Википедија

Kastrati

Kastrati je oblast je u Albaniji i naziv istoimenog plemena čiji pripadnici žive u severnoj Albaniji.[1] Kastrati zajedno sa Hotima, Keljmendijima i Škreljima smatraju se velikim plemenima u Malesiji.[2] Pleme se nalazi u oblasti Velika Malesija, istočno i severoistočno od Bajze, malog sela u opštini Kastrat.[3] Pleme Kastrati se sastojalo samo od jednog bajraka.

"Dečak iz plemena Kastrati", 1909.
Severna Albanija i njena plemena. Na mapi se nalazi i pleme Kastrati.
Tradicionalno brijanje glava kod Kastrata i Škrijelja, crtež Edit Duram

Poreklo uredi

Prema lokalnom predanju Kastratija oni potiču od Dedlija (Krsta),[4] koji je bio brat Grča Nenadina rodonačelnika srpskog plemena Kuči.[5] Zabeleženo je da je Aleksa[6] Kastrati, gospodar tri sela, godine 1403. dobio poklon od guvernera Skadra.[7][8] U radovima Jovana Cvijića zabeleženo je da je u jednom selu Kamenica (oblast Kastrati) većinu stanovništva činili su pravoslavni Srbi.[9] Cvijić je takođe zabeležio da i sami Kastrati imaju predanje o svom mešivotom albansko srpskom poreklu.[10] Poreklo plemena Kastrati dobro je opisao Baron Nopča koji je o njima sakupio informacije 1907. godine. Prema onome što je Nopča sakupio i istraživao, saznajemo da Kastrati potiču od pretka Krsta, koji je živeo krajem 16. veka. Krsto je bio poreklom iz Drekalovića u Kučima na jugoistoku Crne Gore i zbog toga Kastrati smatraju da su povezani sa Kučima. Prema legendi o osnivaču plemena, oko 300 kuća tj. porodica su potomci Dedlija Bratošija[11] koji je došao iz Drekalovića u Kučima, a 200 kuća potiču od Slovena, porodica: Totović, Petrović i Pelović.[12][13] Za porodicu Petrović kažu da je povezana sa dinastijom Petrović-Njegoš.[14]

Geografija uredi

Kastrati se nalaze u oblasti Velika Malesija na severu Albanije, u pograničnom pojasu između Crne Gore i Albanije. Kastreti se graniče sa sledećim albanskim plemenskim područjima: Hoti na zapadu, Hoti na jugozapadu, Lohja i Reči na jugu, Škrijeljima na istoku, Keljmendi na severistoku i crnogorskim srpskim plemenskim područjima Kuči na zapadu.

Etimologija uredi

Prema Edit Duramu, ima Kastrati je izvedeno iz latinskog Kastrum (lat. Castrum), jer glavni put iz Skadra do Duklje mora proći kroz ravnicu Kastrata i morali su imati stražare za zaštitu. Prema lokalnoj legendi ime Kastrati dolazi od Đurđa Kastriota.[15]

Porodice uredi

Johan Georg fon Han je zabeležio 408 porodica sa 3.156 ljudi koji se dele na dve grupe porodica: planinske i ravničarske. Planinske porodice bile su: Martinaj, Đokaj, Teresi, Bradosoi, Budiši, Kurtaj, Goraj i Pjetrović, dok su ravničarske porodice bile: Puta, Copani, Hikuzaj, Skandsehi, Pjetrosčinaj, Modzeti, Dobrovoda i Aliaj. Sve porodice su bile katoličke, sem Aliaja koja je bila muslimanska.[16] U kasnom osmanskom periodu, pleme Kastrati činilo je 300 katoličkih i 200 muslimanskih domaćinstava.[17] Ivan Jastrebov navodi sela i porodice ovoga kraja pa spominje od sela: Kastrati, Goraj, Bratoši, Martinaj sela na kamenitoj zaravni, na površini od dva sata. Od njih sela Bajca, Draginja i Dobrovoda su u Donjim Kastratima, u dolini. Među njima su brojna rodovska imena: Petrovići, Šurovići, znači Sloveni. U Gornjim Kastratima je selo Belecika. [18]

Religija i ekonomija uredi

Dominantna religija kod Kastrata je katolicizam.[19][20] Kastrati slave praznik sv. Marka, jer je on zaštitnik njihovog plemena.[21] Kastriti se tradicionalno bave stočarstvom i poljoprivredom.[22]

