Википедија

Zid plača

Zid plača, u judaizmu poznat kao Zapadni zid (hebr. הַכּוֹתֶל הַמַּעֲרָבִי, HaKotel HaMa'aravi), a u islamu kao Burakov zid (arap. حَائِط ٱلْبُرَاق, Ḥā'iṭ al-Burāq), drevni je krečnjački zid u Starom gradu. To je relativno mali segment daleko dužeg drevnog potpornog zida, koji je u cjelini bio poznat kao „Zapadni zid”.[1] Zid je prvobitno podignut u okviru proširenja Drugog hrama koje je započeo Irod Veliki,[2] što je dovelo do zatvaranja prirodnog, strmog brda koje je Jevrejima i hrišćanima poznato kao Hramovna gora, u ogromnoj pravougaonoj strukturi na vrhu ravne platforme, stvarajući tako više prostora za sam Hram, njegove pomoćne zgrade i veliki broj poklonika i posjetilaca.

Zid plača
הכותל המערבי (HaKotel HaMa'aravi)
Pogled na Zapadni zid
Zid plača na karti Jerusalima
Zid plača
Prikaz na mapi Jerusalima
MjestoJerusalim
Koordinate31° 46′ 36″ S; 35° 14′ 04″ I / 31.7767° S; 35.2345° I / 31.7767; 35.2345
Tipdrevni krečnjački zid
DioHramovna gora
Visinaizloženo: 19 m
Istorija
GraditeljIrod Veliki
Materijalkrečnjak
Osnovan19. prije n. e.
Zid plača

U jednoj od nekoliko različitih muslimanskih tradicija, to je mjesto na kojem je islamski prorok Muhamed vezao svog krilatog konja, El Buraka, na putovanju Isra i Miradž u Jerusalim prije nego što se uzdigao u raj, i predstavlja istočnu granicu „Plemenitog svetilišta” (arap. الحرم الشريف‎, al-Ḥaram al-Šarīf) džamije El Aksa.

Svetost Zida plača u judaizmu rezultat je njegove blizine Hramovnoj gori. Zbog ograničenja ulaska na Hramovnu goru, Zid je najsvetije mjesto na kome je Jevrejima dozvoljeno da se mole, iako se Kamen Temeljac, najsvetije mjesto u judaizmu, nalazi ispod. Prvobitno, prirodni i nepravilni oblik Hramovne gore postepeno je proširivan da bi se na njegovom vrhu mogao izgraditi što veći hram. Ovaj postupak dovršio je Irod, koji je brdo zatvorio gotovo pravougaonim setom potpornih zidova, napravljeni da podupiru platformu Hrama i koristeći opsežne podkonstrukcije i popunjavanje zemljom kako bi prirodnom brdu dao geometrijski pravilan oblik. Na ovoj strukturi nalik kutiji, Irod je izgrdio ogromnu popločanu platformu koje je okruživala Hram. Od četiri potporna zida, zapadni se smatra najbližim bivšoj Svetinji nad svetinjama, što ga čini najsvetijim mjestom u judaizmu izvan prethodne platforme Hramovne gore.

Nešto više od polovine ukupne visine zida, uključujući njegovih 17 redova smještenih ispod nivoa ulice, datira s kraja perioda Drugog hrama i obično se smatra da je izgrađen za vrijeme Iroda Velikog 19. godine prije n. e, mada nedavna iskopavanje pokazuju da posao nije bio završen do trenutka Irodove smrti 4. godine prije n. e. Veoma veliki kameni blokovi donjih tokova su irodijski, redovi kamenja srednje veličine iznad njih dodati su za vrijeme Umajida, dok su sitni kamenčići iz najviših redova novijeg datuma, naročito iz vremena Osmanlija.

Izraz Zapadni zid i njegove varijacije uglavnom se koriste u užem smislu za dio koji Jevreji tradicionalno koriste za molitvu, dok je naziv „Zid plača” dobio zbog prakse Jevreja koji plaču na tom mjestu zbog uništenja Hramova. Za vrijeme hrišćanske rimske vladavine nad Jerusalimom (oko 324—638), Jevrejima je bio potpuno zabranjen pristup Jerusalimu izuzev za Tiša beav, dan žalosti za Hramovima, a na ovaj dan Jevreji bi plakali na svojim svetim mjestima. Izraz „Zid plača” gotovo su isključivo koristili samo hrišćani, a oživio je tokom nejevrejske kontrole između britanske vladavine od 1920. do Šestodnevnog rata 1967. godine. Izraz „Zid plača” ne koriste religiozni Jevreji, a izbjegavaju ga i oni drugi koji ga smatraju pogrdnim.[3]

