Abijanova kuća u Zemunu
Abijanova kuća u Zemunu je visokoparterna – kuća poslastičara Ferdinanda Abijana izgrađena u 19. veku u starom jezgru Zemuna, na istočnoj, parnoj strani današnje Ulice Glavne. U štampanom Popisu kuća u gradu Zemunu sa novom numeracijom i nacrtom novih naziva ulica iz 1897. godine, a potom i iz 1906. godine označena je kao kuća udove – Abijani Karoline.[1][2]
| Abijanova kuća | |
 | |
Informacije
| |
|---|---|
| Lokacija |  Zemun-Beograd, Srbija
|
| Koordinate | 44° 50′ 45″ N 20° 24′ 35″ E / 44.84583° S; 20.40972° I |
| Status | Ambijentalni integritet koji „treba slobodno tretirati” |
| Korišćenje | aktivna |
Kompanije
| |
| Arhitekta | nepoznat |
Status, zaštita i značaj uredi
Nakon poslednje valorizacije, stručnjak Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, za Abijanovu kuću je upisao
...da je građevina izmenila prvobitni izgled i da nije karakteristična za razvoj bloka koji je od postanka tendirao ka jednospratnosti.[3]
Što se tiče stepena zaštite kuće kao kulturnog dobra, Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, ocenjeno je da je zbog ambijentalnog integriteta „treba slobodno tretirati.[3]“
Međutim njeno postojanje treba ostati zabeleženo u istorijskom kontekstu, jer je usko povezano sa:
- Bivšom kolonijom Grka i Cincara u Zemunu, iz perioda od 1739. godine do početka 20. veka, koji su dali značajan doprinos napretku Zemuna.
- Sa vrsnim poslastičarima F. Abijanom, njenim vlasnikom, i drugim vrsnim zemunskim poslastičarima Zemuna, koji su imali radnje u neposrednom susedstvu, koje su posećivali mnogobrojni gosti a porudžbine su primali i sa raznih strana (npr iz Narodnog pozorišta u Beogradu).[4]
.jpg)
O vlasniku Abijaniju uredi
.jpg)
Vlasnik kuće bio je Ferdinand Abijani, poslastičar, koji nije bio starosedelac Zemuna, ali je 1886. godine stekao zavičajnost ili, kako se zvanično govorilo, „primljen je u zavičajnu svezu“ tada pograničnog kraljevskog slobodnog grada na Dunavu.[5]
Kao jedan od poznatih Zemunskih poslastičara on je u ovoj kući u Ulici Glavnoj stanovao, dok je nedaleko od nje na broju 13 imao poslastičarsku radnju (u staroj spratnoj zgradi porodice Opel).[6]
O kvalitetu Abijanovih poslastičarskih proizvoda i njegovoj poslastičarskoj slavi, govori podatak...
da je svoje proizvode (poslastice i pecivo) dostavljao i dvoru kneza Mihaila, kneza pa kralja Milana, a u vreme srpsko-turskog rata (1876) posredstvom srpskog komordžije (liferant) snabdevao je pecivom, šampanjcem i raznim likerima i srpski logor ruskog i srpskog generala Mihaila Černjajeva.[3]
Njegovu poslastičarnicu posećivale su i mnogobrojni gosti, iz Kneževine Srbije, i drugih krajeva odakle su mu potom iz Beograda, ili sa sa raznih strana, stizale narudžbine.[3]
Istorija uredi
Kuća koja ima dugu prošlost koja se vezuje za dva protekla veka. Kuća je sagrađena 1877. godine, na mestu prethodno srušene stare čatmare — gostionice iz 18. veka, i prvobitno nije bila u vlasništvu F. Abijanija, već u vlasništvu Grčkog obrazovnog bratstva. Ovo bratstvo je samo na jednom delu današnjeg placa (prema kući br. 24) sagradilo uzdignutu prizemnu kuću. Zahvaljujući dobro očuvanoj temeljnoj povelji,[7] koja je pronađena prilikom adaptacije današnjih lokala 1983. godine otkriveno je ...
