Dimitrije Eustatijević
Dimitrije Eustatijević (Brašov?, 1730 – 27. maj 1795, Brašov) pravoslavni teolog i pedagog u Rumuniji.
Rodio se Dimitrije po jednom izvoru, u mestu Grid blizu grada Brašova, u okrugu Fagaraš, u Transilvaniji 1730. godine. Po drugom izvoru, rođen je Brašovu, od oca protopopa Eustatija Gridovića, paroha brašovske crkve Sv. Nikole, u starom slovenskom delu Brašova - Šeji.[1] Naziv mesta Šeja asocira na narod Slovene (Srbe, Bugare, Ruse). U svakom slučaju postoji veza te porodice sa selom Grid.
Porodica uredi
Nacionalni identitet Eustatijevića još uvek nije rasvetljen, pa ostaju kontraverze. Postoje prepostavke da je ta pravoslavna porodica srpska (poreklom iz Stare Srbije), cincarska ili vlaška; a da je bugarska - o tome nema nikakvih fakata. Mada je u brašovskoj Škeji, nekad bilo mnogo Slovena (po kojima je i dobila ime), najviše Srba i Bugara, porodica o kojoj je reč je došla docnije. Rumunsko gledište čak ukazuje da je ta za njih veoma zaslužna familija "posrbljena" (u Gridović), a po srpskom ista je - "povlašena". Bilo bi vredno saznati gde je Dimitrije dobro naučio srpski jezik, jer je prevodio sa njega i objavljivao na njemu.
Dimitrije je poneo prezime na osnovu imena oca Evstatija Gridovića. Postoji pretpostavka da je Gridović u stvari nadimak, izveden po mestu Gridu; jer se popa najpre sreće sa prezimenom Grid. Međutim 1743-1744. godine isti prota brašovski, potpisuje se kao Eustatije Vasilijević.[2] To je zbog činjenice da mu je otac bio brašovski takođe paroh (od 1684) i prota (1699-1717) Vasilije Grid (umro 1717). Još daljim uvidom u prošlost, dolazi se do novog prezimena: Vasa Grid je u stvari Vasa Hoban.[3] Hoban je prvo bio nastavnik u staroj brašovskoj školi pri crkvi Sv. Nikole, pa je postao pravoslavni sveštenik i prota. Poznat je Vasa kao prvi rumunski hronograf, njegov prepisivač. Izgleda da je stari Hoban imao veze sa mestom Gridom, koje se nalazi severno od Brašova. Najstariji poznati podatak je da su još 1598. godine preci Stan i Dimitru Hoban došli iz Grida, u Brašov.
U Šeji Brašovskoj savremenik i srodnik Dimitrijev bio je paroh hrama Sv. Nikole, Dimitrije Grid Popović (1758-1794).[4] Navodno je učeni Dimitrije, koji je voleo da se po srpski preziva, uzeo prezime Eustatijević, da bi ga od imenjaka Popovića, razlikovali.
Pop Statije (izvedeno od Eustatije) je prvo bio učitelj, pa rukopoložen za sveštenika 1721. godine. Postavljen je za pravoslavnog sveštenika u Brašovu 1735. godine, a zatim je između 22. maja 1742. i 3. juna 1767. godine bio tu i protopop. U to vreme tamošnjim pravoslavcima je pretilo nasilno prevođenje u uniju; kao malobrojniji ostali su okupljeni brašovski pravoslavci oko dve preostale pravoslavna crkve: Uspenja Presvete Bogorodice i Sv. Nikole (u Škeji). Kao "protokolar" brašovski bavio se 1736. godine u Beogradu i Karlovcima, a 1737. u Beču. Brašovska delegacija je prehodno u pismu molila mitropolita beogradskog Vićentija Jovanovića "da ih primi pod svoju direktnu jurisdikciju"[5] jer im je pretila opasnost o nasilnog prevođenja u uniju. Mitropolit Jovanović je u fdrugoj polovini 1735. godine poslao svog izaslanika episkopa krušedolskog Nikanora Melentijevića, da uredi pravoslavni klir u Brašovi i okolini (Berseju). Eustatije je u tom svojstvu i nameri išao i 1744. godine u Rusiju,[6] u Sankst-Petersburg zajedno sa brašovskim trgovcem Georgom Hiršom, u misiji sa zahtevima za pomoć pravoslavcima u Transilvaniji, koje je podneo ruskoj carici Elizabeti Petrovnoj. Otac Eustatije je 1749. godine bio poslanik na srpskom crkveno-narodnom saboru u Sremskim Karlovcima.
