Spasoje Tadić
Spasoje Tašov Tadić (Smriječno, 1892 - Vlake, april 1942) je bio komitski četovođa u Prvom svetskom ratu, oficir Jugoslovenske vojske, prvak Zemljoradničke stranke i četnički komandant u Drugom svetskom ratu.
| Spasoje Tadić | |
|---|---|
 Spasoje Tadić posle Prvog svetskog rata | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1892. |
| Mesto rođenja | Smriječno, kod Plužina, Knjaževina Crna Gora |
| Datum smrti | april 1942. |
| Mesto smrti | Vlake kod Nikšića, Italijanski guvernatorat za Crnu Goru |
| Vojna karijera | |
| Vojska | Vojska Kraljevine Crne Gore Jugoslovenska vojska Jugoslovenska vojska u Otadžbini |
| Učešće u ratovima |
{{{2}}} |
Biografija uredi
Mladost i ratovi za oslobođenje i ujedinjenje uredi
Rođen je 1892. godine u selo Smriječno u Pivi. Mladost je proveo kao čoban po Ledenicama. Njegov rođeni brat bio je poručnik crnogorske vojske koji se borio u opsadi Skadra u Prvom balkanskom ratu i bio nosilac Obilića medalje, a u ovom ratu je učestvovao i Spasoje.
Prvi svetski rat je proveo kao komitski vojvoda i bio je jedan od organizatora Podgoričke skupštine. Posle rata je ostao u vojnoj službi pri Jugoslovenskoj vojsci i potom bio činovnik.
Međuratni period uredi
Sa statusom izjednačenim sa solunskim dobrovoljcima, od države je dobio zemlju u Bačkoj i tamo se preselio pre 1930. godine sa suprugom Slavkom Horvatović iz Zemuna, ali je često dolazio u rodni kraj. Pošto mu je 1935. godine nastradao brat Stanko, Spasoje je preuzeo brigu o njegovoj udovici Zorki i njihovo petoro maloletne dece i sagradio im novu kuću. Pomagao je i školovanje svojih rođenih sinovaca Tadije i Radoja.
Mada je u međuratnom periodu bio član Zemljoradničke stranke i antikomunistički raspoložen, imao je prijatelje među komunistima. Učestvovao je na opozicionim mitinzima 1936. godine u Nikšiću protiv Milana Stojadinovića.
Neposredno pred Aprilski rat je u Nikšiću kupio dve kuće i tu se doselio.
Drugi svetski rat uredi
Aprilski rat 1941. godine zatekao je Spasoja Tadića na Cetinju. Već drugog dana rata, tačnije 7. aprila, uputio je pismo porodici u kojem navodi da je osnovao malu grupu srpskih četnika sa kojom će preći granicu sa Albanijom i neprijatelja napasti sa leđa kod Skadra. Detalji njegovog ratnog dejstva u ovom periodu nisu poznati, ali se zna da je za kapitulaciju Kraljevine Jugoslavije saznao na teritoriji Albanije, te se vratio u Pivu.
U jesen iste godine, uhapsile su ga italijanske okupacione vlasti i odvele u zatvor u Nikšiću. Pisma koja je slao porodici pokazuju da je očekivao streljanje, zbog čega im je pisao da mole delovođu nikšićke opštine Danila Dodera i Luku Mijuškovića da se zauzmu za njega kod Italijana.
Izbavio se iz zatvora i 1942. godine je radio na organizovanju Jugoslovenske vojske u Otadžbini pod komandom generala Dragoljuba Mihailovića na prostoru Nikšića i Pive. Neki izvori kažu da je po izlazku iz zatvora svratio u Gornje Polje kod starog poznanika Save Kovačevića i od njega dobio oružje.[1] Na putu do kuće je svratio i u manastir Piva, gde je bilo sedište Rejonskog komiteta Komunističke partije Jugoslavije i tu razgovarao sa Veljkom Mićanovićem i svojim sinovcem Tadijom Tadićem, političkog komesara. Mada se njima verovatno učinilo da im se Spasoje posle tamnovanja u okupatorskom zatvoru želi pridružiti, verovatnije je da je on pokušao da ih stavi pod svoju komandu.
