Википедија

Invaliditet i seksualnost

Seksualnost i invaliditet je oblast života koja se tiče seksualnog ponašanja i prakse osoba sa invaliditetom, koje imaju niz seksualnih želja i koje se razlikuju u načinima koje biraju osobe sa invaliditetom da izraze svoju seksualnost. Obično, osobama sa invaliditetom nedostaje sveobuhvatno seksualno obrazovanje koje bi pomoglo u njihovom seksualnom životu. Ovo potiče od ideje da su osobe sa invaliditetom aseksualne prirode i da nisu seksualno aktivne. Iako su neke osobe sa invaliditetom aseksualne, pogrešno je sve označavati kao takve. Mnogim osobama sa invaliditetom nedostaju prava i privilegije koje bi im omogućile intimnost i odnose.[1][2] Kada su u pitanju seksualnost i invalidnost, postoji seksualni diskurs koji ih okružuje. Ukrštanje seksualnosti i invaliditeta često se povezuje sa viktimizacijom, zlostavljanjem i čistoćom.[3]

Maženje između ljudi sa Daunovim sindromom

Za fizičke smetnje koje menjaju seksualno funkcionisanje osobe, kao što je povreda kičmene moždine, postoje metode koje pomažu tamo gde je to potrebno. Osoba sa invaliditetom može uživati u seksu uz pomoć seksualnih igračaka i fizičkih pomagala (kao što su modifikacije kreveta), pronalaženjem odgovarajućih seksualnih položaja ili putem usluga koje pruža kvalifikovana seksualna radnica.[2]

Istorija

uredi

Veliki deo seksualnih predrasuda u Sjedinjenim Američkim Državama potiče iz puritanske etike. Pitanja o prihvatanju seksualnosti i invaliditeta sežu do 2000 godina. Pregled istorije o seksualnosti u filozofiji, religiji i nauci vodi do savremenih pogleda na seksualnost i invaliditet.

Verske institucije su bile prvi subjekti koji su se borili protiv seksualnosti. Verovali su da je seks greh i da ga ne treba praktikovati osim ako se radi o namerama reprodukcije. Tada su lekari počeli da razvijaju medicinske poglede na seks. Seksualno zadovoljstvo se smatralo bolešću. Tabu oko toga da je seksualnost bolest i greh ograničio je mnoge ljude da izraze svoju seksualnost, posebno osobe sa invaliditetom.[3]

Nakon mnogo revolucionarnih istraživanja, seks i zadovoljstvo su se normalizovali tek u 20. veku. Sa normalizacijom seksa, zadovoljstvo je postalo glavni fokus. Zdrav seks je značio dobar nastup koji je doveo do orgazma. Ako osoba nije bila u stanju da doživi orgazam tokom seksa, smatrala se neadekvatnom za seksualni odnos. Ovim osobama bi seksualni terapeuti pomogali da istraže oralni seks i orgazam klitorisa. Kada osoba sa invaliditetom nije u stanju da postigne orgazam to se nije smatralo problematičnim, jer nije imala seksualne želje. Zanemarivanje seksualnog života osoba sa invaliditetom potiče od ideje da su oni kao i deca aseksualni. Pošto osobe sa invaliditetom ne spadaju u kategoriju seksualnih, nije bilo resursa za njih da traže seksualnu pomoć.[3]

Tokom godina seksualno obespravljene grupe radile su na seksualnom prihvatanju za sve ljude, uključujući kver zajednice i zajednice sa invaliditetom. Rad ovih grupa počeo je da otvara vrata osobama sa invaliditetom da više izraze svoju seksualnost. Čak i sa ovim novootkrivenim mogućnostima, seksualno zadovoljstvo za osobe sa invaliditetom ostalo je neizgovoreno.[3]

Opšte informacije

uredi
 
Par u kome je jedan od članova u invalidskim kolicima.

