Kada
Kada je veći ili manji sud ugrađen u kupatilo koji služi za kupanje.[1] Proizvodi se od raznih materijala od kojih je najčešći emajl. Smatra se da su prve kade bile proizvedene i korišćene u 2. milenijumu p. n. e. u Knososu.[2]
Kada može imati nogare ili biti bez njih, odnosno uzidana u kupatilu. Na njihovu ivicu se mogu prikačiti komponente u obliku police na kojima se nalaze šamponi, sapuni ili druge potrebne stvari koje se nalaze u kupatilu, a služe za održavanje higijene. Posebna vrsta kade za opuštanje i/ili lečenje je džakuzi.
Istorija kade i kupanja uredi
Dokumentovani rani vodovodni sistemi za kupanje datiraju još oko 3300. godine pre nove ere, kada su otkrivene bakarne vodovodne cevi ispod palate u drevnoj Evropi.[3] Dokazi o najranijoj preživeloj kadi personalne veličine pronađeni su na ostrvu Krit, gde je pronađena 1,5 m (5 ft) duga kada sa postoljem sagrađena od očvrsle grnčarije.[4]
Kada sa šapama, koja je dostigla vrhunac svoje popularnosti krajem 19. veka, nastala je sredinom 18. veka, kada je dizajn kugle i kandže nastao u Holandiji, verovatno umetnički inspirisan kineskim motivom zmaja koji drži dragoceni kamen. Dizajn se proširio na Englesku, gde je naišao na veliku popularnost među aristokratijom, baš kada je kupanje postajalo sve modernije. Rane kade u Engleskoj obično su bile napravljene od livenog gvožđa, ili čak od kalaja i bakra sa nanošenom bojom koja se vremenom ljuštila.
Pronalazač škotskog porekla Dejvid Bjuik izumeo je proces za lepljenje porcelanskog emajla za liveno gvožđe 1880-ih dok je radio za kompaniju Alekander Manufakčuring u Detroitu. Kompanija, kao i druge, uključujući Kohler kompaniju i J. L. Mot Ajron Vorks, započele su uspešno prodaju porcelanskih emajliranih kade od livenog gvožđa, proces koji ostaje uglavnom isti do danas. Daleko od kitnjastih stopala i luksuza koji se najviše asocira na kade sa kandžastim stopalima, rani primer Kohlera je reklamiran kao „kućna kada/kada za šurenje svinje”, kada je opremljena sa četiri noge služila je kao kada. Upotreba predmeta kao kade za svinje smatrana je važnijom marketinškom tačkom od njegove sposobnosti da funkcioniše kao kada.
Proces za emajliranje kade od livenog gvožđa izumeo je Amerikanac škotskog porekla Dejvid Danbar Bjuik.[5][6][7]
Tipovi uredi
Vruće kade uredi
Vruće kade su uobičajeni grejani bazeni koji se koriste za opuštanje, a ponekad i za terapiju. Vruće kade su postale popularne u SAD tokom rane hipi ere (1967–1980), pojavljujući se u filmovima i muzici.[8]
Meke kade uredi
Meke kade su napravljene od meke plastike ili pene sa zaštitnim neklizajućim premazom.[9] Dok su meke kade bile dostupne od 1970-ih,[10] do 1990-ih su ih prodavali veliki proizvođači.[9] Kade se obično prodaju za decu i starije, kako bi se sprečile povrede od pada.[11]
Reference uredi
- ^ Rečnik srpskoga jezika. Novi Sad: Matica srpska. 2011. str. 499.
- ^ „The origins of the design bathtub”. Ceramica Flaminia (na jeziku: italijanski). 13. 8. 2015. Arhivirano iz originala 02. 08. 2018. g. Pristupljeno 29. 10. 2019.
- ^ Yannopoulos, Stavros; Yapijakis, Christos; Kaiafa-Saropoulou, Asimina; Antoniou, George; Angelakis, Andreas N. (2017-02-14). „History of sanitation and hygiene technologies in the Hellenic world”. Journal of Water, Sanitation and Hygiene for Development. IWA Publishing. 7 (2): 163—180. ISSN 2043-9083. doi:10.2166/washdev.2017.178.
- ^ „The Evolution of the Design Bathtub in the History”. CeramicaFlaminia. 13. 8. 2015. Arhivirano iz originala 2. 8. 2018. g. Pristupljeno 21. 8. 2016.
