Vasa Savić (lekar)
Vasa Savić (Perlez 1893 – 2. februar 1939, Beograd) bio je srpski lekar, istaknuti medicinski stručnjak za plućne bolesti i dugogodišnji upravnik sanatorijuma u Topolšici (Slovenija) između Velikog i Drugog svetskog rata.[1]
| Vasa Savić | |
|---|---|
_034.jpg) | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1893. |
| Mesto rođenja | Perlez,  Austrougarska |
| Datum smrti | 2. februar 1939. (45/46 god.) |
| Mesto smrti | Beograd,  Kraljevina Jugoslavija |
| Prebivalište | Kraljevina Jugoslavija |
| Nacionalnost | Srbin |
| Naučni rad | |
| Polje | penumoftiziolog |
| Poznat po | Inovacijama u pneumoftziologiji |
| Osnivač prvog sanatorijuma za TBC u Jugoslaviji | |
Život i karijera uredi
Rođen je 1893. godine u Perlezu, većem banatskom selu pored Begeja, koje je 1900-tih imalo 979 kuća i 6.190 stanovnika, u višenacionalnoj sredini, sastavljenoj od Srba, Nemaca i Hrvata. Njegovo detinjstvo otežala je rana smrt oca Dušana, seoskog učitelja, umrlog od tuberkuloze, koji je iza sebe je ostavio nezbrinutu suprugu Katicu i dvoje dece, koja nisu ni upoznali oca (Vasu i njegovu dve godinu stariju sestru Vukosavu).[1]
Detinjstvo je proveo u Perlezu, a osnovnu školu završio u susednom Orlovatu, gde se udovica majka sa decom preselila. Nastavio je školovanje i to na mađarskom jeziku, pohađajući gimnaziju u tadašnjem Velikom Bečkereku da bi kao pitomac Tekelijanuma poslat je na studije medicine u Budimpeštu.[1]
Bespomoćnost i strah pred tuberkulozom s vremenom su stvorili bunt u Vasinoj duši, koji se docnije manifestovao opredeljenjem za lekarski poziv, i želju za napredovanjem u medicini, pre svega u oblasti pneumoftiziologije.[1] Da je taj strah bio realan govori činjenica da je diplomski ispit 1919. polagao je na nosilima, jer je i sam oboleo od tuberkuloze. Nakon diplomiranja, Savić je upućen na lečenje u švajcarski Davos.
Po završenom lečenju dalje usavršavanje u medicinskoj struci dr Vasa je nastavio je u Aroziju (Italija), potom u Engleskoj, Irskoj i Švajcarskoj (koja je u tom periodu prednjačila u lečenju tuberkuloze). Usavršavao se prvenstveno u oblasti pneumftiziologije, koja je bila izuetno aktuelna specijalizacija u tom istorijskom razdoblju, imajući u vidu da je TBC harala svetom.[2].
I pored toga što je dr Vasa stekao poštovanje kolega u Švajcarskoj, koje su mu nudile visoke zarade i napredovanje u struci, kao čovek jakih patriotskih načela, želeo je da lično doprinese izgradnji Karaljevine Jugoslavije koja je bila tek u osnivanju.[1]
Po povratku sa usavršavanja u Kraljevinu SHS, kao prvi specijalista ftiziolog u Kraljevini SHS, postavljen je 1922. za načelnika sanatorijuma u Topolšici, slovenačkom seocetu na obroncima Julijskih Ala, u opštini Šoštanj, 3 km severozapadno od Šoštanja u Velenjskoj kotlini na nadmorskoj visino od oko 500 metara i na izvoru radioaktivnih akvatermi sa temperaturom od 30 °C, izuzetno povoljnoj lokaciji za lečenje bolesti pluća. Na ovu dužnost dr Vasa je došao sa zadatkom dobijenim od Ministarstva zdravlja Kraljevine SHS da organizuje sanatorijum za lečenje tuberkuloznih bolesnika, po uzoru na švajcarska lečilišta. Na tom položaju je ostao šesnaest godina.[1]
Koliko je bio značajan dolazak dr Vasa u Jugoslaviju govore činjenice, da je tuborkuloza bila pošast, od koje je je od 1918. do 1935. godine umrlo više od 580.000 ljudi. U istom periodu bolovalo je više od dva miliona pacijenata, a približno isto toliko stanovnika bilo je pogođeno njenim posledicama. Problem je bio utoliko složeniji što je u Kraljevini Jugoslaviji procenat smrtnosti od tuberkuloze po okončanju Velikog rata u Kraljevini Jugoslaviji bio 200-300% veći od svetskog.[1]