Prema stavovima Svetske zdravstvene organizacije,

...seksualnost je centralni aspekt ljudskog bića tokom celog života i uključuje pol, seksualnu orijentaciju, rodne identitete i uloge, erotiku, zadovoljstvo, intimnost i reprodukciju...da bi se očuvalo seksualno zdravlje, seksualna prava svih osoba moraju se poštovati, štititi i ispunjavati.[4]

Za invaliditet i seksualnost ključne reči u stavovima Svetske zdravstvene organizacije su seksualna prava svih osoba jer su osobe sa invaliditetom u svakodnevnoj praksi uglavnom isključene kada se govori o seksualnosti,[4] iako osobe sa invaliditetom čine približno 15% svetske populacije kojoj je onemogućeno da vidi, čuje, kreće se, ili ima neko od razvojnih, intelektualnih ili psihosocijalnih oštećenja. [5] Samo u Sjedinjenim Američkim Državama, osobe sa invaliditetom su najveća i najraznovrsnija manjina koja čini otprilike 26% populacije[6] svih uzraste, rase, etničke pripadnosti, pola, seksualne orijentacije, religije i socio-ekonomskog porekla.[7]

Društvo ih najčešće posmatra kao osobe o kojima je prvenstveno potrebno brinuti kao da imaju neku tešku, neizlečivu bolest. Zbog toga i ne očekuje od njih da imaju posao, osnuju porodicu, da budu produktivni članovi društva. Takođe i njihova seksualnost biva negirana, potiskivana i eksploatisana, jer se do skora smatralo da se njihova seksualnost razlikuje od seksualnosti većine i osobe sa invaliditetom često su posmatrane kao aseksualne - i da ne samo da ne mogu imati seksualne odnose sa drugima, već i da one lično nemaju ni potrebu za tim.[8]

Odnosi

uredi

Pristup osobama sa invaliditetom seksualnim i emocionalnim partnerima je ograničen zbog deerotizacije njihove seksualnosti u društvu.[9] Iskustva osoba sa invaliditetom su pokazala da je osnovna ljudska potreba za formiranjem bliskih odnosa podjednako relevantna za osobe sa invaliditetom kao i za ljude bez invaliditeta. Štaviše, društvene mreže osoba sa invaliditetom mogu biti male i to ograničava mogućnost stvaranja novih odnosa.[10] Pogled društva na invaliditet takođe vrši pritisak na osobe sa invaliditetom u pronalaženju odnosa. Iako je naše društvo napravilo velike korake u stvaranju prihvatljivijeg sveta, osobe sa invaliditetom se i dalje doživljavaju kao autsajderi. Roditelji sprečavaju svoju decu da postavljaju pitanja osobama sa invaliditetom, što dovodi do toga da osobe sa invaliditetom posmatraju kao „druge“.[11]

Dok se većina osoba bez invaliditeta susreće sa drugim ljudima na javnim mestima, postoje mnoge fizičke i društvene barijere.[12] Nedostatak pristupa javnim prostorima, bilo da se radi o stepenicama; odsustvo menija napisanih na Brajevom pismu; ili bez ASL tumača; moglo otežati i gotovo onemogućiti izlazak osobe sa invaliditetom.

Pojedinci sa invaliditetom takođe učestvuju u onlajn upoznavanju. Ne samo da postoje veb-sajtovi za upoznavanje na mreži, već postoje i veb-sajtovi koji su namenjeni isključivo osobama sa invaliditetom da pronađu nekoga ko je takođe invalid ili nekoga ko želi da izlazi sa osobom sa invaliditetom.

Prema jednom istraživanju, do 50% odraslih osoba sa invaliditetom uopšte nije ni u kakvoj seksualnoj vezi. Internet sajtovi za upoznavanje posebno namenjeni osobama sa invaliditetom su osnovani potrebe da popune ovu prazninu.[13]

Stereotipi o invaliditetu

uredi
 
Valter Kistler, 53 (nosilac Daunovog sindroma) sa svojom devojkom. Njegova priča je objavljena u ZEITmagazinu 1994. godine  . Nisu sve osobe sa invaliditetom dovoljno srećne da nađu partnera za svoj romantični život, i pogrešno je misliti da većini njih nisu potrebne seksualne i romantične veze da bi bile srećne

Stereotipi o invaliditetu doprinose poteškoćama i stigmi koju doživljavaju osobe sa invaliditetom. Identifikovani su sledeći mitovi o osobama sa invaliditetom:[14]

  • Osobama sa invaliditetom nije potreban seks da bi bili srećni.
  • Osobe sa invaliditetom nisu seksualno privlačne.
  • Osobe sa invaliditetom su „preterano seksualne“.
  • Osobe sa invaliditetom imaju važnije potrebe od seksa.
  • Osobe sa invaliditetom ne trebaju seksualno obrazovanje.
  • Osobe sa invaliditetom ne mogu imati pravi seks.
  • Pojedinci sa invaliditetom, posebno oni sa intelektualnim invaliditetom, ne bi trebalo da imaju decu i ne bi im trebalo dozvoliti da imaju decu.