- ^ „Kerti locsoló, kád, autó”. totalcar.hu (na jeziku: Hungarian). Pristupljeno 2008-04-14.
- ^ Pelfrey, William (2006). Billy, Alfred, and General Motors: The Story of Two Unique Men, a Legendary Company, and a Remarkable Time in American History. AMACOM Div American Mgmt Assn. str. 315.
- ^ Curcio, Vincent (2000). Chrysler: The Life and Times of an Automotive Genius
. Oxford University Press. str. 161–162. ISBN 978-0195078961.
- ^ McCleary 2002, str. 220
- ^ a b Austin, Gene (19. 7. 1991). „Soft bathtubs touted as the new wave in offbeat bathroom fixtures”. The Baltimore Sun. Arhivirano iz originala 2018-07-27. g. Pristupljeno 27. 7. 2018.
- ^ Reif, Rita (2. 9. 1976). „Doesn't Anyone Out There Need a Soft Bathtub?”. The New York Times. Pristupljeno 27. 7. 2018.
- ^ Austin, Gene (17. 8. 1991). „Will The New Soft Bathtub Need A Hard Sell?”. Chicago Tribune. Pristupljeno 27. 7. 2018.
Literatura uredi
- McCleary, John Bassett (2002). The Hippie Dictionary. Canada: Ten Speed Press. str. 220. ISBN 978-1-58008-547-2.
- von Fürstenberg, Diane (1993). The Bath. Random House. ISBN 9780679426790.
- Hoagland, Alison K. (2018). The Bathroom: A Social History of Cleanliness and the Body. ABC-Clio. ISBN 9781440852664.
- Juuti, Petri S., Tapio S. Katko, and Heikki S. Vuorinen. Environmental history of water: global views on community water supply and sanitation (IWA Publishing, 2007)
- Teresi, Dick; et al. (2002). Lost Discoveries: The Ancient Roots of Modern Science—from the Babylonians to the Maya. New York: Simon & Schuster. str. 352. ISBN 978-0-684-83718-5.
- „Ancient Inventions Showers”. inventions.org. inventions.org. Arhivirano iz originala 9. 5. 2008. g. Pristupljeno 26. 3. 2014.
- Jaffe, Eric. „Old World, High Tech”. smithsonianmag.com. Smithsonian Magazine. Arhivirano iz originala 9. 4. 2020. g. Pristupljeno 26. 3. 2014.
- „Maya plumbing: First pressurized water feature found in New World”. Arhivirano iz originala 8. 1. 2019. g. Pristupljeno 9. 3. 2018.
- „Lead Poisoning and Rome”. Arhivirano iz originala 22. 7. 2011. g. Pristupljeno 4. 6. 2013.
- Kathmandu Valley Groundwater Outlook Arhivirano 22 mart 2021 na sajtu Wayback Machine. Shrestha S., Pradhananga D., Pandey V.P. (Eds.), 2012, Asian Institute of Technology (AIT), The Small Earth Nepal (SEN), Center of Research for Environment Energy and Water (CREEW), International Research Center for River Basin Environment-University of Yamanashi (ICRE-UY), Kathmandu, Nepal
- Majeed, Azeem (22. 12. 2005). „How Islam changed medicine”. BMJ (na jeziku: engleski). 331 (7531): 1486—1487. ISSN 0959-8138. PMC 1322233
. PMID 16373721. doi:10.1136/bmj.331.7531.1486. - „Ṭahāra | Islam”. Arhivirano iz originala 16. 3. 2020. g. Pristupljeno 7. 9. 2019.
- „Ṭahāra”. Encyclopedia Britannica. Arhivirano iz originala 16. 3. 2020. g. Pristupljeno 7. 9. 2019.
- Hasan, Israr (2006), Muslims in America, ISBN 978-1-4259-4243-4, Arhivirano iz originala 7. 11. 2020. g., Pristupljeno 25. 5. 2020
- Kidd, Judith; Rees, Rosemary; Tudor, Ruth (2000). Life in Medieval Times. Heinemann. str. 165. ISBN 0435325949. Arhivirano iz originala 27. 7. 2020. g. Pristupljeno 7. 9. 2019.
- Colin Chant, David Goodman (2005). Pre-Industrial Cities and Technology. Routledge. ISBN 1134636202. Arhivirano iz originala 27. 7. 2020. g. Pristupljeno 7. 9. 2019.
