Veliki rukomet

Veliki rukomet ili rukomet na travi, rukomet na otvorenom, je sport koji predstavlja preteču današnjeg rukometa. Karl Šelenac profesor više škole za fizičko vaspitanje u Berlinu je 1919. godine, uveo rukomet na velikom igralištu. Ova igra se igrala na fudbalskom terenu i ekipe su se sastojale od deset igrača, jednog golmana i dve zamene. Godine 1936. ovaj sport je prvi i jedini put bio uvršten u program Olimpijskih igara.

Veliki rukomet

Istorija sporta

Veliki rukomet na našim prostorima

Što se tiče razvoja rukometa na ovim prostorima, on nije čekao formiranje rukovodećih rukometnih tela, koja bi imala zadatak organizacije i sprovođenja rukometnih takmičenja. Naprotiv, rukomet je rukovodstvo fiskulture primoravalo na osnivanje organizacije, koja će koordinisati rad mnogobrojnih sekcija, aktiva i drugih organizacija. Rukomet se kod nas razvijao na tadašnjim radnim akcijama, kojima su rukovodile omladinske organizacije SKJ, kao i u okviru škola, radnih organizacija, sindikata, ustanova, raznih akcija i manifestacija. Izdvaja se omladinska radna akcija Šamac - Sarajevo, gde je odigrano oko 350 rukometnih utakmica, sa svojih 8000 aktera. Ovakva prihvaćenost rukometa od strane građana, je samo pospešilo i iniciralo formiranje, sada organa koji će rukovoditi rukometom na celoj teritoriji tadašnje država Jugoslavije.

Uz provobitno sprovedene određene pripreme, u Beogradu se 18. decembra 1949. godine sastaje Osnivačka skupština Rukometnog saveza Jugoslavije. Rukometni savez Jugoslavije sa formira kao udruženje republičkih saveza (kasnije i pokrajnskih) za rukomet. U startu se polazi od formiranja pomoćnih tela i organa Rukometnog saveza Jugoslavije, u cilju efikasnijeg usklađivanja i još većeg pospešivanja razvoja rukometne igre na celoj teritoriji Jugoslavije.

U to vreme reč rukomet se odnosila na veliki rukomet, ili rukomet na travi, odnosno rukomet koji se igra na fudbalskom terenu. Tek kasnije ova igra dobija ime „veliki rukomet“, jer se pored njega, u međuvremenu pojevljuje i rukomet koji se igra na manjim igralištima i u salama, pa se usled diferencijacije ova igra od tada naziva "mali rukomat". S obzirom da će u budućnosti, sve veća popularnost malog rukometa u potpunosti potisnuti svog „velikog brata“, otuda se danas pod terminom rukomet misli na tadašnji mali rukomet.

Prvi Savezni rukometni turnir

Muškarci

Ovaj turnir je održan od 27—30. maja 1948. godine, još pre formiranja Rukometnog saveza Jugoslavije. Ovaj rukometni turnir je ugostio grad Zagreb. Njegovi takmičari bile su studentske reprezentacije Beograda, Ljubljane i Sarajeva i domaćina Zagreba. Pobednik ovog takmičenja je bila domaća ekipa Zagreba u pratnji ekipa Beograda, Sarajeva i Ljubljane, tim redosledom.

Žene

Septembra 23. pa do 26. godine 1948, održan je savezni rukometni turnir u konkurenciji žena. Učesnici turnira bile su reprezentacije Subotice, Zagreba, Beograda i Stare Kanjiže, ujedno ovaj redosled predstavlja i poredak ekipa na takmičenju.

Formiranje rukometnih liga

Godine 1949. ponovo se održavaju savezna takmičenja u muškoj i ženskoj kategoriji. Prvak zemlje ponovo dolazi iz Zagreba, ali sada kao RK Zagreb ( ne reprezentacija). Prvak Jugoslavije u kategoriju žena za tu godinu se ne pominje. .Ovo dalje priprema podlogu za formiranje rukometnih liga i prvenstvo Jugoslavije u velikom rukometu za muškarce.

