Bežiško vrelo
Bežiško vrelo je najveći kraški izvor u Lužničkoj kotlini, ulegnuću u zemljinoj kori i specifičnom geoprostoru na jugoistoku Srbije, u tektonskom rovu kompozitne doline-potoline srednjeg Ponišavlja.[1] Administrativno vrelo pripada opštini Bela Palanka u Pirotskom upravnom okrugu
| Bežiško vrelo | |
|---|---|
 | |
| Tip | Kraško |
| Planinski venac | Suve planine |
| Geoprostor | Koritnička kotlina |
| Oblast | Jugoistočna Srbija |
| Država | Srbija |
  | |
Geografske odlike uredi
Vode Bežiškog vrela izvire u istoimenom selu Bežište , na zapadnom obodu Bežiškog erozionog basena na visini od oko 550 m, zamaskirano siparskim materijalom i okolnim građevinama. Voda izbija iz pukotina i između krečnjačkih blokova, ali i iz peskovitog nanosa na dnu doline.
Vode sa Bežiškog vrela potiču od podzemnog toka sa Suve planine, nakon što sistemom podzemnih pukotina atmosferska voda ponire i spušta se do vododržljivih stena koje duboko u podini, svojim nagibom orijentišu vodu ka planinskoj podgorini, odnosno obodu Lužničke kotline. Voda prvobitno izvire ispod Trešten vrha (1.469 m) na severozapadnom obodu uvale Rakoš česme (1.320 m). Neposredno ispod izvorišta, nakon prethodnog razlivanja u betonskim pojilima, voda sa Rakoš česme ponire gubeći se u rastresitom materijalu i između blokova. Nakon podzemnog toka od oko 5 km (vazdušnom linijom), ponornica izbija na Bežiškom vrelu ispod skrašćene doline Bukovice.[2]
Količina vode koja izbija na Bežiškom vrelu višestruko je uvećana od one koja ponire u uvali Rakoš česme, što znači da je ono hranjeno i drugim podzemnim samorodnim tokovima. Bojenjem vode dokazao je da se vode koje poniru u valozi Rakoš česme pojavljuju u Bežiškom vrelu, kao i da iste ne izbijaju na Divljanska vrela.[3] Ovim istraživanjima razgraničeno područje sabirne oblasti između Bežiškog i Divljanskog vrela. [4]
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ Janković P. (1909): Istorija razvitka Nišavske doline. Srpska kraljevska akademija, Beograd
- ^ Bežiško vrelo U: Jelena Živković, Regionalno - geografske osnove održivog razvoja Šljivovičke planine i njene podgorine u istočnoj Srbiji, Doktorska disertacija Novi Sad, 2017. str.79
- ^ Petrović, B., J. (1999). Priroda Babušnice i Lužničke kotline, Institut za geografiju, PMF, Novi Sad.
- ^ Dr Jovan B. Petrović, Dubinska kraška vrela u kršu Istočne Srbije. Glasnik SGD, UDC 911.2:551.4(497.11) sveska LXXXII - Br. 2 2002. Originalan naučni rad pp. 3-17
Literatura uredi
- Petrović, B., J. (1998). Priroda Bele Palanke i srednjeg Ponišavlja, Institut za geografiju, PMF, Novi Sad.
- Stanković, S. (1997). Geografija Ponišavlja, Srpsko geografsko društvo, Beograd.