Велика илузија
Velika iluzija (franc. La Grande Illusion) je francuski crno-beli film snimljen 1937. u režiji Žana Renoara. film Velika Iluzija smatra se Renoarovim remek-delom.[1] U prvoj godini prikazivanja dobio specijalnu nagradu na Venecijanskom festivalu, a iste godine dobio je i nagradu njujorške kritike za najbolji film na stranom jeziku. Na Svetskoj izložbi u Briselu (1958), proglašen je za jedan od dvanaest najvećih filmova svih vremena.[2]
| Velika iluzija | |
|---|---|
 Plakat za film Velika iluzija | |
| Izvorni naslov | La Grande Illusion |
| Žanr | ratni, drama |
| Režija | Žan Renoar |
| Scenario | Žan Renoar, Šarl Spak |
| Producent | Albert Pinkovič, Frank Rolimer |
| Glavne uloge | Žan Gaben Dita Parlo Pjer Freni Erih Fon Štrohajn |
| Muzika | Džozef Kozma |
| Snimatelj | Kristijan Matras |
| Godina | 1937. |
| Trajanje | 114 minuta |
| Zemlja | Francuska |
| Jezik | francuski, nemački, engleski |
| IMDb veza | |
Radnja filma uredi
Radnja filma smeštena je u nemački zatvorenički logor tokom Prvog svetskog rata. Govori o radostima druženja ratnih zarobljenika, francuskih oficira, pod budnim okom pristojnog nemačkog komandanta.[3]
Ceo film dešava se tokom jedne ratne zime u Prvom svetskom ratu. Tri oborena francuska pilota zarobljavaju Nemci - jedan je aristokrata De Boaledje, drugi mehaničar Marešal, a treći bankar Rozental, francuski Jevrejin. Posle prebacivanja u nekoliko logora oni dospevaju u neosvojivu tvrđavu Vinterzborn kojom upravlja pruski aristokrata Fon Raufenštajn. Dvojica aristokrata odmah se sprijatelje i vode dug intelektualni razgovor o ulozi njihove odumiruće klase u evropskom društvu. Istovremeno aristokrata De Boaledje pomaže, ne obazirući se na klasne razlike, dvojici svojih zemljaka da iskopaju tunel ispod zidina tvrđave i pobegnu, jer to smatra svojom oficirskom dužnošću. Tokom bega on svesno preuzima ulogu mamca, kako bi ostala dvojica pobegla, i njegov prijatelj, nemački aristokrata i oficir Fon Raufenštajn, jednako ograničen oficirskim kodeksom, mora da ga strelja. Oba oficira predstavljena su u filmu kao žrtve krutog kodeksa ponašanja zbog kojeg, uprkos ličnom prijateljstvu, nemaju drugi izlaz osim međusobnog uništavanja. Na drugoj strani, Marešal (mehaničar, predstavnik radničke klase) i Rozental (bankar, Jevrejin, stereotipski predstavnik buržoazije) beže preko Nemačke, neprestano se svađajući, ali ipak uspevaju da se domognu Švajcarske granice i slobode, što je rezultat njihove saradnje uprkos svim klasnim razlikama.[1]
Poenta filma uredi
Velika iluzija je zapravo priča o ljudskoj solidarnosti koja prevazilazi političke granice i klasne razlike[4] i predstavlja portret evropske civilizacije na ivici kulturnog kolapsa.[1] Ovim izvanredno bogatim i humanim filmom Renoar je pokušao da pokaže da je rat uzaludan, a klasni sistem, koji može da dovede samo do pada civilizacije, nepotreban.[4]
I sam naslov filma Velika iluzija ukazuje na pogrešnost ideje da vaspitanje pripadnost klasi, kao nekim čudom, uzdižu oficire iznad ratne realnosti, kao i na utisak prividne bliskosti pripadnika različitih staleža u zarobljeništvu... A da će se, povratkom u slobodu, sve vratiti na pređašnje mesto.[3]
Uloge uredi
Snaga ovog filma zasniva se u velikoj meri na vrhunskoj glumi filmskih zvezda toga vremena.[4] Glavne uloge tumači veličanstveni glumački ansambl, a Erih fon Štrohajm je u ovom filmu ostvario i svoju najbolju ulogu u karijeri, verovatno zato što je ponašanje i karakter lika koji je glumio podsećao na njegove privatne stavove i ponašanje.[5]
| Glumac | Uloga |
|---|---|
| Žan Gaben (Jean Gabin) | Marešal, francuski poručnik (mehaničar) |
| Marsel Dalio (Marcel Dalio) | Rozental, francuski poručnik (bankar) |
| Pjer Frene (Pierre Fresnay) | De Boaledje, francuski kapetan (aristokrata) |
| Erih fon Štrohajm (Erich von Stroheim) | Fon Raufenštajn, nemački kapetan (kasnije major, aristokrata) |
| Dita Parlo (Dita Parlo) | Elza, udovica nemačkog farmera |
| Žulijen Karet (Julien Carette) | Kartije, vodviljski izvođač |
| Gaston Modo (Gaston Modot) | inžinjer |
| Žorž Pekle (Georges Péclet) | oficir |
| Verne Florian (Werner Florian) | Artur, narednik |
| Žan Daste (Jean Dasté) | učitelj |
| Silvan Itkin (Sylvain Itkine) | Demolder, poručnik |
Zabrane uredi
Gebels ga je smatrao „filmskim neprijateljem broj jedan” i bio je zabranjen za komercijalno prikazivanje u Italiji i Nemačkoj,[6] a posle okupacije Tokom drugog svetskog rata i u Francuskoj.[4]
Nagrade i priznanja uredi