U širem smislu, „Zapadni zid” može predstavljati čitav potporni zid dugačak 488 m na zapadnoj strani Hramovne gore. Klasični dio sada je okrenut prema velikom trgu u Jevrejskoj četvrti, blizu jugozapadnog ugla Hramovne gore, dok je ostatak zida skriven iza građevina u Muslimanskoj četvrti, sa malim izuzetkom dijela od 8 m, tzv. Malog zapadnog zida. Segment zapadnog potpornog zida koji se tradicionalno koristi za jevrejsku liturgiju, poznat kao „Zapadni zid” ili „Zid plača”, ima posebnu važnost jer nikada nije bio potpuno zaklonjen srednjovjekovnim zgradama i prikazuje mnogo više prvobitno irodijskog kamena od „Malog zapadnog zida”. U religijskom smislu, pretpostavlja se da je „Mali zapadni zid” bio još bliži Svetinji nad svetinjama, a samim tim i „Božjem prisustvu” (Šhina), kao i podzemna Vorenova vrata, koja su bila nedostupna Jevrejima od 12. vijeka do djelimičnog iskopavanja u 20. vijeku, čak i više.

Iako se zid smatra muslimanskom imovinom kao sastavni dio imovine „Plemenitog svetilišta” i vakufa u Marokanskoj četvrti, jevrejsko pravo na molitvu i hodočašće postoje kao dio status quo.[4][5][6] Ovaj stav potvrđen je na međunarodnoj komisiji 1930. tokom perioda britanskog mandata.

Najraniji izvor koji ovo mjesto pominje kao mjesto jevrejskog bogosluženja je iz 17. vijeka.[7][8] Prethodna mjesta na kojima su Jevreji oplakivali uništenje Hramova, kada im je bio zabranjen pristup gradu, nalazili su se na istoku, na Maslinovoj gori[3] i Kedronskoj dolini u podnožju. Od sredine 19. vijeka pa nadalje, Jevreji su pokušali da kupe prava na zid i njegovu neposrednu okolinu, ali nijedan pokušaj nije bio uspješan. Usponom cionističkog pokreta početkom 20. vijeka, zid je postao izvor nesuglasica između jevrejske i muslimanske zajednice, jer su se muslimani brinuli da li bi se zid mogao koristiti za dalje jevrejske pretenzije na Hramovnu goru, a time i na Jerusalim. Tokom ovog perioda izbijanje nereda u podnožju zida postalo je uobičajeno, od kojih se izdvajaju neredi iz 1929. kada je ubijeno 133, a ranjeno 339 Jevreja. Poslije Arapsko-izraelskog rata 1948. godine, istočni dio Jerusalima je zauzeo Jordan. Pod jordanskom kontrolom Jevreji su u potpunosti protjerani iz Starog grada, uključujući i Jevrejsku četvrt, a Jevrejima je bio zabranjen ulazak u Stari grad 19 godina, čime je zapravo zabranjena jevrejska molitva kod Zapadnog zida. Ovaj period se završio 10. juna 1967. godine, kada je Izrael stekao kontrolu nad Zidom tokom Šestodnevnog rata. Tri dana nakon uspostavljanja kontrole nad okolinom Zapadnog zida, izraelske vlasti su buldožerom raščistile Marokansku četvrt kako bi se stvorilo više prostora za sadašnji Trg Zapadnog zida.[9]