Biografija uredi
Pohađao je Dimitrije nakon završene osnovne i gramatičke škole u Škeji brašovskoj, pohađao rusku akademiju. On je od 1744. do 1753. godine studirao čuvenu kijevsku pravoslavnu Duhovnu akademiju.[7] Diplomirao je u Kijevu 23. aprila 1753. godine. Navodno je izvesno vreme proveo slušajući na ruskom i nemačkom, nauke u Moskvi (1753) i Haleu u Nemačkoj. Vratio se u Brašov 1755. godine, i za dve godine napisao prvu gramatiku rumunskog jezika. Istu je završio 1. septembra 1757. godine, ali ona ostala u rukopisu sledeća dva veka. Objavljena je tek 1969. godine.
Predavao je nekoliko godina (1753-1762) gramatiku u školi u Škeji, koju je i sam pohađao ranije. Bio je zatim 1762-1785. godine sekretar mitropolije Translivanijske, kada su tri srpska mitropolita, stolovala u Rašinarima, u drugoj polovini 18. veka. Bili su to mitropoliti Dionizije Novaković (1761-1767), Sofronije Kirilović (1771-1773) i Gedeon Nikitić (1784-1788). Tumačio je i prevodio mitropolitima akta na vlaškom jeziku. Za njega je 1781. godine rekao Nemac, Franc Šulcer: Čovek najboljeg karaktera, i veliki poznavalac većine evropskih, posebno slovenskih jezika.[8] Štampao je u Rimniku na vlaškom jeziku, protokol sa srpskim privilegijama dobijenim od austrijskih vladara krajem 17. veka. Zatim je između 1786-1795. godine bio direktor svih pravoslavnih veroispovednih škola u Transilvaniji. Osnovao je (i predavao u njemu) Prvi pedagoško-teološki tečaj u Sibinju (1786-1795).
Bavio se književnim i pedagoškim radom i prevođenjem. Sastavio je nekoliko udžbenika za rumunske škole. Bio je poliglota, pored srpskog znao je dobro ruski, rumunski, grčki, nemački jezik. Prevodio je knjige sa ruskog i srpskog na rumunski jezik. Objavio je 1789. godine u Sibinju, delo "Mali katihizis", na srpskom, rumunskom i nemačkom jeziku.
Napisao je 1794. godine testament, a svoju imovinu je ostavio supruzi Sofiji i deci, Fiki i Lincu. Umro je od bolesti 1796. godine u Brašovu.
Reference uredi
- ^ https://www.tititudorancea.com/z/biografie_dimitrie_eustatievici_brasoveanul.htm
- ^ Cercetări de lingvistică, Tomovi 31-3, Bukarest 1986.
- ^ "Rumanian Studies", 2 tom, Laiden (USA) 1973.
- ^ Emanuel Vasiliu: "Introducere în teoria textului", Bucarest 1990.
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 30. novembar 1905.
- ^ Mircea Păcurariu: "Dicționarul teologilor români", Bukarest 2002.
- ^ http://www.diacronia.ro/indexing/details/A20974/pdf
- ^ "STUDIA UNIVERSITATUM VICTOR BABEŞ ET BOLÌAI", Cluj 1958.