Bitka na Dnjepru
Bitka na Dnjepru (engl. Battle of the Dnieper), vođena u jesen 1943, bila je odlučujuća sovjetska pobeda na Istočnom frontu u Drugom svetskom ratu.[1]
Pozadina uredi
Goneći nemačke snage potučene u kurskoj bici, sovjetske snage su u jesen 1943. izbile na Dnjepar širokim frontom (oko 750 km) od ušća Soža do Zaporožja. U nameri da zaustave nadiranje Crvene armije na jakoj vodenoj prepreci, nemačke grupe armija Jug i Centar užurbano su organizovale odbranu na desnoj obali Dnjepra, dok su na levoj držale mostobrane kod Kijeva, Kremenčuga, Dnjepropetrovska i Zaporožja. Naseljena mesta na desnoj obali Dnjepra Nemci su organizovali kao jake otporne tačke. Međuprostore su branile pokretne grupe (automatičari, tenkovi i samohodna oruđa), a rezerve su razmeštene grupno na raskrsnicama prilaznih puteva reci.[1]
Sovjetsko forsiranje Dnjepra uredi
Da bi sprečili konsolidaciju nemačke odbrane, prednji delovi sovjetskog Centralnog, Voronješkog, Stepskog i Jugozapadnog fronta izvršili su forsiranje Dnjepra iz pokreta, uglavnom priručnim sredstvima (prazna burad, splavovi, čamci, svežnjevi suvog drveća itd), doturenim jedinicama od partizana i mesnog stanovništva.
Centralni front uredi
Nastupajući na levom krilu Centralnog fronta, sovjetska 13. armija forsirala je Dnjepar severno od Kijeva 22. septembra u svitanje. Istog dana zauzela je 30 km širok i 2-10 km dubok mostobran, a narednog dana obrazovala je mostobran i na ušću Pripeta. Do kraja septembra 13. armija vodila je borbu za očuvanje tih mostobrana, odbijajući protivnapade nemačke 5, 8. i 12. pešadijske divizije i 7. oklopne divizije.[1]
Severnije, sovjetske 61. i 65. armija, takođe iz sastava Centralnog fronta, forsirale su Dnjepar 16. oktobra i obrazovale mostobran južno od Lojeva.[1]
Voronješki front uredi
Jedinice Voronješkog fronta počele su forsiranje Dnjepra prednjim delovima 38, 3. oklopne, 40, i 47. armije krajem septembra 1943. Prvi pokušaj 38. armije da forsira reku 26. septembra nije uspeo. Njene snage su tek 10. oktobra uspele da obrazuju 15 km širok i 5-10 km dubok mostobran u rejonu Novo-Petrovci (rus. Ново-Петровцы). Snage 3. oklopne,40. i 47. armije forsirale su Dnjepar 22. septembra i obrazovale manje mostobrane: u rejonu Velikog Bukrina (rus. Вольшой Букрин) 3. oklopna armija, severno 40, a južno 47. armija. Do kraja septembra prebačeni delovi sovjetskog Voroneškog fronta odbijali su žestoke protivnapade Nemaca. Pokušaji tih sovjetskih snaga da prošire i spoje mostobrane, nisu uspeli.[1]
Stepski i Jugozapadni front uredi
Prednji delovi Stepskog fronta prešli su Dnjepar neopaženo - 25. korpus iz 7. gardijske armije noću 24/25. septembra u rejonu Kremenčuga, a 62. pešadijska divizija iz 37. armije 26/27. septembra u rejonu Mišurin Rog. Obrazovane mostobrane (4-5 km po frontu i dubini) jedinice Stepskog fronta do 10. oktobra uspele su da prošire, ali ne i da povežu. Do kraja septembrai jedinice jugozapadnog fronta su forsirale Dnjepar svojim desnim krilom kod Dnjepropetrovska, a levokrilne snage fronta izbile su 14. oktobra na reku u rejonu Zaporožja.[1]
Posledice uredi
Forsiranjem Dnjepra iz pokreta na širokom frontu, sovjetske snage nisu dozvolile neprijatelju da koncentracijom snaga na užim odsecima interveniše radi uništenja prebačenih delova, odnosno obrazovanih mostobrana. Zbog odsustva formacijskih sredstava za prelaz reke (naročito pontonirskog materijala), koja se na mesta prelaza nisu mogla u dovoljnoj meri i pravovremeno doturiti zbog nemačkog obimnog rušenja i razaranja na izduženim pravcima sovjetskog nastupanja, prebačeni sovjetski delovi bili su za izvesno vreme lišeni efikasnije podrške. Zbog toga je Nemcima pošlo za rukom da privremeno blokiraju mostobrane i onemoguće njihovo povezivanje. Međutim, pošto su privučene snage i sredstva, sovjetske snage preduzele su s obrazovanih mostobrana ofanzivna dejstva već polovinom novembra.[1]
Sovjetski partizani uredi
U forsiranju Dnjepra dragocenu podršku jedinicama Crvene armije pružili su ukrajinski partizani, koji su dejstvima u neprijateljevoj pozadini ometali intervencije nemačkih rezervi, sačekivali prednje sovjetske delove i snabdevali ih priručnim sredstvima za prelazak preko reke, pružali im podatke o najpogodnijim mestima za prelaz, rasporedu otpornih tačaka neprijatelja i dr.[1]