Ivan Jastrebov je zapisao da su život i običaji Dukađinaca isti kao kod Slovena. U malo čemu se razlikuju od Crnogoraca. Konstatuje da su to zapazili i latinski popovi i Hekar, koji su si postavili pitanje da li su oni možda slovenskog porijekla. U njihove običaje spada da se prilikom pričešća hostija zaliva vinom u samoj crkvi. Pri odlasku u crkvu opskrbe se krčazima vina koji idu iz ruke u ruku onih koji su primili hostiju. Slave svece po julijanskom kalnedaru, kao i Kastrioti Svetog Nikolu 6. decembra po grčkom (julijanskom, pravoslavnom) kalendaru. Šin-koli Pljak na novi kalendar dodaju 12 dana, u selu Špori nedaleko od Masreke ovog istog sveca praznuju po grčkom kalendaru, a u selu Šlezri 9. maj se praznuje takođe po grčkom kalnedaru. Iz toga je nesporno da su Dukađini bili pravoslavni hrišćani. [23]

Istorija uredi

Pleme Kastrati prvi put se spominje 1416. godine.[24] U centru oblasti koju nastanjuju Kastrati nekada je bila ruševina Kastra rimskog puta koji je vodio od Skadra do Oroša, kod Lješa.[25]

U izveštaju Marijana Bolica iz 1614. godine zabeleženo je da su Kastrati imali 50 domaćinstava i 130 ljudi na čijem je čelu bio Prenk Biti.[26]

Godine 1831. tokom osmanskog napada na Crnu Goru, Kastrati i ostala plemena severne Albanije dali su podršku Crnoj Gori i odbili da učestvuju na strani Osmanlija.[27] Godine 1832. Kastrati su se pridružili crnogorskim snagama i porazili su Osmanlije na planini Hoti.[28] Prema Sanstefanski sporazum, teritorija plemena Kastrati (zajedno sa teritorijama Hotija, Keljmendija i Gruda) trebalo je da aneksira Crna Gora, ali nakon potpisivanja Berlinskog sporazuma 1878. godine ova odluka je promenja, a Kastrati su ostali u Osmanskom carstvu.[29] Međutim, pošto su ostala naseljena mesta u Albaniji formalno aneksirana Crna Gora, proces razgraničenja nije bio završen. Godine 1883. Kastrati, Hoti, Gruda i Škrijelji su formirali još jedan pakt za sprečavanje proširenja crnogorskih granica.[30]

Nakon mladoturske revolucije 1908. godine i kasnije obnove osmanskog ustava, pleme Šalja je dalo besu da će da podrži ustav i neće biti krvne osvete između njih i ostalih plemena do 6. novembra.[31] Tokom albanskog ustanka 23. juna 1911. godine albanska plemena i drugi revolucionari okupili su se u Crnoj Gori i izradili memorandum Geče koji je zahtevao da Albanci imaju sociopolitička i jezička prava, memorandum su potpisali dvojica iz plemena Kastrati.[32] U kasniji pregovorima sa Osmanlijama, amnestija je dodeljena plemenima sa obećanjima osmanske vlade da će izgraditi jednu do dve osnovne škole u nahiji Kastrati i isplatiti zarade nastavnicima koji ćem biti dodeljeni.[32]

Područje koje naseljava pleme Kastrati je bilo područje borbenih dejstava tokom balkanskih ratova. Tokom opsade Skadra 1912—1913. godine katolici iz plemena Kastrati, Hoti i Grude su se priključili crnogorskoj vojsci i pljačkali su i spaljivali kuće muslimanskih pripadnika njihovih plemena koji su se povukli u osmansku tvrđavu u Skadru.[33][34]

26. maja 1913. godine, 130 lidera iz plemena Gruda, Hoti, Klimenti, Kastrati, Škrijelj je poslalo peticiju britanskom admiralu Sisilu Berniju u Skadru protiv pripajanja njihovih teritorija Crnoj Gori. Delegacija je upozorila da će se neprijateljstvo nastaviti ukoliko te oblasti ne budu "potpune albanske".[35] Na kraju zahvaljujući uticaju Austrije, region Kastrati bio je inkorporiran u novoformiranu Kraljevinu Albaniju, iako je dogovoreno sa nekim velikim silama da se ona dodeli Crnoj Gori.[36]

Novine krajem 1920. pišu o "više hiljada albanskih porodica" u okolini Podgorice, koji žive u teškim uslovima nakon što su izbegli posle borbi ranije te godine.[37]