Reference uredi

  1. ^ „Complete visual compendium of Western Wall”. Madain Project. Pristupljeno 28. 3. 2018. 
  2. ^ „The Temple Mount in the Herodian Period (37 BC–70 A.D.)”. Biblical Archaeology Society. 21. 7. 2019. Pristupljeno 17. 7. 2020. 
  3. ^ a b Halkin 2001.
  4. ^ UN Conciliation Commission (1949). United Nations Conciliation Commission for Palestine Working Paper on the Holy Places. str. 26. „The Palestine Administration interpreted the Status Quo in respect of the Wailing Wall as being that the Jewish Community had a right of access to the pavement in front of the Wall for their devotions, but that the Wall itself, the pavement in front of it and the adjacent Moroccan Quarter, were legally Moslem property. The Jews might bring to the Wall only those appurtenances of worship that were allowed under the Ottoman regime. This position was in general reaffirmed by the International Commission appointed by the British Government in 1930, with the approval of the Council of the League of Nations, to enquire into conflicting rights and claims concerning the Wailing Wall. The International Commission further ruled that although the Jews enjoyed no sort of proprietary rights to the Wall or the adjacent pavement, they should have free access to them at all times, subject to certain stipulations. The placing of benches and screens against the Wall was prohibited; the Moslems were similarly forbidden to carry out the Zikr ceremony during the progress of Jewish devotions or to cause annoyance to the Jews in any other way; no political speeches or demonstrations near the Wall were to be allowed; the Moslems' right to repair the pavement was affirmed, and if any repairs were not carried out by them in due time, the work was to be undertaken by the Government. The maintenance of the Wall itself was entrusted to the Government, but it was understood that repairs to it should be carried out only after consultation with the Supreme Moslem Council and the Chief Rabbinate.” 
  5. ^ Cust, L. G. A. (1929). The Status Quo in the Holy Places. H.M.S.O. for the High Commissioner of the Government of Palestine. str. 44—45. „The immediate neighbourhood of the Wailing Wall is inhabited by a number of Moroccan families, who are the beneficiaries of the ancient Waqf dating from the thirteenth century of Abu Midian. Some of the dwellings are entered from the space in front of the Wall. The wall separating the garden to the north from the Wailing Wall was rebuilt without incident in 1929. The wall overlooking the Wailing Wall by the Bab-al-Mughrabi was also rebuilt at the same time. The Moslems wanted to erect a low wall, but it was ruled, to preserve the Status Quo, that the wall must be rebuilt to its former height. The Wailing Wall, as being one of the few relics of the Temple of Herod of undisputed authenticity, is held in very great veneration by the Jews. Jewish writers refer to it as "the Holiest possession of the fifteen millions of Jews throughout the world which they have not forgotten for one moment since the Dispersion." On Sabbaths and other Holy Days the Wall is thronged with worshippers, the American and European Jew mixing with the Orthodox Jew in his caftan and the Bokharan in his gorgeous silks. The Jewish custom of praying here is of considerable antiquity, being mentioned by Rabbi Benjamin of Tudela and has now become an established right. This right to pray has, however, become linked with the claim to the actual ownership of the Wall. The Moslems resist this on the ground that the Wall is an integral part of the enclosure wall of the Haram al Sharif, and that the space in front of it is a public way, and part of the premises of the Abu Midian Waqf. For this reason the Moslems have always protested against the placing of benches or chairs in front of the Wall by the Jews as causing an obstruction in this public way and implying possessory rights. Though benches have certainly from time to time been introduced, there is extant a resolution taken by the Administrative Council and confirmed by the Mutasarrif in 1912 that chairs or tents or curtains (to divide the women from the men) are not to be allowed. This is still enforced, but portable camp-stools or boxes or tins with cushions are permitted for the convenience of worshippers. This ruling was notified to the Jewish religious authorities and the Police by the District Governor in 1922, and confirmed in 1926 after a rather serious dispute had arisen on account of the introduction of some benches on the previous Day of Atonement (Yom Kippur).” 
  6. ^ Yitzhak Reiter (7. 4. 2017). Contested Holy Places in Israel–Palestine: Sharing and Conflict Resolution. Taylor & Francis. str. 26—. ISBN 978-1-351-99884-0. 
  7. ^ Ramon, Amnon (2002). Marshall J. Breger; Ora Ahimeir, ur. Delicate balances at the Temple Mount, 1967-1999. Jerusalem: A City and Its Future. Syracuse University Press for the Jerusalem Institute for Israel Studies. str. 300. ISBN 9780815629139. Pristupljeno 18. 3. 2020. 
  8. ^ Löfgren, Eliel; Barde, Charles; Van Kempen, J. (December 1930). Report of the Commission appointed by His Majesty's Government in the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, with the approval of the Council of the League of Nations, to determine the rights and claims of Moslems and Jews in connection with the Western or Wailing Wall at Jerusalem Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. jun 2021) (UNISPAL doc A/7057-S/8427, February 23, 1968)
  9. ^ Peters 1984 "One of the best documented endowments, one that embraced the entire quarter of Western Muslims or Maghrebis"

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Zid plača na Vikimedijinoj ostavi.
 

Ovaj članak vezan za istoriju je klica. Možete doprineti Vikipediji tako što ćete ga proširiti.

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Зид_плача&oldid=27105473”