druge strane, neke kulture polažu stroga pravila za pojedine plesove u kojima, na primer, čovek, žena i dete može ili mora da učestvuje.

Poreklo uredi

 
Mesolitski plesači u Bimbetki

Arheološka evidencija za postojanje ranog plesa obuhvata 9.000 godina stare slike u Indiji iz kamenih skloništa Bimbetke, i egipatske grobnične slike koje prikazuju plešuće figure, datirane na period oko 3.300 p. n. e. Pretpostavlja se da je pre pronalaska pisanih jezika ples bio važan deo oralnih i performansnih metoda prenošenja priča sa generacije na generaciju.[5] Upotreba plesa u ekstatičnim stanjima transa i ritualima isceljivanja (kao što je uočljivo i u mnogim današnjim „primitivnim“ kulturama, od brazilskih kišnih šuma do pustinje Kalahari) se smatra da je bio još jedan rani faktor u društveno razvoju plesa.[6]

 
Grčka bronzana statua plesačice sa velom i maskom, 3—2. veka p. n. e., Aleksandrija, Egipat.

Reference na plese se mogu naći u veoma ranoj zapisanoj istoriji; grčki ples (horos) pomilju Platon, Aristotel, Plutarh i Lukijan.[7] Biblija i Talmud navode mnoštvo događaja vezanih za ples, i sadrže više od 30 različitih plesnih termina.[8] U kineskom grnčarstvu još od ranog neolitskog perioda, grupe ljudi su prikazivane plešući u liniji držeći se za ruke,[9] i najranija kineska reč za ples je zapisana na kostima za proricanje sudbine.[10] Ples se isto tako opisuje u analima Lüshi Chunqiu.[11][12] Primitivni ples drevne Kine je bio vezivan za magijske i šamanske rituale.

Tokom prvog milenijima p. n. e. u Indiji, sastavljeni su mnogi tekstovi koji su pokušali da kodiraju aspekte svakodnevnog života. Bharata Munijeva Natjašastra (doslovno „tekst dramaturgije“) je jedan od najranijih tekstova. On se uglavnom bavi dramom, u kojoj ples igra važnu ulogu u Indijskoj kulturi. U tom delu se ples karakteriše u četiri tipa - sekularni, ritualni, apstraktni i interaktivni - i u četiri regionalna varijeteta. Taj tekst sadrži detalje o različitim pokretima ruku (mudras) i klasifikuje pokrete udova, koraka i tako dalje. Postojana kontinuirana tradicija plesa se od tada nastavila u Indiji do današnjih dana, gde i dalje igra ulogu u kulturi, ritualima, i posebno u zabavnoj industriji Bolivuda. Mnogi drugi oblici savremenog plesa mogu se takođe pratiti do istorijskog, tradicionalnog, ceremonijalnog i etničkog plesa.

Ples i muzika uredi

Glavni članak: Plesna muzika

Ples se generalno, mada ne ekskluzivno, izvodio uz muziku i mogao je, mada nije morao, da bude izvođen u taktu takve muzike. Neki plesovi (kao što je step ples) mogu da pruže njihovu sopstvenu zvučnu pratnju umesto (ili pored) muzike. Mnogi rani oblici muzike i plesa stvoreni su jedni za druge i često se izvode zajedno. Značajni primeri tradicionalnih plesnih/muzičkih spojeva obuhvataju žigu, valcer, tango, disko i salsa. Neki muzički žanrovi imaju paralelnu plesnu formu kao što su barokna muzika i barokni ples; druge vrste plesa i muzike mogu da dele nomenklaturu, ali da su razvijane zasebno, kao što su klasična muzika i klasični balet.

Ples i ritam uredi

Ritam i ples su bili duboko povezani tokom istorije i prakse. Američki plesač Ted Šon je napisao; „Koncepcija ritma koja je osnova svih studija o plesu je nešto o čemu možemo da pričamo zauvek, a još uvek da ne završimo.“[13] Muzički ritam zahteva dva glavna elementa; Prvo, redovno ponavljajući puls (koji se takođe naziva „kucanjem“ ili „taktom“) koji uspostavlja tempo i drugo obrazac akcenata i pauza koji uspostavlja karakter metrike ili osnovni ritmički patern. Osnovni puls je otprilike jednak po trajanju sa jednostavnim korakom ili gestom.

 
Osnovni tango ritam

Plesovi uglavnom imaju karakterističan tempo i ritmički uzorak. Na primer, tango se obično igra u 2
4 vremenu sa približno 66 otkucaja u minuti. Osnovni spori korak, koji se naziva „sporo“, traje jedan otkucaj, tako da je puni „desni-levi“ korak jednak jednoj 2
4 meri. Osnovni napred i nazad korak plesa je tako broji - „sporo-sporo“ - dok se mnoge dodatne figure računaju „sporo - brzo-brzo“.[14]

Baš kao što su muzički ritmovi definisani uzorkom snažnih i slabih otkucaja, tako ponavljani pokreti tela često zavise od naizmeničnih „jakih“ i „slabih“ mišićnih pokreta.[15] S obzirom na ovu alternaciju levo-desno, napred-nazad i gore-dole, zajedno sa bilateralnom simetrijom ljudskog tela, prirodno je da su mnogi plesovi i puno muzike u duplom i četvorostrukom metru. Međutim, pošto neki takvi pokreti zahtevaju više vremena u jednoj fazi od druge - kao što je duže vreme koje je potrebno za podizanje čekića nego udarac - neki plesni ritmovi jednako prirodno padaju u trostruki metar.[16] Povremeno, kao u narodnim plesovima Balkana, plesne tradicije u velikoj mjeri zavise od složenijih ritmova. Dalje, kompleksni plesovi sastavljeni od fiksne sekvence koraka uvek zahtevaju fraze i melodije određene fiksne dužine koja prati taj niz.