Rukometni prvaci Jugoslavije

Muškarci

Od 3. septembra 1950. godine, predstavlja početak takmičenja za prvaka države, u rukometu, u sezoni 1950/51. godine. Tada se i prvi put kod nas formira savezna liga. Takmičenje koje te sezoni nije završeno donosi rukometnu ekipu Milicionera iz Sarajeva (kao prvoplasirani tim u jesenjem deli prvenstva u Saveznoj ligi) kao šampiona zemlje, za tu godinu.

Godine 1951. prvak Jugoslavije u rukometu ponovo je tim Milicionera iz Sarajeva. Sarajevljani su uspeli da zadrže osvojenu titulu iz jesenjeg dela prvenstva.

Savezna rukometna liga, kao organ nije funkcionisala u potpunosti. Ipak, Rukometni Savez Jugoslavije nastavlja sa organizacijom takmičenja, pa kreće sezona 1951/52. godine., u Saveznoj ligi. Cilj je bio dobijanje prvaka države u rukometu za 1952. godinu, ali se ponovo održava samo jesenji deo prvenstva. Pono je šampion ekipa RK Milicionera it Sarajeva. Proletnji deo Savezne rukometne lige nije održan, a sistem takmičenja je promenjen. Takoda se zvanični prvak države u rukometu dobija na turniru 23-24. maja 1952. fodine u Sarajevu. Dodatno kakmičenje nije sprečilo do sada više puta pominjanu sarajevsku ekipo Milicionera da ponovo osvoji još jedno prvenstvo. Što se tiče ostalih učesnika turnira, njihov poredak je bio sledeći: dugoplasirana je bila ekipa Zagreba, zatim za njima slede RK ŽElezničar iz Niša i RK Dinamo Pančevo.

Prvak države godine 1953. je takođe odlučen na turniru, koji je održan u Beogradu 5., 6. i 7. jula 1953. godine. Učesnici trunira su bile ekipr "20. oktobar“ iz Sarajeva, Železničar iz Niša, Železničar iz Beograda i RK Grafičar iz Zagreba. Ujedno ovo je i poredk plasnama ekipa. Za prvaka države je proglašena ekipa iz Sarajeva "20. oktobar“.

Godine 1954. 16., 17 i 18. jula odlučen je prvak države u okviru saveznog turnira u Pančevu. Ekipe učesnice ovog turnira bile su: RK Dinamo iz Pančeva, Železničar iz Niša, Železničar iz Beograda, RK Zagreb iz istoimenog grada. Prvak je bila ekipa RK Zagreba, odmah iza nje je bio Železničar iz Niša, zatim RK Dinamo Pančevo i Železničar iz Beograda.

Naredne Godine 1955. ponovo se prvak zemlje dobije preko saveznog turnira. Domaćin ovog turnita je bio grad Zagreb, a datu od 27. do 29. maja. Na turniru su učestvovale ekipe RK Dinamo, Železničar, RK Grafičar iz Zagreba. Ovog puta prvak države je bila ekipa iz Pančeva.

Sezone 1955/56. mali rukomet već počinje polako da smenjuje i potiskuje veliki rukomet. Uprkos toj činjenici Rukometni savez Jugoslavije više pažnje i dalje poklanja velikom rukometu. Te godine rukometni turnir u Saveznoj ligi, beleži rekordno mali broj ekipa učesnica. U borbu za titulu prvaka, za sezomu 1955/56. godine stupa samo osam ekipa. Razlog tome je preorjentacija velikog broja klubova, u tada rastuću ligu malog rukometa (današnji rukomet-rukomet u sali, kako su ga tih dana nazivali). RSU uspešno realizuje organizaciju i letnjeg i jesenjeg dela prvenstva. Prvak države godine 1956. postaje RK Dinamo iz Pančeva.

U narednoj sezoni 1965/57. godine, ponovu u Saveznom turniru se takmiči osam ekipa. Ekipa, šampion je ponovo ekipa RK Dinamo iz Pančeva.

U poslednjoj takmičarskoj sezoni 1957/58. godine, u velikom rukometu, takmičilo se osam ekipa, a osvajač Savezne lige je bila ekipa RK Bosna iz Sarajeva. Godina 1958. predstavlja godinu gašenja klubskog velikog rukometa u muškoj konkurenciji, u Jugoslaviji. Razlog gašenja je potpuno preuzimanje primata malog rukometa, u Jugoslaviji.