Iz rodnog Smriječna je zatim otišao u Ravno, postalo je jasno da planira osnivanje četničkih odreda. Budući da je njegovo kretanje praćeno od komiteta KPJ, odlučeno je da Spasoje bude likvidiran. Zadatak da to učini dobio je njegov sinovac Tadija. Nevoljan da ubije rođenog strica i čoveka koji ga je školovao, Tadija najpre šalje Spasoju poruke da se primiri. Iako je Spasoje prividno to učinio, kada je partizanska patrola oko 8. marta 1942. godine došla u Ravno da ga uhapsi, on je pružio otpor. U razmeni vatre, poginuo je Spasojev sestrić koji je potrčao iz kuće za njim prema potoku, posle čega je Spasoje otvorio vatru i ubio četvoricu partizana - Đorđija Radojčića iz Kovača i Vojina Kosanovića iz sela Orah u Pivi, odnosno dvojicu Nikšićana. Tada je dotrčao drugi Spasojev sestrić Đorđije Ćorović iz kuće i zamolio ujaka da ne puca, pa se sa preostalim partizanima vratio nazad, a Spasoje je otišao u Gacko.
Spasojevi bratanci bili su istaknuti lokalni partizanski komandanti. Tadija je bio politički komesar bataljona, Radoje politički komesar Muratovačke čete, Janko komandir Muratovačke čete, a Blažo skojevski rukovodilac. Pošto su odbili naređenje da ubiju strica, Rejonski komitet je o tome izvestio Okružni partijski komitet u Nikšiću, odakle je stigao delegat sa zadatkom da uhapsi Tadiju i sprovede ga u Gornje Polje. Hapšenju se jedini usprotivio vodnik Obren Vukosavljević koji je odmah streljan kraj Pivskog manastira.[2] Borci koji su ga sprovodili, predložili su mu da pobegne u šumu, ali je Tadija odbio uz reči da je on borac, a ne begunac. Posle Tadijinog odvođenja, stiglo je naređenje da se i Radoje, Janko, Blažo i Jovica Jovović (Spasojev sestrić) jave u štab u Gornjem Polju, gde odlaze bezbrižno, očekujući da su pozvani kao svedoci. Međutim, tamo saznaju da je Tadija streljan, a uskoro se i njima izriče smrtna presuda. Preki vojni sud protiv Tadića vodio je Milovan Đilas, zajedno sa Savom Kovačevićem i Radojem Dakićem.[1] Tadići i Jovović su streljani 6. aprila 1942. godine na Vidrovanu kod Nikšića. Kazna iskručenja iz Partije izrečena je Obrenu Tadiću, kao i Jovanu i Miloradu Jovoviću, koji je posle rata postao pukovnik JNA. Okružni komitet je o ovom događaju izdao saopštenje u biltenu Glavnog štaba za Crnu Goru koji je trebalo da se čita po selima, partijskim i skojevskim sastancima. Tako je bilten stigao i na sastanku čete Durmitorskog partizanskog odreda kod sela Lukova, a komesar čete Luka Jovović je zadatak da ga naglas pročita, ne proverivši prethodno sadržaj biltena, poverio Ljubomiru Tadiću, bratu streljanih Tadije i Radoja, koji je u tom trenutku imao 17 godina. Shvativši šta je uradio, Jovović je posle prve pročitane rečenice rekao Ljubomiru da čitanje prepusti drugom borcu, ali je on nastavio i na kraju rekao da napisano nije istina.
Par dana nakon ovih događaja, Spasoje se preko Suvog polja i Ledenice vraćao sa grupom od 5 ili 6 četnika prema Nikšiću. Jedan pripadnik grupe je zamolio Spasoja da svrati u svoju kuću u Kazance, obiđe porodicu i uzme nešto hrane, a pošto mu je to dozvoljeno, on je otišao u Krstac i prijavio partizanima gde se nalazi Spasoje Tadić. Zatim je odatle obavešten komitet u Pivskom manastiru, odakle je odmah upućena grupa koja je u mestu Vlaka presrela i likvidirala Spasoja i nekoliko njegovih saboraca.
Nasleđe uredi
Guslar Đorđije Koprivica je ispevao pesmu Komita Spasoje Tadić.
Spasoje Tadić je rođeni deda-stric Borisa Tadića.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b Tadić, Božidar. „Smriječno u vihoru Drugog svjetskog rata”. Montenegrina - Biblioteka digitalne crnogorske kulture.
- ^ Simonović, Budo (5. 12. 2023). „Lijeve greške (7): Tragedija Jaukovića”. Dan.