Da čuveni potomci Platona prilažu ovaj dom Grčkoj školi (elinomusion), koja se gradi u vreme moćnog imperatora Franca Jozefa Prvog i plemenitih članova Dimitrija Bijala, Georgija pl. (fon) Spirta i Pausanija Dimitrijadisa, prema projektu umetničkog (veštog) graditelja Jozefa Marksa (Marx) leta Gospodnjeg (spasonosne) 1877. i ovde osnovane grčke zajednice – njenih predstavnika: Dimitrije Bijalo (Βιαλλoς), Georgije pl. Spirta, Konstantin pl. Spirta, Pausanije Dimitrijadis (Δημητριάδης), Grigorije Haris, Konstantin A. Petrović (Pετροβίk), Petar Z. Leko (Λεκος), Konstantin Spida, Stevan Gešos (Gεσσιoς), Nikola Valko (Βαλκος), Antonije Zlatkos. Tekst zapisa završava se podatkom da je Grčko obrazovno bratstvo imalo jednog učitelja – Odiseja Mavrakisa (Μαυράκης).[3][8]
Kad je kuća konačno došla u posed poslastičara Abijana, on je na postojećoj zgradi obavio obimnije građevinske radove. Dogradio je krila (P+P) s tri dućana, i kuću spojio je sa jednospratnicom Konstantina Petrovića (na br. 20). Tokom dogradnje Abijani je obnovio i fasadu, u duhu istoricizma, prvenstveno neorenesanse.[9]
Nakon Prvog svetskog rata u delu stambenog krila prema zgradi br. 24 uređena je prodavnica boja i lakova braće Bihali, koja je ratne 1941. godine postala nemačka prodavnica zatvorenog tipa ili Mesto za raspodelu životnih namirnica (Lebensmittelverteilungstelle).[3]
Za vreme aprilskog bombardovanja Zemuna od strane saveznika 1944. godine kuća je lakše oštećena. Po završetku Drugog svetskog rata 1945. godine na njoj su izvršene samo manje prepravke.
Nakon velikih radova na obnovi kuće tokom 1983/1984. godine, delu kuće je promenjena namena iz stambene u poslovnu, a drugi deo je zadržao stambeni prostor. U njoj su tokom ove obnove uređene današnje dve prodavnice, što je uticalo i na izmenu izgleda pročelja, na kome je jedino sačuvan potkrovni venca s plitkom malterskom profilacijom i okruglim otvorima (rozete), smanjeni broj pilastara, kapija (s polukružnim svetlarnikom zaštićena je giterima od kovanog gvožđa) i gipsani medaljon (s inicijalima imena i prezimena bivše vlasnice – isprepletena slova SA (Carolina Abian)).[3]
Izvori uredi
- ^ Popis kuća Zemun 1897.
- ^ Popis kuća, Zemun, 1906, 8.
- ^ a b v g d đ e Miodrag Dabižić, Kuća grčkog obrazovnog bratstva - Poslastičara Abijana, Nasleđe, UDK 728.22(497.11)
- ^ Pisana izjava Vide Glumac (-1993) o bratu Petru. Fas. porodica Glumac
- ^ Izveštaj Poglavarstva grada Zemuna za upravnu godinu 1888, Zemun, 1890, 28.
- ^ P. Marković, Građevine u Zemunu (rukopis), Zemun, 1911, 8.
- ^ Arhiva M. D. Fas. o Abijanovoj kući, beleška o pronađenoj povelji.
- ^ J. Papadrijanos, P. Marković, I. Sopron, G. Kopać, zemunska porodica Spirta, Beograd, 2007
- ^ A. M. Dabižić, Staro jezgro Zemuna – Blok između ulica Glavne, Gospodske, Trga pobede i Preradovićeve u prostornoj kulturnoistorijskoj celini, Nasleđe, I, Beograd, 1997, 40 (Plan bloka I–IV) i 52 (Abijanova kuća).
Literatura uredi
- B. Hikolić, Dimitrije Petrović i Grigorije Hariš, Mali glasnik, br. 44, Zemun, 27. oktobar/9. novembar 1913, 1–2.
- M. Dabižić, Uspomene na Helensku koloniju u Zemunu, Beograd–Zemun, 1996, 14 i dr.
Spoljašnje veze uredi
Mediji vezani za članak Abijanova kuća u Zemunu na Vikimedijinoj ostavi