Sam čin plesa, sami koraci, generišu „inicijalni skelet ritmičnih otkucaja“ koji mora prethoditi bilo kojoj odvojenoj muzičkoj pratnji, dok sam ples, koliko i muzika, zahteva očuvanje ritma[17] isto koliko i korišćenje ponavljajućih pokreta kao što su koračanje, viča i kopanje, dok postaju rafiraniji.[15]

Muzička pratnja je stoga nastala u najranijem plesu, tako da su još drevni Egipćani pripisali izvor plesa božanskom Athotusu, za koga se smatralo da je uočio da muzička pratnja religioznih rituala uzrokuje ritmičke pokrete učesnika i da dovodi te pokrete u proporcionalnu meru. Ista ideja, da ples proizlazi iz muzičkog ritma, se dalje nalazi u renesansnoj Evropi u delima plesnog majstora Guglielmo Ebreo da Pesara koji govori o plesu kao fizičkom pokretu koji proizilazi iz i izražava unutrašnje, duhovno kretanje koje je u skladu sa „merama i savršenim harmonijskim slogom“ ljudskog sluha.[15] Njemu je prethodila Mehtilda Magdeburška koja je ples smatrala simbolom svetog života predočenog Isusovom izrekom: „I have piped and ye have not danced“,[18] i koja piše;

I can not dance unless thou leadest. If thou wouldst have me spring aloft, sing thou and I will spring, into love and from love to knowledge and from knowledge to ecstasy above all human sense[19]

Tuano Arbova proslavljena plesna rasprava iz 16. veka Orchésographie, započinje sa definisanjem više od osamdeset različitih bubnjarskih ritmova.[20]

 
Helen Moler

Kao što je gore rečeno, ples je bio predstavljen kroz vekove kao aktivnost koja se pojavila u odgovoru na muziku. Linkoln Kirstin je implicirao da je isto tako verovatno da je primitivna muzika proizašla iz plesa. Šon se slaže, navodeći da je ples „bio prva umetnost ljudske rase, a osnova iz koje su sve ostale veštine rasle“ i da je čak i „metrika u našoj današnjoj poeziji rezultat akcenta uslovljenog telesnim pokretima, pošto su ples i recitovanje simultano izvođeni“[13] - tvrdnja koja je donekle podržana zajedničkom upotrebom termina stopa za opis osnovnih ritmičkih jedinica poezije.

Šouls, koji nije plesač već muzičar, podržava to gledište, navodeći da su stalne mere muzike, sa dva, tri ili četiri otkucaja po segmentu, njene jednake i izbalansirane fraze, redovne kadence, kontrasti i ponavljanja, sve mogu pripisati „neprocenjivom“ uticaju plesa na muziku.[21]

Emil Žak-Dalkroz, prvenstveno muzičar i nastavnik, govori o tome kako ga je proučavanje fizičkih kretanja pijanista dovelo do „otkrića da muzičke senzacije ritmičke prirode proizvode mišićni i nervni odgovor celog organizma“, čime se razvija „specijalna obuka dizajnirana da reguliše nervne reakcije i utiče na koordinaciju mišića i živaca“, i da ga je to ultimativno navelo da traži veze između „umetničke muzike i plesa“, koju je formulisao u svoj sistem euritmike.[22] On je zaključio da je „muzički ritam samo zvučna transpozicija kretanja i dinamike koji spontano i nehotično izražavaju emocije“.[23]

Zanimanja uredi

Plesač ili plesačica je osoba koja pokretima tela prati muziku i na taj način izražava neku ideju ili priču. Postoji nekoliko različitih zanimanja ljudi koja su povezana sa plesom:

  • Profesionalni plesači su obično angažovani ugovorom za izvođenje određenih tačaka i performansi.
  • Plesni učitelj drži časove o izvođenju određenih plesnih tačaka, a može i biti trener profesionalnim plesačima.
  • Koreograf je muzičko–scenski umetnik koji se u pozorištu bavi kreiranjem igračkih aranžmana (koraka, pokreta, figura i slično) za pozorišnu predstavu (baletsku, dramsku, opersku).

Plesne forme uredi

Moderni društveni plesovi uredi

Danas se u klubovima (ono što se ranije zvalo disko) praktikuje ono isto što je patentirao još pračovek, ali postoje i standardizovane forme plesa u kojima se plesni parovi takmiče.

