Abel Danski
Abel Danski ili Abel Valdemarson (1218 - 26. jun 1252), je bio vojvoda južnog Jilanda (1232—1252) i kralj Danske (1250—1252) [1] [2]. On je danski kralj sa najkraćom vladavinom. Posebno je poznat po svom dugotrajnom sporu sa ubistvom svog brata Erika IV. Abelovi potomci vladali su Šlezvigom do 1375. godine [2].
| Abel Valdemarson | |
|---|---|
 Abel Valdemarson | |
| Lični podaci | |
| Puno ime | Abel Valdemarson |
| Datum rođenja | 1218. |
| Datum smrti | 26. jun 1252. (33/34 god.) |
| Mesto smrti | Eiderstedt, |
| Grob | Šlezvig |
| Porodica | |
| Supružnik | Matilda of Holstein |
| Potomstvo | Valdemar III, Duke of Schleswig, Eric I, Duke of Schleswig, Abel, Lord of Langeland |
| Roditelji | Valdemar II Danski Berengarija od Portugala |
| Dinastija | Dinastija Estridsona |
| Danski kralj | |
| Period | 1232-1250 |
| Prethodnik | Erik IV Danski |
| Naslednik | Kristof I |
 | |
Mladost uredi
Abel je bio sin Valdemara II Danskog i Berengarije od Portugala [1] [2]. Abel i njegova braća Erik i Kristof se prvi put pojavljuju u istoriji kao taoci kada je njihov otac i najstariji polubrat Valdemar Mlađi bili zarobljeni [2] od strane nemačkih feudalaca i oslobodili su se odricanjem svih danskih osvajanja na jugu Baltičkog mora, sem Rujane, a isto tako i Estonije [3]. Posle iznenadne smrti mladog Valdemara Mlađeg 1231. godine [1] [2], postao je vojvoda južnog Jilanda [1], tj. Šlezviga [2], dok je njegov stariji brat Erik krunisan za očevog savladara [1] [2], a Abel mu je bio potčinjen, kao i sva ostala braća koja su dobila na upravu druge oblasti [2]. Do tada su Abel i sva ostala deca Berengarije od Portugala stajali u senci Valdemara Mlađeg, jedinog sina kralja Valdemara II sa kraljicom Dagmar od Bohemije.
Godine 1237. Abel se oženio Matildom, kćerkom grofa Adolfa IV od Holštajna i njegove žene Helvige od Lipea. Tim brakom on je imao veće šanse da posle očeve smrti postane kralj Danske, ali ubrzo je između Danske i Holštajna izbio rat i 1239. poraženi Adolf se pridružio franjevcima, pa je Abel postao regent Matildinoj maloletnoj braći sve do 1241. godine, i u tom periodu je nastavio Adolfovu politiku [1].
Sukobi sa bratom uredi
Godine 1242. [4], samo jednu godinu nakon smrti kralja Valdemara II [1] [4] [2], došlo je do teških [4] i otvorenih [2] sukoba između Abela i njegovog brata, novog danskog kralja, Erika [1] [4] [2]. Oni trajali sa nekoliko prekida do 1250. godine, a stranke su opustošile jedni drugima teritoriju [1] [4], a Abel, koji izazvao sukob želeći da postane samostalan vladalac [4] [2], se borio u savezu s Holštajnom [1] [4], Libekom, svojim bratom Kristofom, polubratom Knutom od Blekingea, kao i sa nekim danskim plemićima sa juga, koji su hteli da oslabe vlast danskih kraljeva [2]. Posle dve godine rata, 1244. godine, sklopljeno je primirje [4] [2] i braća su se dogovorila da krenu u zajednički krstaški rat protiv Estonije. Rat je ponovo izbio 1246. godine i trajao je do 1247. godine, kada je Sofija od Brandenburga, Abelova i Erikova sestra izmirila braću. Tim mirom Abel je potčinjen Eriku [4].
Mir nije dugo trajao i ubrzo je ponovo izbio rat. Erik je razbio Abelovu vojsku, prodro je u južni Jiland, gde je osvojio većinu Abelovog vojvodstva, pa čak i grad Šlezvig, ali Abel se u proleće 1250. godine proglašava za kralja Danske. Potom je Abel zatražio mir i Erik mu je dozvolio zadrži Vojvodstvo, ali pod uslovom da se odrekne prava na danski presto [2].
Erikovo ubistvo uredi
Iste te godine Abel je pozvao Erika u goste [1] [4], u Gotorp [4], u Šlezvigu [1] [4] [2]. Pošto mu se činilo da je rat završen [4] Erik, koji se vraćao sa jednog pohoda na Holštajn [2], došao je u Gotorp [4]. Kasnije te noći između 9. i 10. avgusta 1250. godine [1] [4] [2], Erik je zarobljen, i svezan odvučen iz Abelove palate [4], do manjeg broda na obližnjem fjordu [4] [2], gde mu je odrubljena glava, a njegovo telo bačeno u reku. Abel se zakleo da nije imao nikakve veze sa ubistvom [4] [2], ali u svakom slučaju Erika su ubili Abelovi ljudi, Lage Gudmundsen i Tige Bost [1].
Vladavina uredi
Abel se proglasio za kralja [1] [2] u Viborgu [1], tri nedelje kasnije [2] i bio krunisan 1. novembra 1250. godine [1] [2] od strane nadbiskupa Lunda [2]. Vladao je kratko [1] [2], ali njegova vladavina je odlikovana preduzetništvom i efikasnošću. Reorganizovao je privilegije crkve i stranih trgovačkih gradova [1]. Doneo je kontroverzni ustavno pravni dokument Den Abel-Christofferske Forordning (Abel-Kristoferska uredba) [1] [2], to je bio prvi korak u razvoju danskih zakona [2]. Ovim dokumentom Abel je pokušao i da reguliše odnos između kralja i plemstva, i ustanovi snažnu monarhiju [1] [2].
Sarađivao je sa Holštajnom, Hanzinim gradovima: Libekom, Rostokom i Vizmarom, kao i sa grofivijom Meklenburg, što je stabilizovalo južnu Dansku granicu. Što se tiče Estonije, abel je završio spor sa Tevtonskom naredbom o demarkaciji granice. Samo je na severu imao neprijatelje Švedsku i Norvešku. Švedsku zbog toga što je podržavao kraljevu opoziciju, a Norvešku, zbog toga što su Norvežani tokom rata među braćom plenili Danske obale [2].
Poginuo je 29. [1] juna 1252. godine [1] [2] od strele [2] u pohodu na Frize [1] [2], koji su se nalazili u zapadnom delu vojvodstva Šlezvig. Ovim pohodom on je hteo da osigura svoju vlast nad Šlezvigom [2]. Sahranjen je u Šlezvigu [1].
Abel je bio poslednji danski kralj koji je poginuo u ratu.
Na prestolu ga je nasledio brat Kristof I, koji je iskoristio to što Valdemar, Abelov najstariji sin, nije bio u Danskoj. To je izazvalo višedecenijske sporove između Abelovih i Kristofovih potomaka [2].
Brak i deca uredi
Iz svog braka sa Matildom, koji je sklopljen 1237. godine, Abel je imao tri sina: Valdemara, Erika i Abela.
Reference uredi
Literatura uredi
- Abel at Gyldendals Åbne Encyklopædi
- Find-A-Grave profile for Erik Plovpenning
- Stefan Pajung, Abel ca. 1218-1252, danmarkshistorien.dk, Aarhus University
