Anšan (Persija)
Anšan (pers. انشان, današnji Tape-Malijan) starovekovni je grad podno planinskog masiva Zagros, 36 km severozapadno od Širaza u pokrajini Fars na jugozapadu Irana[1].[2] Grad je u 3. milenijumu p. n. e. bio jedan od ranih glavnih gradova Elama, dok je od 7. veka p. n. e. postao prestoljnica iranske dinastije Ahemenida koji su stvorili moćno Persijsko carstvo.
Istorija uredi
Elam uredi
Prema arheološkim nalazima, Anšan je osnovan oko 5000. p. n. e.[3] Pre 1973. godine kada je identifikovan kao Tape-Malian[4], Anšan se prema pretpostavkama naučnika nalazio negde u centralnom planinskom masivu Zagros[5].
Kao elamski grad, Anšan datira najkasnije iz 3. milenijuma p. n. e. Sumerski ep Enmerkar i gospodar Arate iz 21. veka p. n. e. opisuje Anšan kao mesto na putu između Uruka i legendarne Arate[3]. Tokom različitih istorijskih perioda, Anšan je bio jedno od središta elamskih dinastija, koji je imao jak uticaj na ostale elamske gradove.
Akadski kralj Maništušu prema zapisima tvrdi da je pokorio Anšan, no Akadsko carstvo slabi u doba njegovih nasljednika. Elamski kralj Kutik Inšušinak iz Avanske dinastije oslobodio se akadske dominacije i zauzeo je Anšan, zbog čega neki istoričari pretpostavljaju da je Avan oblik reči Anšan. Kasnije je Gudea od Lagaša pokorio Anšan, dok su vladari Ura Šulgi i Šu-Sin tamo imali svoje namesnike. Ipak, Ur u doba vladavine njihova nasljednika Ibi-Sina postepeno gubi kontrolu nad Anšanom, a Elamiti 2004. p. n. e. pustoše grad Ur i odnose kipove sumerskog boga Meseca (Sin) i samog Ibi-Sina u Anšan[6].
Od 15. veka p. n. e. elamski vladari iz Suze počinju da koriste titulu„Kralj Anšana i Suze“ (akadski izvori spominju toponim „Kralj Suze i Anšana“)[7], pa postoji verovatnoća da su Anšan i Suza bili ujedinjeni tokom „Srednjeg elamskog perioda“. U to doba elamski kraljev su često pustošili gradove u Vaviloniji[1]. Poslednji kralj koji se služio tom titulom je Šutruk-Nakhkhunte II (717. - 699. p. n. e.)[8].
Ahemenidsko doba uredi
Anšan se smatra kolevkom Ahemenidskog Persijskog carstva. U 7. veku p. n. e. persijski vladar Teisp osvaja Anšan i uzima titulu „Kralj Anšana“, dok tokom sledećeg veka persijska dominacija nad gradom slabi u korist Medije. Konačno, sredinom 6. veka p. n. e. persijski vladar Kir Veliki pokorava međanskog kralja Astijaga, a Anšan postaje jezgro Ahemenidskog Persijskog carstva. Persijski vladari su nastavili da koriste titulu Kralj Anšana sve do vladavine Darija I [1].
Reference uredi
- ^ a b v Anšan (enciklopedija Britannica)
- ^ Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 58. ISBN 86-331-2075-5.
- ^ a b „Anšan (Livius.org)”. Arhivirano iz originala 27. 05. 2013. g. Pristupljeno 08. 08. 2017.
- ^ Reiner, Erica (1973) "Lokacija Anšana", Revue d'Assyriologie 67. str. 57—62. (citirao Majidzadeh 1976. i Hansman 1985)
- ^ e.g. Gordon (1967). str. 72., citirao Mallowan 1969. na pp. 256. i 1985. na pp. 401.)
- ^ Fisher & Gershevitch 1968, str. 26–27.
- ^ Curtis & Stewart 2005, str. 15.
- ^ Fisher & Gershevitch 1968, str. 9.
Literatura uredi
- Curtis, Vesta Sarkhosh; Stewart, Sarah (2005). Birth of the Persian Empire: The Idea of Iran. I.B.Tauris. str. 15. ISBN 978-1-84511-062-8.
- Fisher, William Bayne; Gershevitch, I. (1968). The Cambridge History of Iran. Cambridge University Press. str. 26—27. ISBN 978-0-521-20091-2.
- Encyclopædia Iranica: Anšan
- Encyclopædia Britannica: Anšan
- Jona Lendering (Livius): Anšan (opis i fotografije nalazišta) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. maj 2013)