Žene

Državna prvenstva u velikom rukometu za žene igrana su na turnirima širom Jugoslavije, sem 1951. godine, kada je postojala Savezna liga. Broj učesnica ženskih rukometnih klubova, na turnirima, bio je znatno manji nego što je to bio slučaj kod muškaraca.

Državni prvaci u velikom rukometu kod žena bili su:

1. 1948. Reprezentacija Subotice
2. 1949. ŽRK Spartak (Subotica)
3. 1950. ŽRK Zagreb (Zagreb)
4. 1951. ŽRK Zagreb (Zagreb)
5. 1952. ŽRK Zagreb (Zagreb)
6. 1953. ŽRK Spartak (Subotica)
7. 1954. ŽRK Spartak (Subotica)
8. 1955. ŽRK Lokomotiva (Zagreb)
9. 1956. ŽRK Spartak (Subotica)

Veliki rukomet u Nišu

Veliki rukomet, ili kako se tada zvao samo rukomet je počeo da osvaja srca nišlija 1948. godine. Godinu dana kasnije se o ovoj igri u Nišu govorilo s poštovanjem. Ubrzo je rukometna popularnost, u Nišu sustigla popularnost i samog fudbala. Učešćem ekipa iz Niša u najvišem rukometnom rangu takmičenja, i uspesima koje su Niške ekipe ostvarivale u istom, izmeđuostalog predstavljaju razlog popularnosti ove igre u to vreme.

Veliki rukomet se u Nišu javlja pre malog rukometa, i njegova era traje od 1948. godine di 1960. godine. Ovaj sport su, za razliku od hazene (u Nišu) igrali i muškarci i žene.

Ekipe velikog rukometa u Nišu

• RK ŽELEZNIČAR
• RK METALAC
• RK DINAMO
• RK BUDUĆNOST
• RK RADNIČKI
• RK NARODNO ZDRAVLjE
• RK BRATSTVO
• RK AVIJATIČAR
• JEDINSTVO (Niška Banja)

Veliki i mali rukomet

Kada su krajem 1952. godine, ljudi počeli se zbunjuju i da mešaju s jedne strane tadašnji rukomet (veliki rukomet), sa istom igrom koje se igrala na terenu manjih dimenzija (današnji rukomet), stvara se praktična potreba označujuće diferencijacije ova dva sporta. Tako da se, do tada igra koja se zvala samo rukomet, sa da zove veliki rukomet ili rukomet na travi, dok se rukomet u sali naziva mali rukomet (danas samo rukomet), usled manjih dimenzija terena, doji je dalje diktirao uslovne promene igre. Veliki i mali rukomet su skoro istovetne igre, sa svojim sličnostima i razlikama. Na pitanje usmereno tadašnjim nišlijama, šezdesetih godina XX-og veka, šta je to rukomet? svi su znali da se radi o sportskoj igri koja se igra rukama, ali na nogometnom terenu. Međutim, malo ko je znao da pored rukometa na fudbalskom terenu, posoji ista igra koja se igrala i na terenu manjih dimenzija.

Specifičnosti velikog rukometa

Teren

Teren za veliki rukomet

Dimenzije igrališta, na kome su se odigravale utakmice velikog rukometa, iznose: od 90 m do 110 m dužine, i širine od 55 m do 65 m. Ovo su dimenzije fudbalskog terena. Linije koje su omeđivale teren bile su dimsnzija 12 cm. Na oba kraja terena, u sredini nalaze se golovi, širine 7,32 m., visine 2,44 m. Golovi su sastavljeni od dve stative i prečke koja ih je povezivala. Dimenzije stativa i prečke su iznosile 12 cm kvadratnog ili okruglog preseka, isto kao u fudbalu.

Golmanov prostor je polukružnog oblika, poluprečnika 13 m. Specijalno se obeležavao. Koncentrično golmanovom prostoru, crtala se linija slobodnih bacanja, čiji je poluprelnik iznosio 16 m. i koja je obeležavana isprekidanim linijama. Penal ili kazneni udarac se izvodio sa udaljenosti od 14m.