Ljubavna veza koja je tragično završena:
Od kada je 1925. stigla u Topolšicu, najbliži Savićev saradnik postala je Marija Mara Kučera. Ova lekarka, bečki đak, neobično vredna i požrtvovana, bila je ćerka poznatog hrvatskog naučnika. U stopu je pratila svog učitelja i uzora, s kojim je bila u intimnoj vezi. Ispoljavala je izuzetnu radnu energiju i fanatičnu posvećenost lekarskom zvanju.[1]
U Beograd se doselio 1938. godine, nakon što je imenovan za načelnika Odeljenja za ftizioterapiju Opšte državne bolnice u Beogradu. Nedugo po dolasku u Beograd, Savić je u noći između 2. i 3. februara 1939, pod nerazjašnjenim okolnostima, u 46. godini života, skokom kroz prozor, sa četvrtog sprata zgrade u kojoj je živeo u Birčaninovoj ulici[2] izvršio samoubistvo, u prisustvu majke i prijateljice Mare. Odmah za njim kada je ugledala prizor, i njegova prijateljica sa kojom je bio u ljubavnoj vezi, dr Mara Kučera odmah je za njim izvršila samoubistvo.[1]
Dr Savić počiva na Tomaševačkom groblju u Zrenjaninu, a Mara Kučera na zagrebačkom Mirogoju. Nepoznanica je i zašto su Romeo i Julija naše istorije medicine, koji su zajedno živeli, radili i skupa pošli u smrt, nisu i sahranjeni zajedno.[1]
Smrt Vase Savića okupila je veliki broj prijatelja, bivših pacijenata i poštovalaca, iako su motivi za ovaj čin do danas ostali nepoznati.
Majka Vase Savića se, nakon sinovljeve smrti, povukla u petrovgradski manastir Svete Melanije Rimljanke, gde je živela sa ćerkom, monahinjom Petronijom (svetovno ime Vukosava). Sa sobom je prenela svu Savićevu zaostavštinu.[3].
Delo uredi
Kao lekar specijalista, pneumoftiziolog dr Vase Savića je bio savestan i pozrtvovan lekar, koji se ne plašeći se posledica svesno posvetio borbi protiv tuberkuloze koja je u prvoj polovini 20. veka harala Srbijom.
Metode koje su tada u Evropi prihvaćene kao moćno terapeutsko sredstvo u lečenju tuberkuloze, dr Vasa Savić istovremeno je uspešno primenjivao u sanatorijumu u Topolšici. Stekavši pouzdano hirurško iskustvo, od 1929. obavljao je frenikoegzerezu, kasnije blokadu živca, skalenektomiju, torakoakustiku, plombu, a od 1934. započeo je sa torakoplastikom. Sproveo je nekoliko stotina ovakvih zahvata sa veoma dobrim uspehom.[1]
Autor je niza radova iz oblasti medicine, a pre svega pneumoftiziologije.
Priznanja uredi
- Bolnica za plućne bolesti u Zrenjaninu dobila je ime po dr Vasi Saviću.
- U Aleji velikana u Karađorđevom parku, nalazi se bista dr Vase Savića.
- Gradsko veće Petrovgrada donelo je odluku da se Bolnička ulica u tom gradu 1939. godine preimenuje u ulicu dr Vase Savića[3].
Bibliografija uredi
- Socijalna medicina III. Tuberkuloza (Zagreb 1926)
- Pet godina sanatorijumskog lečenja u Topolšici 1923-1927 (koautori: Gustav Šamšalović, Kazimir Mulaček, Stjepan Ivić, V. Čović; Zagreb, b. g.)
- Jugoslavija u borbi protiv tuberkuloze (Zagreb 1932)
- Tuberkuloza i njeno današnje lečenje (Beograd 1935)
- Anketa o našoj borbi protiv tuberkuloze (Letopis Matice srpske, god. 110, knj. 346, sv. 1, juli-avgust 1936, str. 75-94)
- Problem tuberkuloze i smernice njegovog rešavanja u Jugoslaviji (Beograd 1938)
- Značaj Heinz-ovih telašaca za određivanje stupnja hemolitičkog dejstva fenilhidracina (Beograd 1955, objavljeno posthumno).
Izvori uredi
- ^ a b v g d đ e ž z i j „Priče iz Vojvodine: Doktoru Vasi Evropa skidala kapu”. NOVOSTI (na jeziku: srpski). 10. 4. 2019. Pristupljeno 21. 12. 2020.
- ^ a b “Dvostruko samoubistvo u Birčaninovoj ulici“, Politika, 3. februar 1939, 9.
- ^ a b ”Novi naučni radovi pok. dr. Vase Savića”, Banatska pošta 156, god. IV, 18. mart 1939, 2.