Акебија
Akebija (Akebia quinata; sinonim Rajania quinata Houtt.) na srpskom nema poseban naziv već se koristi naučni naziv roda - akebija. Epitet vrste od latinskog quintus, -a, -um = pet, zbog pet liski složenog lista.
| Akebija | |
|---|---|
| |
| Akebija kao pokrivač tla u Arboretumu Šumarskog fakulteta u Beogradu. | |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | |
| Divizija: | |
| Klasa: | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Rod: | |
| Binomno ime | |
| Аkebia quinata (Houtt.) Decne
| |
Opis vrste uredi
Drvenasta, listopadna puzavica i pokrivač tla čiji nadzemni deo može da naraste i do 10 m. Mlade grančice su brojne, vitke, u početku zelenkaste, a kasnije dobijaju ljubičastopurpurnu boju.
Listovi su na dugim peteljkama, spiralno raspoređeni, sastavljeni od 5 golih prstasto raspoređenih ovalnih liski celog oboda.
Cvetovi čiji miris podseća na miris vanile, su monoecki, trodelni, tamno ljubičasti, mirisni, formiraju kratke grozdove u aprilu-maju. Na istoj dršci je nekoliko manjih muških i jedan krupniji ženski cvet, ali biljka nije samooplodna.
Plod, u septembru-oktobru, je višesemeni, svetloljubičasti, bobičasti (sočni) mešak 5-10 cm dug i 4 cm širok u oliku krastavca sa jestivom pulpom u kojoj je seme. Iz jednog cveta nastaju tri monokarpna ploda. Seme je crne boje, albuminsko. Endozoohorna je vrsta (dijasporu vrše uglavnom ptice) [1][2].
Areal uredi
Prirodno rasprostranjenje: Kina, Japan, Koreja Opseg introdukcije: Akebija je introdukovana u SAD 1845. godine kao dekorativna vrsta. Invanzivna je u devetnaest država SAD, a primećeno je da se širi i u nekim delovima jugozapadne Engleske, U Rusiju je uneta 1860.[1].
Bioekološke karakteristike uredi
Ovoj vrsti pogoduju polusenovita mesta, mada podnosi i direktno sunce. Podjednako dobro uspeva na različitim tipovima zemljišta, kako na peskovitim, tako i na glinovitim. Dobro podnosi niske temperature (do -20oS), ali je uočeno da novi, mladi izdanci izmrzavaju, čak i oni na odraslim biljkama. Nema posebnih zahteva i lako se adaptire na različite uslove sredine. Kada se jednom ukoreni na određenom staništu kao povijuša, a naročito kao pokrivač tla, akebija brzo potiskuje autohtone vrste datog područja. Brzo se širi, uglavnom vegetativnim putem (retko plodonosi bez potpore)[2].
Značaj uredi
Gaji se kao dekorativna puzavica i pokrivač tla. Stablo ove vrste koristi se protiv bakterijskih i gljivičnih infekcija, pre svega infekcija urinarnog trakta. Koren akebije deluje kao antipiretik. Plodovi su jestivi, a listovi su zamena za čaj[1].
Razmnožavanje uredi
Seme je najbolje posejati plitko u hladne leje odmah po sazrevanju. Potrebno je 1-3 meseca da seme proklija na temperaturi od 15°C. Skladišteno seme treba stratifikovati 30 dana jer teže klija. Klijavce kada su podesne veličine za presađivanje, treba prebaciti u pojedinačne saksije i dalje ih gajiti blago zasenjene u stakleniku do narednog proleća kada se presađuju na otvoreno kada prođe opasnost od kasnih prolećnih mrazeva[3].
Vegetativno se razmnožava poluzrelim reznicama u julu-avgustu u pokrivenim lejama (ožiljavanje je sporo), zelenim reznicama uproleće, ili korenskim uzetim u decembru pobodenim u toplom stakleniku. Poleganjem se vrsta razmnožava u rano proleće. Najčešće se određena količina novih biljaka može dobiti deljenjem delova koji su se sami ožilili u kontaktu sa zemljištem[3].
Reference uredi
Literatura uredi
- Dirr, C. W.; Heuser Jr., M. A. (2006). The Reference Manual of Woody Plant Propagation: From Seed to Tissue Culture (2nd izd.). ISBN 978-1-60469-004-0.