Invaliditet i seksualnost LGBT+

uredi

Zdravstvene i socijalne nejednakosti koje srećemo u svakodnevnom životu, kod pojedinačnih socijalnih kategorija, u koje spadaju i LGBT+ zajednice sa invaliditetom, ukorenjene su u vezama koje su definisane; rasom, klasom, starošću, invaliditetom, religijom, polom, rodnim identitetom ali i mnogim nedovoljno istraženim specifičnim vezama unutar jedne homogene grupe.[15][16]

LGBT+ osobe sa invaliditetom suočavaju se sa dvostrukom marginalizacijom.[17] Na osobe sa invaliditetom se često gleda kao na neseksualne ili hiperseksualne. Zbog ovih zabluda, teško je pronaći kvir osobe[18] sa invaliditetom prikazane u zdravom seksualnom životu.[19] Tokom poslednjih decenija, naučnici su radili na uključivanju studija invaliditeta u kvir teoriju, sa namerama normalizacije invaliditeta u kvir i LGBT+ prostorima. Oslobođenje kvira i invalida počinje odbacivanjem istorijskih ideja o seksualnosti i invalidnosti.[20] Takođe je retkost da se kvir osoba sa invaliditetom prikazuju u medijima.[20]

U medicinskoj, ali i drugoj literaturi, postoji veliki broj verodostojnih dokaza, o neopravdanom konsenzusu među profesionalnim medicinskim organizacijama, koje prave razlike u zdravstvenoj zaštiti LGBT+ kao pacijenta, ali i u njihovim porodicama, što zahteva hitno rešavanje ovog problema u svim zemljama sveta.[21] Primeri iz Mičigena, Ohaja i Nebraske, gde su usvojeni ustavni amandmani o zabrani istopolnog civilnog udruživanja ili braka, su najbolji primer takvih diskriminatorskih odnosa prema manjinskoj populaciji, drugojačije seksualne orijentacije od heteroseksualne.

Seksualno zdravlje je javno dobro i ono pripada svima pa i manjinskim grupama kao što je LGBT+ zajednice, iako seksualnost sama po sebi nije prioritetni cilj jer predstavlja osnovni resurs (input) ličnog razvoja svakog pojedinca.[22] Zato su diskriminatorski zakoni i amandmani (ne tako retki i u mnogim drugim sredinama širom sveta) neshvatljivi jer su ozbiljno ugrozili donošenja odluka o seksualnom ponašanju i javnom zdravlju i zdravstvenoj zaštiti, pravima poseta bolnicama, pristupu zdravstvenom osiguranje i pravnoj zaštiti iz oblasti zdravstven i socijalne zaštite LGBT+ osoba u odnosu na heteroseksualne.[23]

Većina ljudi su seksualna bića i imaju seksualne misli, stavove, osećanja, želje i fantazije. Fizički ili intelektualni invaliditet ne menja seksualnost i želju LGBT+ osoba sa invaliditetom da je izrazi – niti emocije koje mogu da idu uz to. Imajući ovo u vidu Svetska zdravstvena organizacija zauzela je stav da je seksualnost osnovna potreba i aspekt ljudskog bića koji se ne može odvojiti od drugih aspekata života.

Ako invaliditet narušava fizičku sposobnost neke LGBT+ osobe da se bavite redovnim seksualnim životom ili mu nedostaje samopouzdanja, možda će on postati zabrinuta zbog neupražnjavanja seksa, to kod osoba sa invaliditeta utiče na razvoj anksioznosti u vezi sa seksom i seksualnim učinkom, iako su ova osećanja potpuno prirodna. Takvim osobama potrebna je pomoć u razvijanju odnosa, istraživanju i izražavanju njegove seksualnosti ili pristupu informacijama i uslugama o seksualnom zdravlju. Ovo takođe važi i za LGBT+ osobe kod kojih invaliditet potiče od hronične bolesti, jer imaju zakonsko pravo na privatnost i izbor u vezi sa svojom seksualnošću i seksualnim aktivnostima.[24]

Prevencija

uredi

Da bi se promenila slika o osobama sa invaliditetom i njihovoj seksualnosti, sprečila diskriminacija i omogućio ravnopravan seksualni život život, ključ problema je obrazovanje na svim nivoima, od osnovnoškolskog obrazovanja do šireg obrazovanja društva i usavršavanja stručnih radnika.[4]

