Izvori međunarodnog krivičnog prava

Izvori međunarodnog krivičnog prava mogu se deliti na osnovu različitih kriterijuma. Najvažnije su podele koje dele izvore na:

međunarodne i nacionalne
neposredne i posredne
glavne i sporedne

Međunarodni izvori uredi

Međunarodni ugovori uredi

Međunarodni ugovori su najvažniji izvor međunarodnog krivičnog prava. Norme koje propisuju ugovori u ovoj oblasti ne mogu se najčešće direktno primenjivati (usled toga što su odredbe relativno uopštene i ne propisuju sankcije), već se po ratifikaciji ovih dokumenata vrši odgovarajuća izmena nacionalnog krivičnog zakonodavstva. U oblasti međunarodnog krivičnog prava postoji ogroman broj konvencija (neki autori govore o preko 300 instrumenata međunarodnog krivičnog prava^[1]) od kojih se po značaju izdvajaju:

Slična situacija je i u oblasti krivičnog procesnog prava, gde je takođe neophodno izmeniti domaće zakonodavstvo, kao npr. u slučaju međunarodnog pakta o građanskim i političkim pravima iz 1966. godine.

U ovu oblast spadaju i bilateralni ugovori, pre svega iz oblasti međunarodne pomoći u krivičnim stvarima koji se primenjuju neposredno, zajedno sa odgovarajućim odredbama krivičnog i krivičnoprocesnog zakonodavstva.

Nove težnje u ovoj oblasti iskazuju se kroz Rimski statut, koji se primenjuje kao neposredni izvor međunarodnog krivičnog prava za države koje mu pristupe i koje ga ratifikuju. Ovaj ugovor je postao verovatno najznačajniji važeći dokument u ovoj oblasti i pokazuje ulazak međunarodnog krivičnog prava u novu fazu, fazu supranacionalnog krivičnog prava.

Običajno pravo i opšti pravni principi uredi

Običajno pravo u oblasti međunarodnog prava može imati samo značaj dopunskog izvora prava, u oblastima kao što su azil, imunitet i ekstradicija. Razlog zašto se ovim normama ne mogu propisivati krivična dela i sankcije je što one nisu dovoljno precizne i samo njihovo postojanje može nekada biti sporno, što se kosi sa načelima međunarodnog krivičnog prava.

U slučaju opštih pravnih principa koji priznaju civilizovane nacije, situacija je slična jer se do ovih načela dolazi tumačenjem i to u slučaju pravnih praznina, što bi se opet suprotstavljalo načelu zakonitosti.

Sudske odluke i doktrina uredi

Ovi izvori imaju određeni značaj. Doktrina, kao i u drugim oblastima prava, srazmerno gubi značaj sa stvaranjem novih i preciznih pravnih propisa. Sudske odluke, tj. sudska praksa može biti od velikog značaja za jasnije definisanje upotrebljenih termina u pravnim propisima. Istorijski, najveći značaj do sada je imala Nirnberška presuda, ali je sudska praksa i dalje vrlo oskudna i nov razvoj na ovom polju treba očekivati tek sa praksom Međunarodnog krivičnog suda.

Odluke međunarodnih organizacija uredi

U sistemu izvora međunarodnog prava, odluke međunarodnih organizacija nemaju jasno mesto (nisu navedene u članu 38 Statuta Međunarodnog suda pravde). Spor oko pravnog značaja ovih odluka (pre svega rezolucija i deklaracija UN) i dalje traje, neki od njih mogu predstavljati izvor međunarodnog krivičnog prava. Čak i u slučaju preporuka, one imaju značaja za stvaranje krivičnog prava, razvoj običajnog prava, kao i potvrdu opštih pravnih principa. U vezi sa ovom vrstom izvora naročito su značajne rezolucije Saveta bezbednosti kojima su osnovani ad hok tribunali za Jugoslaviju i Ruandu. U pogledu toga da li ove rezolucije predstavljaju izvor međunarodnog krivičnog prava postoje različita stanovišta^[2].

Izvori prava koje primenjuje Međunarodni krivični sud uredi

Rimski statut Međunarodnog krivičnog prava direktno propisuje koje pravo će primenjivati ovaj sud. U članu 21 propisuje se da će sud primenjivati:

prvenstveno Rimski statut, Elemente bića krivičnog dela i Pravila postupka i izvođenja dokaza
kada je opravdano - odgovarajuće ugovore, principe i pravila međunarodnog prava, uključujući i usvojene principe međunarodnog prava oružanog sukoba
ukoliko nije moguće primeniti nijedan od gorenavedenih izvora primenjuju se opšti pravni principi, a kad je opravdano i nacionalni zakoni država koje bi inače bile nadležne povodom konkretnog krivičnog dela (ukoliko nisu u suprotnosti sa Statutom suda, međunarodnim pravom i normama i standardima)
određeni značaj pridaje se i sudskoj praksi, ali samo Međunarodnog krivičnog suda, u smislu tumačenja principa i pravila na ujednačen način

Nacionalni izvori uredi

Zakon uredi

Zakon je jedini glavni i neposredni izvor nacionalnog krivičnog prava, a ima i veliki značaj u oblasti međunarodnog krivičnog prava jer se nacionalnim zakonima implementiraju odredbe konvencija iz oblasti međunarodnog krivičnog prava. Slična situacija je u oblasti krivičnog procesnog prava, tj. u materiji međunarodne krivične pomoći.

Podzakonski akti uredi

Propisima koji imaju niži rang od zakona ne mogu se propisivati krivična dela, niti pak instituti opšteg dela krivičnog prava. Međutim, oni mogu biti dopunski izvori krivičnog prava onda kada krivični zakon upućuje na njih. To je pre svega slučaj kod tzv. blanketnih krivičnih dela (kada se krivičnopravna norma saznaje iz odredbi drugih propisa i zakona). Blanketne odredbe javljaju se i u oblasti međunarodnog krivičnog prava, ali se kao izvor koji ispunjava sadržinu norme ovde javljaju konvencije, običajno međunarodno pravo i drugo.

Vidi još uredi

Reference uredi

Stojanović Z., Međunarodno krivično pravo, Beograd 2006.,. ISBN 978-86-86223-03-6

Reference uredi

^ Bassiouni M.Ch., International Criminal Law, Oxford, 2003
^ P. Palchetti, Il potere del Consiglio di sicurezza di instituire tribunali penali internazionali, Rivista di Diritto internazionale,no. 2, 1996

[1] Bassiouni M.Ch., International Criminal Law, Oxford, 2003

[2] P. Palchetti, Il potere del Consiglio di sicurezza di instituire tribunali penali internazionali, Rivista di Diritto internazionale,no. 2, 1996

[1]

[2]