Pojavom malog rukometa dolazi do naglog opadanja interesovanja za ovu igru, što uslovljava uvođenjem dodatnog para poprečnih linija, koje sada dele teren na tri dela (drajtajlung). Delovi ispred golova su iznosili po 35 m, dok je središnji deo (srednja trećina) zavisio od dužine igrališta. Od podele igrališta na tri dela, u zoni napada mogli su da se nađu samo po šest igrača napada i šest igrača odbrane. Ovo je davalo igri dodatnu dinamiku.

Pravila

Broj igrača

Broj igrača koji se istovremeno nalazio na terenu i mogao učestvovati u igri je kao i u fudbali iznosio jedanest (deset igrača i golman). U zapisnik se moglo upisati trinaest igrača, po jedna zamena za golmana i igrače. Za razliku od današnjeg rukometa, posle izmene igrač je gubio pravo da se ponovo, kasnije u toku igre vrati na teren.

U ovom sportu lopta može da se zadrži rukama, ili da se nosi najduže tri koraka, posle čega je morala da se doda ili udari od tlo. Mogla je da se nosi od jednog do drugog golmanovog prostora, s tim što se na svaka tri koraka udarala od tlo.

Dužina utakmice

Utakmica je trajala 2h30 minuta, sa odmorom na poluvremenu u dužini od deset minuta. Trajanje ženske utakmice u velikom rukometu je s druge strane iznosilo 2h25 minuta, sa takođe odmorom od deset minuta na poluvremenu.

Sudija

Igru je vodio i kontolisao jedan glavni sudija, sa svoja dva pomoćnika (gol sudije), dok se na međunarodnim utakmicama, njima priključivao par liniskih sudija.

Sudijske kazne

Eventualne kazne igrača za ne sportsku igru, iznosile su pet minuta, deset minuta, ili odsutstvo do kraja utamice.

Oprema igrača

Igrači su se odevali skoro isto kao i fudbaleri, nosili su kopačke, čarape, štucne (bez kostobrana), šortceve i des.

Lopta

Lopta za veliki rukomet imala je obim od 58 do 60cm. Njena težina iznosila je od 425 do 475 grama za muškarce. Dok je kod žena obim lopte iznosio 54 do 56cm, sa težinom od 325 do 400 grama.

Međunarodna takmičenja

Godine 1936. ovaj sport debituje na Olimpijskim igrama u Berlinu. Što ujedno predstavlja i jedino učešće velikog rukometa na Olimpijskim igrama.

Reprezentativci Jugoslavije u velikom rukometu

Reprezentativci Jugoslavije iz RK Železnočar iz Niša

Igrati za reprezentaciju Jugoslavije bila je velika čast i sanmnogih igrača.Želja svakog rukometnog kluba je da ima svog predstavnika u nacionalnom timu, što bi predstavljalo prestiž, priznanje i kvalitet, ne samo za igrače, već i za ceo klub.Teško je međutim, bilo postati član nacionalnog tima. Pogotovu je bilo teško postati reprezentativac, ukoliko igrač dolazi iz kluba koji nema istaknutog predstavnika u stručnom rukovodstvu ili Upravnom odboru Rukometnog saveza Juogslavije. Železničar takve predstavnike nije imao. On je u stvari smatran provincijskim klubom, čak i u vreme kada je sam klub iza sebe imao osvojena značajna priznanja.

1. Mirko Milojević;

1. Milorad Lajšić - „Žuti";

1. Radivoje Ristić - „Bizon";

1. Mihajlo - Mića Dinić;

1. Dragan Mitić;

1. Božidar Oblak - „Šane“.

Kraj velikog rukometa

Gašenje ove igre dolazi usled, u to vreme sve veće popularizacije tkz. malog rukometa (rukomet u sali), odnosno današnjeg rukometa.

Vidi još

• Rukomet
• Hazena
• Rukomet na Letnjim olimpijskim igrama 1936.

Literatura

• Miladin Ilić - Majstor; RUKOMET 1949-1999; Pelikan print, Niš 2000. godine.

Spoljašnje veze

• istorijarukometausrbiji
• nastavnikdamir