Reference uredi

  1. ^ Elsie 2010, str. 226. sfn greška: više ciljeva (3×): CITEREFElsie2010 (help)
  2. ^ Istorijski glasnik. Naučna knjiga. 1960. str. 189. Pristupljeno 9. 5. 2013. „U "brđane" u Malesiji spadaju....” 
  3. ^ Elsie, Robert (2010) [2004]. Historical Dictionary Of Albania (PDF) (2 izd.). Maryland: Rowman & Littlefield Publishing Group. str. 226. ISBN 9781282521926. OCLC 816372706. Arhivirano iz originala (PDF) 6. 10. 2014. g. „The Kastrati region is situated in the District of Malësia e Madhe east and northeast of Bajza.” 
  4. ^ Robert Elsie. str. 70. 
  5. ^ Jireček, Konstantin (1923). Istorija Srba. Izdavačka knjižarnica G. Kona. str. 58. Pristupljeno 17. 5. 2013. „Po predanju, rodonačelnik Kuča bio je Grča Nenadin, od čijih pet sinova, Petra, Đurđa, Tiha, Leša i Mara potiču njihova bratstva. Praotac Kastrata je Krsto, a Šaljana Šako; obojica su tobože bili braća narečenog Grčina, dok bi Beriše bili potomci baš samoga Grče.” 
  6. ^ Durham, Mary Edith (1928). Some clannish origins, laws and customs of the Balkans. George Allen & Unwin. str. 22. Pristupljeno 14. 5. 2013. „The Kastrati were evidently a powerful clan, for in 1403 we find Alexius Kastrati headman in a list of Albanian chiefs who are rewarded by the Venetians with gifts of cloth.” 
  7. ^ Miljanov, Marko; Stojović, Milorad (1963). Sjaj legende. Grafički zavod. str. 261. Pristupljeno 9. 5. 2013. „Kastrati su od Krsta” 
  8. ^ Srpska akademija nauka i umetnosti (1983). Glas. str. 109. Pristupljeno 9. 5. 2013. „Početkom XV veka susreću se i klice današnjeg plemena Kastrati, čiji je praotac bio neki Krsto. Aleksa Kastrati dobio je 1403...” 
  9. ^ Cvijić, Jovan (1987). Sabrana dela: pt. 1. Govori i c̆lanci. Srpska akademija nauka i umetnosti. str. 130. Pristupljeno 9. 5. 2013. „U najnovije vreme sam saznao od mog učenika J. Majića da u arbanaškom plemenu Kastrati, u selu Kamenici, prevlaćuju pravoslavni Srbi.” 
  10. ^ Cvijić, Jovan (1987). Sabrana dela: pt. 1. Antropogeografski spisi. Srpska akademija nauka i umetnosti. str. 112. Pristupljeno 14. 5. 2013. „U plemenu Kastratima priča se da su oni mešovitog porekla i srpskog i arbanaš- kog,...” 
  11. ^ The Tribes of Albania:History, Society and Culture. Robert Elsie. str. 70. 
  12. ^ M. Edith Durham (2009). High Albania. ECHO LIB. str. 466. ISBN 978-1-4068-2855-9. Pristupljeno 13. 5. 2013. „Kastrati. — Consisting also of about 500 houses, lies between the Licheni Hotit and the Skreli clan. 300 houses trace descent from one Delti or Dedli, who came with his seven sons from the hariak of Drekalovich of the Kuchi. This in turn traces origin from Berisha (see below). The other 200 houses trace from people already on the spot when Delti arrived. They are said to have been Slavs. All are now Albanophone and the majority Catholic, the rest Moslems.” 
  13. ^ Seltzer, Carl Coleman; Coon, Carleton Stevens; Ewing, Joseph Franklin (1950). The mountains of giants: a racial and cultural study of the north Albanian mountain Ghegs. The Museum. str. 45. Pristupljeno 14. 5. 2013. „Two hundred out of the 500 houses of Kastrati are pre-invasion, and are said to be of Slavic origin.” 
  14. ^ Robert Elsie. str. 70. 
  15. ^ Edith Durham. str. 43. 
  16. ^ Hahn, Johann Georg (1854). Heft. Geographisch-ethnographische Uebersicht. Reiseskizzen. Sittenschilderungen. Sind die Albanesen Autochthonen? Das albanische Alphabet. Historisches. Verlag von Friedrich Mauke. str. 192. Pristupljeno 9. 5. 2013. 
  17. ^ Gawrych 2006, str. 31.
  18. ^ Jastrebov, Ivan (2018). Stara Srbija i Albanija, pp. 348. Beograd: Službeni glasnik. 
  19. ^ Ekmečić, Milorad (1989). Stvaranje Jugoslavije 1790-1918. Prosveta. str. 121. Pristupljeno 9. 5. 2013. „...kastrati bili su katolici..” 