Latino-američki plesovi uredi

Klasični plesovi uredi

Galerija uredi

Napomene uredi

  1. ^ Mnoge definicije plesa su predložene. Ova definicija je bazirana na sledećem: „Ples su ljudski pokreti koji se stvoreni i izraženi radi ostvarivanja estetske svrhe.“[1] „Ples je tranzijentni mod izražavanja izveden u datoj formi i stilu pokretima ljudskog tela u prostoru. Ples se odvija kroz svrsishodno odabrane i kontrolisane ritmičke kretnje; rezultirajući fenomen prepoznaju kao ples izvođač i posmatrajući članovi date grupe.“[2] „Ples je ljudsko ponašanje sastavljeno (sa plesačeve perspektive, koju obično dele članovi publike plesačeve kulturne zajednice) od svrsishodnih (pri čemu individualni izbor i društveni uzgoj igraju ulogu) planski ritmične i kulturno oblikovane sekvence neverbalnog kretanja tela uglavnom različitog od onog koje se vrši pri običnim motornim aktivnostima. Kretanje (u vremenu, prostoru i uz napor) ima inherentnu i estetsku vrednost (pojam podobnosti i kompetentnosti se bazira plesačevoj kulturi) i simbolički potencijal.“[3]

Reference uredi

  1. ^ Sondra Horton Fraleigh (1987). Dance and the Lived Body: A Descriptive Aesthetics. University of Pittsburgh Pre. str. 49. ISBN 978-0-8229-7170-2. 
  2. ^ Kealinohomoku, Joann (1970). Copeland, Roger; Cohen, Marshall, ur. An Anthropologist Looks at Ballet as a Form of Ethnic Dance (PDF). What is Dance? Readings in Theory and Criticism (1983 izd.). New York: Oxford University Press. Arhivirano iz originala (PDF) 04. 01. 2011. g. 
  3. ^ Judith Lynne Hanna (1983). The performer-audience connection: emotion to metaphor in dance and society. University of Texas Press. ISBN 978-0-292-76478-1. 
  4. ^ Canadian National Arts Centre - Dance Forms: An Introduction
  5. ^ Nathalie Comte. "Europe, 1450 to 1789: Encyclopedia of the Early Modern World". Ed. Jonathan Dewald. Vol. 2. New York: Charles Scribner's Sons, 2004. pp. 94–108.
  6. ^ Guenther, Mathias Georg. 'The San Trance Dance: Ritual and Revitalization Among the Farm Bushmen of the Ghanzi District, Republic of Botswana.' Journal, South West Africa Scientific Society, v30, 1975–76.
  7. ^ Raftis, Alkis, The World of Greek Dance Finedawn, Athens (1987) p25.
  8. ^ Kadman, Gurit (1952). „Yemenite Dances and Their Influence on the New Israeli Folk Dances”. Journal of the International Folk Music Council. 4: 27—30. doi:10.2307/835838. 
  9. ^ „Basin with design of dancers” (na jeziku: engleski). National Museum of China. Arhivirano iz originala 11. 08. 2017. g. Pristupljeno 23. 05. 2017.  Pottery from the Majiayao culture (3100 BC to 2700 BC)
  10. ^ Kʻo-fen, Wang (1985). The history of Chinese dance. Foreign Languages Press. str. 7. ISBN 9780835111867. OCLC 977028549. 
  11. ^ Li, Zehou; Samei, Maija Bell (2010). The Chinese aesthetic tradition. University of Hawaiʻi Press. str. 5. ISBN 9780824833077. OCLC 960030161. 
  12. ^ Sturgeon, Donald. „Lü Shi Chun Qiu”. Chinese Text Project Dictionary (na jeziku: cn). Pristupljeno 23. 05. 2017. „Original text: 昔葛天氏之樂，三人操牛尾，投足以歌八闋” 
  13. ^ a b Shawn, Ted, Dance We Must, 1946, Dennis Dobson Ltd., London. pp. 50.
  14. ^ Imperial Society of Teachers of Dancing, Ballroom Dancing, Teach Yourself Books Hodder and Stoughton. (1977). pp. 38.
  15. ^ a b v Lincoln Kirstein, Dance, Dance Horizons Incorporated, New York, (1969). pp. 4.
  16. ^ Shawn, Ted, Dance We Must, 1946, Dennis Dobson Ltd., London. pp. 49.
  17. ^ Lincoln Kirstein, Dance, Dance Horizons Incorporated, New York, (1969). pp. 3.
  18. ^ Matthew 11:17
  19. ^ Lincoln Kirstein, Dance, Dance Horizons Incorporated, New York, (1969). pp. 108.
  20. ^ Lincoln Kirstein, Dance, Dance Horizons Incorporated, New York, (1969). pp. 157.
  21. ^ Scholes, Percy A. (1977). „Dance”. The Oxford Companion to Music (10 izd.). Oxford University Press. 
  22. ^ Émile Jaques-Dalcroze, Rhythm, Music and Education, 1973, The Dalcroze Society, London, p.viii
  23. ^ Émile Jaques-Dalcroze, Rhythm, Music and Education, 1973, The Dalcroze Society, London. pp. 181.

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Плес&oldid=27548331”