Bogorodičina crkva u Montrealu

Bogorodičina crkva u Montrealu, Prva katolička crkva Notr-Dam u Montrealu (fr. La Église catholique Notre-Dame de Montréal) posvećena Presvetoj Bogorodici nastala je na osnovama jezuitske kapele, nakon dolaska na prostor Vil Mari (prve evropske naseobine u Montrealu, danas jedne od opština Montreala), sveštenika iz reda Sulpicijanaca, koji su 1657. započeli izgradnju prve, veće župne crkve, između 1672. i 1683. godine. Crkva se nalazila na prostoru nešto severnije i u osi sadašnje Bogorodičine crkve, u starom gradskom jezgru Montrela, pored stare župne crkve. Građena je u baroknom stilu, po nacrtima arhitekte iz reda Sulpicijanaca, Fransoa Dolijea od Kasona. U narednim vekovima, zbog sve većih potreba vernika, nastala je nova sadašnja crkva, koja je svečano otvorena 1829. godine. Crkva je doživela mnoge faze izgradnje, u kojima je dograđivana i bogato ukrašavana. Prvobitna crkva je jednim delom srušena 1830. a drugim delom (zvonik) 1843. godine, nakon okončanja izgradnje dva zvonika na novoj crkvi.

Bogorodična crkva u Montrealu
Prva crkva na prostor Vil Mari (Montreal) iz 17. veka Prva crkva na prostor Vil Mari (Montreal) iz 17. veka
Informacije
Lokacija	Montreal, Kvebek, Kanada 110, rue Notre-Dame Ouest H2Y 1T2
Koordinate	45.50848° S; 73.55354° Z / 45.50848; -73.55354
Status	Verski objekat
Svečano otvaranje	1725.
Sagrađena	1723—1725.
Kompanije
Arhitekta	Fransoa Dolije

Istorijat

Uslovi koji su prethodili nastanku crkve

Na prostoru Montreala gde se danas nalazi Bogorodična crkva živeli su Irokezi, kada je do njih 1535. godine stigao francuski istraživač Žak Kartje. Prva evropska naseobina na mestu današnjeg Montreala podignuta je više od sto godina kasnije, 1642. od strane Francuskih doseljenika koji su je nazvali Vil Mari de Monreal. Potom je usledila brza kolonizacija prostora i ekspanzija stanovništva kao posledica trgovine krznom. Britanske snage su zauzele Vil Mari 1760. koji je 1763, sa ostalim delovima Nove Francuske, postao deo Britanske Severne Amerike.

Prva ili stara Bogorodična crkva

Prema raspoloživim istorijskim podacima i materijalnim dokazima (prikupljenim nakon arheoloških istraživa iz 2001. godine), prva Bogorodičina crkva izgrađena je u centralnom delu ulice Notr Dam u tadašem utvrđenju Vil Mari, preko puta današnje crkve. Crkva je nastala velikim zalaganjem katoličke zajednice i očeva iz reda Sulpicijanaca, i po nacrtu sveštenika Fransoa Dolijea od Kasona. Izgradnja prve župne crkve, tada jedinog verskog objekat u Vil Mari de Monreal, trajala je duži vremenski period, i prošla je kroz brojne transformacija, od 1672. do 1683. godine.

U svom izvornom obliku, crkva je bila jednobrodna građevina sa dve kapele na bočnim stranama. Uprkos relativno niskom ranga, ova župna crkva služila je i kao katedrala za neprestano rastući grad, više od jednog veka. Godine 1720. zadatak da uveća prostor i osmisli pročelje crkve dobio je fr. Chaussegros de Léry, tako da je po njegovim nacrtima između 1723. i 1725. godine dozidan najveći deo crkve, sa jednom zvonarom (jer nije bilo dovoljno sredstava za prvobitno zamišljene dve zvonare).

Sledili su novi radovi. Godine 1734. crkva je proširena sa obe strane naosa, a 1739. sa severe i južne strane naosa dograđen je transept. Ovim ekstenzijama, crkve je postala istovatna sa drugim crkvama sa transeptom (koji u crkvenom graditeljstvu predstavlja poprečni brod položen uspravno na uzdužne brodove tako da razdvaja svetilište od ostatka crkve i daje osnovi oblik latinskog krsta). Po nacrtima arhitekte Fransoa Beležea, od 1785. do 1795. godine, urađena je freskodekoracija naosa a zatim i dekoracija fasade i svoda 1818.

Kako brojni dodaci na crkvi nisu bili dovoljni za sve brojniju versku zajednicu na početku 19. veka, mnogi vernici u toku bogosluženja boravili su na trgu ispred bazilike i na ulici, i zato su oko crkve bili izgrađeni ikonostasi. Na kraju svog postojanja, tj. pre rušenja 1830. godine crkva je imala 220 klupa i 74 stolice.

Položaj crkve na planu iz 1672. godine

Maketa Montreala sa Bogorodičnom crkvom iz 17. veka

Rušenje stare crkve počelo je u maju 1830. samo godinu dana nakon svečanog otvaranja nove crkve 7. juna 1829. Njena kamena fasade je nakon demontiranja transportovana do manastira Rikole, i ugrađen u njegovu fasadu sve do rušenja 1867. godine. Do okončanja izgradnje dve kule-zvonare na novoj Bogorodičinoj crkci, zvonik stare crkve služio je svojoj nameni sve do 1843. godine kada je crkva konačno srušena.

Georges Delfosse (1830), stara i nova Bogorodična crkva

Manastir Rikole u koji je ugrađen kamen sa stare crkve

Literatura

• Brodeur, Mario (dir.), Basilique Notre-Dame de Montréal, Montréal, Les Éditions de la Fabrique de la paroisse Notre-Dame de Montréal, 2009, 213.
• Deslandres, Dominique, John A. Dickinson et Ollivier Hubert (dir.), Les Sulpiciens de Montréal : une histoire de pouvoir et de discrétion, 1657-2007, Montréal, Fides, (2007). str. 564-571.
• Maurault, Olivier, La Paroisse : histoire de l'Église Notre-Dame de Montréal, Montréal, Thérien Frères Limitée, 1957 [première édition en 1929], 240.
• Ostiguy, Jean-René, « Étude des dessins préparatoires à la décoration du baptistère de l'église Notre-Dame de Montréal », Bulletin de la Galerie nationale du Canada, 15 (1970). str. 1.-39.
• Toker, Franklin K.B.S. et Jean-Paul Partensky, L'Église Notre-Dame de Montréal, son architecture, son passé, Ville LaSalle, Hurtubise HMH, 1981, 302 p.
• Trudel, Jean, Du passé au présent: la chapelle Notre-Dame du Sacré-Coeur de la basilique Notre-Dame de Montréal, Montréal, Les Éditions de la Fabrique de la paroisse Notre-Dame de Montréal, 2009, 58 p.
• Trudel, Jean, Basilique Notre-Dame de Montréal /Basilica, Montréal, [Fabrique de la paroisse Notre-Dame de Montréal], 2008, 63 p.

Spoljašnje veze

• (jezik: engleski) Bazilika Notr Dam u Montrealu
• (jezik: engleski) Istorijska mesta u Kanadi - Rimokatolička Bogorodičina crkva u Montrealu