Sinagoga u Vrbasu
Sinagoga u Vrbasu je sagrađena 1914. godine i postojala je do 1948. godine, kada je srušena.
| Sinagoga u Vrbasu | |
|---|---|
 Zgrada sinagoge | |
| Osnovne informacije | |
| Religija | Judaizam |
| Grad | Vrbas |
| Država |  Srbija |
| Region | Vojvodina |
| Arhitektonski opis | |
| Osnivanje | 1914. |
| Datum rušenja | 1948. |
Jevreji su živeli u Starom Vrbasu još u 18. veku gde su imali svoj molitveni dom. Pominju se u dokumentima od 1772. godine. Nakon osnivanja Novog Vrbasa, Jevreji se u njemu pominju već 1809. godine. Doseljavaju se sa teritorije Moravske i Slovačke. U tridesetim i četrdesetim godinama 19. veka u Starom i Novom Vrbasu je živelo ukupno 250 Jevreja.[1]
Prvi molitveni dom u Starom Vrbasu nije do današnjih dana sačuvan, a ni lokacija mu se ne može utvrditi.
U kući Simona Popera, pored reformatorske crkve, bila je i jevrejska bogomolja.[1]
Sinagoga u Novom Vrbasu, sagrađena je 1858. godine. Nalazila se u ulici nem. Tempelgasse na granici između Novog i Starog Vrbasa. Inicijatori akcije da se pristupi gradnji sinagoge, bili su Anton Berger i David Bihler.[1]
Emanuel Hiršl je svojom inicijativom stvorio finansijsku osnovu za gradnju novog hrama. Moderna sinagoga je izgrađena 1914. godine u ulici nem. Wassergasse.
Tačan podatak je da je osveštana nakon Prvog svetskog rata 1920. godine. Zgrada sinagoge bila je impozantna sa četiri tornja i kupolama pokrivenim bakarnim limom. Izgrađena je u jednoj varijanti secesije.[2]
Adolf Lenji je proširio okvir kulturnog delovanja jevrejske zajednice u najteže vreme, sve do njene propasti 1944. godine. Godine 1943-44. kada bogosluženja, zbog agresivnih napada, nisu mogla da budu održavana u sinagogi, kao bogomolja je služila kuća Aurela Rajha.[1]
Kao i sudbina jevrejskog naroda za vreme Drugog svetskog rata slična sudbina je zadesila i sam hram. Godine 1948. pod nerazjašnjenim okolnostima je izgorela, a potom i srušena.
Do današnjih dana sačuvana su tri spoljna fasadna stuba kao i unutrašnji stubovi koji su ugrađeni u zgradu tadašnjeg Doma kulture, a danas prostorije Narodne biblioteke.
Table na kojima se nalazio natpis deset božijih zapovesti, u Vrbasu su ostale posle Drugog svetskog rata, a krajem pedesetih godina su odnete u Izrael.[2]
Galerija uredi
Reference uredi
- ^ a b v g Loc, Fridrih (2014). Knjiga o Vrbasu. Čelarevo: Kulturni centar Vrbasa - Muzejska zbirka. str. 128. ISBN 978-86-88271-11-0.
- ^ a b Grgurović, Vesna (2017). Gradski muzej Vrbas. Vodič. Kulturni centar Vrbasa, Gradski muzej. str. 83. ISBN 978-86-88271-20-2.