Odnos porodice a potom i društva prema mladim osoba sa invaliditetom mora da bude takav da u njima razvije svest o seksualnosti, i da razbije predrasude da će biti seksualno iskorišćavani i da ih niko neće doživljavati kao ravnopravnog partnera. Ako porodica promoviše seksualnu i rodnu adaptaciju u socijalizaciji svog deteta, dete će sutra imati kvalitetniju sliku o svojoj seksualnosti i širiti je dalje u socijalizaciji.[4]

Izvori

uredi
  1. ^ Edwards, Coleman, Weston, Eli (jun 2004). „Defining Sexual Health: A Descriptive Overview”. Archives of Sexual Behavior. 33 (3): 189—95. PMID 15129038. S2CID 37198876. doi:10.1023/B:ASEB.0000026619.95734.d5. 
  2. ^ a b „Sex and disability: Sex after spinal cord injury”. Pristupljeno 6. 12. 2022. 
  3. ^ a b v g Tepper, Mitchell S. (2000). „Sexuality and Disability: The Missing Discourse of Pleasure”. Sexuality and Disability. 18 (4): 283—290. S2CID 140755132. doi:10.1023/A:1005698311392. 
  4. ^ a b v g Ćirović, Milica (2021). „Seksualnost osoba sa invaliditetom”. www.univerzitetskiodjek.com. Pristupljeno 6. 12. 2022. 
  5. ^ „Disability Inclusion Overview”. World Bank (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-12-04. 
  6. ^ CDC (2022-10-28). „Disability Impacts All of Us Infographic | CDC”. Centers for Disease Control and Prevention (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-12-04. 
  7. ^ „Disability Stats and Facts | Disability Funders Network – The Social Justice Movement of the 21st Century…Building a Bridge Between Disability and Community Philanthropy”. www.disabilityfunders.org. Pristupljeno 2022-12-04. 
  8. ^ Serbia, RTS, Radio televizija Srbije, Radio Television of. „Invaliditet i predrasude o seksualnosti”. www.rts.rs. Pristupljeno 2022-12-06. 
  9. ^ Robert McRuer; Anna Mollow, eds.: Sex and Disability. Duke University Press. 2012. ISBN 978-0-8223-5140-5. 
  10. ^ Whyte, Sarah (2012-11-10). „A touch of kindness”. The Sydney Morning Herald (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-12-06. 
  11. ^ Buljevac, Marko; Majdak, Marijana; Leutar, Zdravka (2011). „The Stigma of Disability: Croatian Experiences”. Disability and Rehabilitation. 34 (9): 725—32. .
  12. ^ „Mythbusting”. Sexuality and Disability (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-12-06. 
  13. ^ Barrow, Karen (2010-12-27). „Difference Is the Norm on These Dating Sites”. The New York Times (na jeziku: engleski). ISSN 0362-4331. Pristupljeno 2022-12-06. 
  14. ^ „Buck vs. Bell Trial”. www.eugenicsarchive.org. Pristupljeno 2022-12-06. 
  15. ^ CRENSHAW, K. (1993). „Mapping the Margins: Intersectionality, Identity Politics, and Violence against Women of Color”. Stanford Law Review. 43 (6): 1241—1279. .
  16. ^ KITZINGER, C. (1987) The Social Construction of Lesbianism. London: Sage.
  17. ^ Santinele Martino, Alan (2017). "Cripping sexualities: An analytic review of theoretical and empirical writing on the intersection of disabilities and sexualities". Sociology Compass. 11 (5): e12471.
  18. ^ „queer”. Oxford English Dictionary. Oxford University Press. 2014.
  19. ^ „Queers with Disabilities: An Annotated Bibliography” (PDF). Pristupljeno 6. 12. 2022. 
  20. ^ a b McRuer, Robert (2003). "As Good as it Gets: Queer Theory and Critical Disability". GLQ: A Journal of Lesbian and Gay Studies. 9  (1–2):  79–105
  21. ^ MCCALL, L. (2005). The Complexity of Intersectionality. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 30, 1771–1800.
  22. ^ Komisija za makroekonomiku i zdravlje: “Investiranje u zdravlje za ekonomski razvoj” (WHO 2001)
  23. ^ Grossberg, P. M. (2006). „An evidence-based context to address health care for gay and lesbian patients”. WMJ : Official Publication of the State Medical Society of Wisconsin. 105 (6): 16—18. PMID 17042413. 
  24. ^ Services, Department of Health & Human. „Disability and sexuality”. www.betterhealth.vic.gov.au (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-12-06. 

Spoljašnje veze

uredi
 Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Инвалидитет_и_сексуалност&oldid=27875151”