Diofizitstvo

Diofizitizam ili diofizitstvo (grčki: δυοφυσιτισμός, od δυο (dyo), što znači "dva" i φύσις (physis), što znači "priroda") je hristološki pojam koji označava učenje o postojanju dve prirode u Hristu, od kojih je jedna božanska, a druga ljudska, odnosno čovečanska. Diofizitsku hristologiju, koja je u svom pravovernom obliku ozvaničena i utvrđena na vaseljenskim saborima, zastupaju: Pravoslavna crkva, Rimokatolička crkva, Anglikanska crkva, Starokatolička crkva, kao i neke druge hrišćanske zajednice. Nasuprot tome, diofizitizam je bio oštro napadan i osuđivan od strane monofizita (i miafizita), tako da ga ne prihavaju ni današnje miafizitske orijentalne crkve.

Sveti Atanasije Aleksandrijski i sveti Kirilo Aleksandrijski (predstava iz Vasilijevog minologiona)

Osnovni oblici ovog pojma (diofizitizam, ili diofizitstvo), koji su grčkog porekla, po pravilu se upotrebljavaju internacionalno, ali se ponekad i prevode, te su tako na raznim jezicima nastali odgovarajući pojmovi koji su skovani prema izvornom grčkom obliku. Po tom osnovu, diofizitstvo se u srpskom bogoslovlju označava i kao "dvoprirodnost" što predstavlja doslovan srpski prevod izvornog grčkog pojma. Takođe, u ređoj upotrebi su i varijntni oblici "difizitizam" i "bifizitizam" koji imaju istovetno značenje.

Istorija

Pitanje o odnosu između božanske i čovečanske prirode Isusa Hrista rano je zaokupilo pažnju crkvenih otaca i hrišćanskih teologa. Usled različitih pogleda na pomenuto pitanje, među hrišćanima je dolazilo do povremenih rasprava i podela, a potom i do otvorenog sukoba. Pored pravovernog diofizitizma, pojavila su se i neka druga, sporna učenja o odnosu između Hristovih priroda i njegove ipostasi, odnosno ličnosti (gr. πρόσωπον). Nasuprot pravovernim diofizitima, koji su učili da dve prirode u Hristu postoje pod okriljem jedne ipostasi, odnosno jedne ličnosti, pojedini radikalni diofiziti su otišli korak dalje, tvrdeći da Hristos ima ne samo dve prirode, već i dve ipostasi, odnosno dve ličnosti.

Takve stavove zastupali su pojedini predstavnici antiohijske bogoslovske tradicije, a najveću smutnju izazvala su sporna učenja carigradskog patrijarha Nestorija, koji je 431. godine bio svrgnut. Sporna učenja o dve ipostasi (dioipostatizam) i dve ličnosti (dioprosopizam) odbačena su i osuđena na vaseljenskim saborima 431. i 451. godine, a diofizitsko učenje o postojanju dvaju priroda u okviru jedne Hristove ipostasi, odnosno ličnosti precizno je formulisano i ozvaničeno.

Pravoverno diofizitsko učenje, koje je ozvaničeno na vaseljenskim saborima, nije bilo prihvaćeno od svih strana, kako od pojedinih radikalnih predstavnika antiohijske bogoslovske tradicije koji su našli utočište među istočnim hrišćanima u tadašnjoj Persiji (v. nestorijanstvo), tako i od zastupnika sasvim suprotnog, monofizitskog učenja, što je nakon Četvrtog vaseljenskog sabora u Halkidonu (451) dovelo do istupanja monofizita (i miafizita) iz crkvene zajednice i stvaranja njihovih posebnih, od vaseljesnkog Pravoslavlja odeljenih crkava.

Velike zasluge za rešavanje pitanja o odnosu između Hristovih priroda stekao je sveti Kirilo Aleksandrijski. Međutim, neke od Kirilovih hristoloških formulacija različito su tumačene od strane njegovih sledbenika, koji su se nedugo po njegovoj smrti podelili na diofizite i monofizite. Iako je monofizitska struja odnela prividnu prevagu na saboru u Efezu (449), diofizitizam je ipak izvojevao ključnu pobedu na Četvrtom vaseljenskom saboru u Halkidonu (451). Tada je usvojen i čuveni "Halkidonski Oros" odnosno ispovedanje vere, zasnovano na diofiztskom poimanju Hristovih priroda. Halkidonski diofizitizam je kasnije poslužio kao osnova za dodatno formulisanje dioenergizma (učenje o dva dejstva) i diotelitizma (učenje o dve volje), nasuprot monoenergizmu i monotelitizmu.

Vidi još

• Hristologija
• Miafizitizam
• Monofizitizam
• Monotelitizam
• Monoenergizam
• Diotelitizam
• Dioenergizam

Literatura

• Batrelos, Dimitrios (2008). Vizantijski Hristos: Ličnost, priroda i volja u hristologiji svetog Maksima Ispovednika. Kragujevac: Kalenić. 
• Bojan Bojanić, Monofiziti: Dohalkidonske hrišćanske verske zajednice - prikaz stvaralaštva, Beograd 2010.
• Janjić, Dragana (2012). Dohalkidonske crkve. Leposavić: Institut za srpsku kulturu. 
• Loon, Hans van (2009). The Dyophysite Christology of Cyril of Alexandria. Leiden-Boston: Basil BRILL. 
• Lurje, Vadim (2010). Istorija vizantijske filosofije: Formativni period. Sremski Karlovci-Novi Sad: Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića. 
• Meyendorff, John (1989). Imperial unity and Christian divisions: The Church 450-680 A.D. The Church in history. 2. Crestwood, NY: St. Vladimir's Seminary Press. 
• Majendorf, Džon (1997). Imperijalno jedinstvo i hrišćanske deobe: Crkva od 450. do 680. godine. Kragujevac: Kalenić. 
• Ostrogorski, Georgije (1969). Istorija Vizantije. Beograd: Prosveta. 
• Papadopulos, Stilijan (2000). „Bogoslovlje Svetog Kirila Aleksandrijskog i dohalkidonci” (PDF). Bogoslovlje: Časopis Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu. 44 (1-2): 74—82. 
• Perović, David (2001). „Dijalog sa antihalkidoncima: Hristologija Svetoga Maksima Ispovednika u Pismima XII-XV” (PDF). Bogoslovlje: Časopis Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu. 45 (1-2): 153—161. 
• Popović, Radomir V. (2007). „Neke od najvećih hrišćanskih jeresi prvog milenijuma: arijanstvo, monofizitstvo, filiokve (filioque)”. Crkva Hristova i svet religije: Antologija pravoslavnih viđenja (2. dopunjeno izd.). Beograd: Dosije. str. 331—336. 
• Popović, Radomir V. (2012). Vaseljenski sabori: Prvi, Drugi, Treći i Četvrti: Odabrana dokumenta. Knj. 1. Beograd: Akademija Srpske pravoslavne crkve za umetnosti i konservaciju. 
• Popović, Radomir V. (2015). „Za i protiv Halkidona - Sevir Antiohijski (+538)” (PDF). Bogoslovlje: Časopis Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu. 74 (2): 56—65.