  20. ^ Istorijski glasnik. Naučna knjiga. 1960. str. 189. Pristupljeno 9. 5. 2013. „Kastrati su odreda katoličke vere” 
  21. ^ Modern Greek Studies Yearbook. University of Minnesota. 1992. str. 26. Pristupljeno 13. 5. 2013. 
  22. ^ Glasnik Jugoslovenskog Profesorskog Drustva. 1924. str. 37. Pristupljeno 9. 5. 2013. „Kastrati su zemljoradnici i stočari” 
  23. ^ Jastrebov, Ivan (2018). Stara Srbija i Albanija, pp. 381. Beograd: Službeni glasnik. 
  24. ^ Elsie, Robert (2010) [2004]. Historical Dictionary Of Albania (PDF) (2 izd.). Maryland: Rowman & Littlefield Publishing Group. str. 226. ISBN 9781282521926. OCLC 816372706. Arhivirano iz originala (PDF) 6. 10. 2014. g. Pristupljeno 1. 7. 2018. 
  25. ^ Šufflay, Milan (2000). Izabrani politički spisi. Matica hrvatska. str. 136. Pristupljeno 9. 5. 2013. „Kastrati, kojima je embrio sjedio kod ruševina rimskog "Kastra" (tabora, Iminacium?) viđenih još g. 1559. na cesti Skadar - Oroši” 
  26. ^ The Tribes of Albania; History, Society and Culture. Robert Elsie. str. 69. 
  27. ^ Stojančević, Vladimir (1990). Srbija i oslobodilački pokret na Balkanskom poluostrvu u XIX veku. Zavod za udžbenike i nastavna sredstva. str. 103. Pristupljeno 9. 5. 2013. „Ovoga puta, severnoalbanska plemena Klementi, Hoti, Grudi i Kastrati solidarisali su” 
  28. ^ Brestovci, Sadulla (1983). Marrëdhëniet shqiptare--serbo-malazeze (1830-1878). Instituti Albanologjik i Prishtinës. str. 260. Pristupljeno 9. 5. 2013. „A sledece godine albanska plemena (Hoti, Kastrati, Grude, Kelmendi) pomogle su crnogorskim plemenima da poraze turksu vojsku na Hotskoj Gori.” 
  29. ^ Dimić, Ljubodrag; Borozan, Đorđe (1999). Jugoslovenska država i Albanci. Službeni list SRJ. str. 123. ISBN 978-86-355-0440-7. Pristupljeno 9. 5. 2013. „...tako da su plemena Kastrati, Klimeiti, Hoti, Grude bila pripo]ena Crno] Gori. Ali, na Berlinskom kongresu” 
  30. ^ Miller, William (2012). The Ottoman Empire and Its Successors 1801-1927. Routledge. str. 356. ISBN 9781136260469. Pristupljeno 12. 5. 2013. 
  31. ^ Gawrych 2006, str. 159.
  32. ^ a b Gawrych, George (2006). The Crescent and the Eagle: Ottoman rule, Islam and the Albanians, 1874–1913. London: IB Tauris. str. 186—187. ISBN 9781845112875. 
  33. ^ Srejović, Dragoslav; Gavrilović, Slavko; Ćirković, Sima M. (1983). Istorija srpskog naroda: knj. Od Berlinskog kongresa do Ujedinjenja 1878-1918 (2 v.). Srpska književna zadruga. str. 248. Pristupljeno 9. 5. 2013. „Put do pred sam Skadar bio je slobodan. Crnogorskoj vojsci pridružila su se albanska katolička plemena Grudi, Hoti i Kastrati, preko čijeg je zemljišta prolazila vojska, i tako je njena pozadina Oila obezbeđena.” 
  34. ^ Škerović, Nikola P. (1964). Crna Gora na osvitku xx [i.e. dvadesetog] vijeka. Naučno delo. str. 581. Pristupljeno 12. 5. 2013. „Albanska katolička plemena Grudi, Hoti, Kastrati, preko čijeg zemljišta su prelazile crnogorske trupe u pravcu Skadra, pristala su uz crnogorske trupe i ispred njih, sve do srpskog naselja Vrake, ispred samog Skadra, popalila i opljačkala kuće onih svojih muslimanskih saplemenika koji su napustili svoje domove i odlučili da se stave pod zaštitu turskih trupa u Skadru.” 
  35. ^ Vickers, Miranda (1999). The Albanians: A Modern History. I.B.Tauris. str. 73. ISBN 9781860645419. Pristupljeno 12. 5. 2013. 
  36. ^ Ehrlich, Lambert; Vrečar, Marija (2002). Pariška mirovna konferencia in Slovenci 1919/20. Inštitut za zgodovino Cerkve pri Teološki fakulteti Univerze v Ljubljani. str. 201. Pristupljeno 9. 5. 2013. „Vsled vpliva Avstrije se albanski plemeni Klementi in Kastrati nista priključili Črni gori, in tudi ob Bojani seji je odreklo na...” 
  37. ^ Agonija jednog plemena. "Politika", 11. dec. 1920

Literatura uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Кастрати&oldid=26896766”