Velike kompanije
Velike kompanije (fr. grandes compagnies) bile su jedinice najamnika u francuskoj u doba stogodišnjeg rata (1337-1453).[1]
Istorija
urediU prvoj fazi rata uglavnom su bile u službi Engleske, ali ih kasnije angažuju i francuski kraljevi. Nacionalni sastav bio im je heterogen; u socijalnom pogledu najviše je bilo deklasiranih vitezova i pauperizovanog elementa iz Francuske, ali i susednih zemalja, željnih pljačke i avantura. Posle mira u Bretinjiju (1360), počinju da se organizuju i postaju veoma efikasne jedinice, a predvode ih većinom plemići. Obično imaju nekoliko stotina boraca. Surova i stroga disciplina je osnovna koheziona snaga jedinica: počiva, prvenstveno, na autoritetu komandanta - kapetana. Da bi bile što pokretljivije i samostalnije, imaju svoje kovače, sarače, mesare, kuvare, pralje, lekare, sveštenike i pisare. najčešće operišu u bogatim krajevima - Normandiji, Burgundiji, Langedoku i Il-de-Fransu.[1]
U službi Francuske i sukobi sa vlastima
urediSamovolja velikih kompanija (u narodu su njihove pripadnike nazivali derikožama - fr. écorcheurs i skitnicama - fr. routiers) postaje ubrzo prava opasnost za Francusku. U Normandiji ih goni francuski vojskovođa Bertran Di Geklen, a kada su ugrozile i samog papu Inoćentija VI u Avinjonu, on bezuspešno pokušava da protiv njih organizuje krstaški pohod. Francuski kralj Žan II Dobri kreće 1362. protiv velikih kompanija sa oko 5.000 konjanika, ali su ga u bici kod Brinjea (fr. Brignais), u blizini Liona, brojno nadmoćnije i veštije snage najamnika potpuno porazile; zarobljeno je mnogo visokih feudalaca, među kojima i grof od Tankarvila (fr. Tancarville), glavni komandant (konetabl) kraljeve vojske. Taj poraz pokazao je još jednom da se velike kompanije ne mogu likvidirati silom. Ni pokušaji njihovog angažovanja da kao najamničke jedinice ratuju van francuske teritorije (u Španiji i protiv Turaka) nisu dali rezultata. Jedino Di Geklenu polazi za rukom da ih 1365. povede da ratuju u Španiji (Nahera i Montijel), ali se i posle tog pohoda (bogato nagrađeni) ponovo vraćaju u Francusku i nastavljaju pljačku i pustošenja, čas na strani kralja i feudalaca, čas za svoj račun. Kada se početkom 15. veka u Francuskoj razbuktao građanski rat, uslovi za dalje jačanje samovolje Velikih kompanija postaju još povoljniji; naročito pustoše severni i centralni deo zemlje.[1]
Ordonans-kompanije
urediMeđutim, posle mira u Turu (1444), kojim je, u osnovi, rešen stogodišnji rat, Šarl VII uspeva da ih se privremeno oslobodi. U Langru (fr. Langres) prikuplja oko 10.000 pripadnika Velikih kompanija i upućuje ih pod komandom prestolonaslednika Luja u Alzas u pomoć nemačkom caru protiv Švajcarske konfederacije, a manji deo angažuje da bi umirio nepokorene gradove u Luvenu. Početkom 1445, kada su se brojno oslabljene Velike kompanije ponovo vratile u Francusku, Šarl VII ih konačno uzima u stalnu službu. Formira od njih 15 kompanija po 600 ljudi, nazvanih ordonans-kompanije. Na taj način, samovoljne Velike kompanije pretvorene su u jezgro stajaće vojske Francuske.[1]