Uprkos zabranama film je u prvoj godini prikazivanja (1937) dobio specijalnu nagradu na Venecijanskom festivalu, a iste godine dobio je i nagradu njujorške kritike za najbolji film na stranom jeziku. Na Svetskoj izložbi u Briselu (1958), proglašen je za jedan od dvanaest najvećih filmova svih vremena.[2]
Sledeće, 1938. godine film je nominovan za Oskara za najbolji film i to je prviod ukupno devet filmova van engleskog govornog područja koji su ikada nominovani za ovu prestižnu nagradu. Ni jedan je nikada nije osvojio.[a][7]
Film Velika iluzija uvršten je na spisak hiljadu i jednog najboljeg filmskog ostvarenja među filmovima snimljenim do 2007. godine.[3] U ovom izboru našlo se ukupno šest filmova Žana Renoara.[8]
Zanimljivosti uredi
Žan Renoar bio je u Prvom svetskom ratu član izviđačke eskadrile. Zanimljivo je da je tokom snimanja Velike iluzije tražio da Žan Gaben, jedan od glavnih glumaca, nosi njegovu uniformu, istu onu koju je sam Renoar nosio tokom rata. O ovom filmu Renoar je rekao:
„Priča iz Velike iluzije sasvim je verodostojna. Nekoliko mojih drugova iz Prvog svetskog rata ispričalo mi je podrobno šta se događalo, posebno Pensar. On je bio pilot lovac, a ja sam bio na osmatračkom zadatku. Više puta spasao mi je život, onda kada bi se nemačka avijacija okomila na nas. Srušen je sedam puta, sedam puta je bio zarobljen, sedam puta je uspeo da pobegne...”[9]
Tehničke karakteristike i inovacije uredi
Žan Renoar bio je prvi veliki reditelj zvučnog filma koji je, uprkos nerazvijenoj tehnologiji, dubinski komponovao svoje kadrove. Eksperimente sa ovom tehnikom snimanja Renoar je započeo na svojim prvim zvučnim filmovima, ali ju je usavršio u filmu Velika iluzija. Dubinu je postizao veštački, neprestanim podešavanjem oštrine kamere koja prati dramsku akciju u kadru.[6] Komponovao je film uglavnom od pokretnih kadrova-sekvenci, čime je odbacio tada tradicionalne tehnike montaže i dramsku napetost stvarao preciznim smeštanjem likova na različite prostorne nivoe unutar kadra.[4] Dramska tenzija je u takvim kadrovima postignuta „kompozicijom po dubini”[b] odnosno simultanim poretkom dramski značajnih radnji i objekata na više prostornih planova unutar kadra. Dubinska kompozicija u suštini predstavlja pokušaj da se dvodimenzionalni prostor bioskopskog platna pretvori u trodimenzionalni.[5] Kasnije je ovu tehniku usavršio Orson Vels u svojim filmovima.[10]
Renoar je u ovom filmu postigao i zvučnu autentičnost, zahtevajući da svaki pripadnik različite nacionalnosti govori svojim maternjim jezikom.[4]
Napomene uredi
- ^ Svi filmovi nominovani za Oskara za najbolji film, a koji su van engleskog govornog područja: Velika iluzija (1938, Francuska); Z (1969, Alžir, francuski jezik) - nominovan i za nagradu u kategoriji Oskar za najbolji film na stranom jeziku, koju je i osvojio; Emigranti (1972, Švedska) - nominovan i za nagradu u kategoriji Oskar za najbolji film na stranom jeziku; Krici i šaputanja (1973, Švedska); Poštar (1995, Italija); Život je lep (1998, Italija) - nominovan i za nagradu u kategoriji Oskar za najbolji film na stranom jeziku, koju je i osvojio; Tigar i zmaj (2000, Tajvan) - nominovan i za nagradu u kategoriji Oskar za najbolji film na stranom jeziku, koju je i osvojio; Pisma sa Ivo Džime (2006, Japan); Ljubav (2012, Austrija, francuski jezik) - nominovan i za nagradu u kategoriji Oskar za najbolji film na stranom jeziku, koju je i osvojio
- ^ „Kompozicija po dubini” je način filmovanja u kome su prednji plan, srednji plan i pozadina kadra istovremeno u oštrom fokusu.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b v Kuk 2005, str. 532
- ^ a b Kuk 2005, str. 532-537
- ^ a b v 1001 film ... 2008, str. 134
- ^ a b v g d đ Parkinson 2014, str. 123
- ^ a b Kuk 2005, str. 533
- ^ a b Kuk 2005, str. 536
- ^ „Academy Awards Best Picture”. Filmsite. American Movie Classics Company LLC. Pristupljeno 28. 3. 2018.
- ^ 1001 film ... 2008, str. 92, 95, 124, 134, 156, 275
- ^ Virilio 2003, str. 32
- ^ Kuk 2005, str. 535
Literatura uredi
- Kuk, Dejvid A. (2005). Istorija filma. 1. Beograd: Clio. ISBN 978-86-7102-126-5.COBISS.SR 120534796
- 1001 film koji moraš da vidiš pre nego što umreš. Zemun: "Filip Višnjić" komerc. 2008. ISBN 978-86-87127-02-9.COBISS.SR 148692492
- Parkinson, Dejvid (2014). Istorija filma. Beograd: Dereta. ISBN 978-86-7346-931-7.COBISS.SR 204257036
- Virilio, Pol (2003). Rat i film 1. Beograd: Institut za film. ISBN 978-86-7227-045-7.COBISS.SR 110628108
Spoljašnje veze uredi
- Velika iluzija na sajtu IMDb (jezik: engleski)
- Peterlić, A. „Velika iluzija”. Filmski leksikon. Leksikografski zavod Miroslav Krleža. Pristupljeno 30. 3. 2018.