- Ataie-Ashtiani, Behzad; Simmons, Craig T. (15. 8. 2019). „The millennium old hydrogeology textbook The Extraction of Hidden Waters by the Persian mathematician and engineer Abubakr Mohammad Karaji (c. 953–c. 1029)”. Hydrology and Earth System Sciences Discussions (na jeziku: engleski): 1—19. ISSN 1027-5606. doi:10.5194/hess-2019-407 .
- Cartwright, Mark (2019-03-29). „Kilwa”. World History Encyclopedia. Arhivirano iz originala 19. 4. 2021. g. Pristupljeno 13. 9. 2020.
- Warsh, Cheryl Krasnick (2006). Children's Health Issues in Historical Perspective. Veronica Strong-Boag. Wilfrid Laurier Univ. Press. ISBN 978-0-88920-912-1. „... Thus bathing also was considered a part of good health practice. For example, Tertullian attended the baths and believed them hygienic. Clement of Alexandria, while condemning excesses, had given guidelines for Christian] who wished to attend the baths ...”
- Thurlkill, Mary (2016). Sacred Scents in Early Christianity and Islam: Studies in Body and Religion. Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-7391-7453-1. „... Clement of Alexandria (d. c. 215 CE) allowed that bathing contributed to good health and hygiene ... Christian skeptics could not easily dissuade the baths' practical popularity, however; popes continued to build baths situated within church basilicas and monasteries throughout the early medieval period ...”
- Squatriti, Paolo (2002). Water and Society in Early Medieval Italy, AD 400–1000, Parti 400–1000. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-52206-9. „... but baths were normally considered therapeutic until the days of Gregory the Great, who understood virtuous bathing to be bathing "on account of the needs of body" ...”
- „The Great Famine and the Black Death – 1315–1317, 1346–1351 – Lectures in Medieval History – Dr. Lynn H. Nelson, Emeritus Professor, Medieval History, KU”. vlib.us.
- „Middle Ages Hygiene”. middle-ages.org.uk.
- Black, Winston (2019). The Middle Ages: Facts and Fictions. ABC-CLIO. ISBN 9781440862328. „Public baths were common in the larger towns and cities of Europe by the twelfth century.”
- Kleinschmidt, Harald (2005). Perception and Action in Medieval Europe. Boydell & Brewer. str. 61. ISBN 9781843831464.
- Kazhdan, Alexander, ur. (1991), Oxford Dictionary of Byzantium, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-504652-6
- Environmental and Water Resources Milestones in Engineering History. Tampa, Florida, USA: ASCE Publications. 15—19. 3. 2007. ISBN 9780784471968. Arhivirano iz originala 19. 4. 2021. g. Pristupljeno 15. 5. 2016.
- „Maya plumbing: First pressurized water feature found in New World”. Science Daily. Arhivirano iz originala 8. 1. 2019. g. Pristupljeno 6. 3. 2014.
- Shuval, H.I; Adin, A; Fattal, B. Wastewater Irrigation in Developing Countries: Health Effects and Technical Solutions (PDF). Pristupljeno 29. 7. 2016.
- Evolution of sanitation and wastewater technologies through the centuries. [S.l.]: IWA (International Water Association). 2014. ISBN 9781780404844. Arhivirano iz originala 4. 5. 2017. g. Pristupljeno 21. 3. 2017.
- Kamizoulis, G; Bahri, A; Brissaud, F; Angelakis, A. N. „Wastewater Recycling and Reuse Practices in Mediterranean Region: Recommended Guidelines 2003”. Arhivirano iz originala 19. 4. 2021. g. Pristupljeno 29. 7. 2016.
- Vigneswaran, S.; Sundaravadivel, M. „RECYCLE AND REUSE OF DOMESTIC WASTEWATER” (PDF). Arhivirano (PDF) iz originala 10. 1. 2017. g. Pristupljeno 29. 7. 2016.
- Reed, Sherwood; Crites, Ronald; Middlebrooks, E. (avgust 1998). Natural Systems for Waste Management and Treatment (na jeziku: engleski) (2nd izd.). McGraw-Hill Professional. ISBN 9780071346627.
Spoljašnje veze uredi
Mediji vezani za članak Kada na Vikimedijinoj ostavi
