Kognitivna paradigma u psihologiji
Kognitivna paradigma u psihologiji se definiše kao skup teorijskih principa i istraživačkih programa koji se odnose na funkcionisanje uma uopšte i sticanje znanja posebno. Kognitivna paradigma je nastala kao kritika paradigme ponašanja uzimajući u obzir posleratne istorijske promene u odnosu na promene koje ulazak u računanje generiše u oblasti komunikacije i, prema tome, u procesu znanja. Ona kao sastavni deo kognitivne nauke, obuhvata skup teorija koje nastoje da prouče mentalni prikaz procesa znanja u vezi sa učenjem i ljudskim ponašanjem za rešavanje problema. Uokviren je unutar racionalizma uzimajući u obzir razum kao izvor svih znanja.[1]
Osnovne informacije uredi
Kognitivizam uredi
Kognitivizam se razvija od početka 20. veka i fokusira se uglavnom na obrazovanje i smisleno učenje. Nalazi se u području kognitivne nauke koja se zasniva na funkcionalnoj analogiji između ljudskog uma i oblika računarske obrade. Analogija je funkcionalna, ali nije strukturna jer upoređuje sisteme za obradu informacija iste klase kroz obradu simbola.[2]
Kognitivizam naglašava ulogu učenika u procesu učenja (za razliku od biheviorizma koji naglašava ulogu predavača i okoline). Kognitivisti smatraju da su mentalni procesi osoba koje uče od velike važnosti, da ih moramo razumeti i zatim učenje prilagoditi kognitivnom sklopu učenika. Kognitivne teorije su nastale iz geštalt psihologije, čiji sledbenici kritikuju bihevioriste zbog tvrdnji da posmatranjem ponašanja možemo objasniti učenje. Geštalt psiholozi tvrde da je neophodno izučavati principe na osnovu kojih organizujemo senzacije u percepcije. Kongnitivne teorije opisuju pamćenje kao aktivni organizovani procesor koji obrađuje informacije, pri čemu prethodno znanje igra značajnu ulogu u učenju. Kognitivne teorije izučavaju više od samog ponašanja, uključujući pamćenje kao bitan faktor u učenju, te je razumevanje kratkoročnog i dugoročnog pamćenja od velikog značaja.[3] Kognitivisti posmatraju učenje kao unutrašnji mentalni proces pri kom se edukator posvećuje izgradnji inteligencije i kognitivnom razvoju.[traži se izvor] Osoba koja uči je, samim tim, bitnija od spoljašnjih faktora.
Ovaj pristup obuhvata jezičke, teorijske veštine i veštine računara, kao i druge posleratne paradigme, poput sociokulturne paradigme.
U psihologiji kognitivizam koji se još naziva kognitivna psihologija jer proučava složenost procesa visokog učenja u vezi sa formiranjem koncepta i rešavanjem problema.
Kognitivni sistem, bilo animirani ili veštački, sastoji se od sledećih elemenata: receptora, motornog sistema i kognitivnih procesa. U tom smislu, kognitivni procesi su oni koji tumače i identifikuju informacije koje primaoci primaju, kontrolišu radnje izvođača, usmeravaju raspodelu kognitivnih resursa, kao što su pamćenje o radnjama i iskustvima.[4]
Kognitivna paradigma uredi
Kognitivna paradigma nastaje kao kritika paradigme ponašanja uzimajući u obzir posleratne istorijske promene u odnosu na promene koje ulazak u računanje generiše u oblasti komunikacije i, prema tome, u procesu znanja.
Takođe poznata kao sastavni deo kognitivne nauke, obuhvata skup teorija koje nastoje da prouče mentalni prikaz procesa znanja u vezi sa učenjem i ljudskim ponašanjem za rešavanje problema. Uokviren je unutar racionalizma uzimajući u obzir razum kao izvor svih znanja.
Kognitivna paradigma je definisana kao skup teorijskih principa i istraživačkih programa koji se odnose na funkcionisanje uma uopšte i sticanje znanja posebno.
Začetnik je američki psiholog Jerome Bruner (1915-2016) koji uvodi u svoju teoriju poučavanja da se učenje zasniva na aktivnoj obradi informacija u skladu sa njenom individualnom organizacijom. Definišite tri mentalna modela: aktivirajući, ikonički i simbolički.
Američki psiholog David Ausubel (1918-2008) u svojoj teoriji smislenog učenja postulira koncept didaktičke nastave za postizanje učenja. Bavi se konceptima smislenog učenja i mašinskog učenja.
- Smisleno učenje koristi već postojeće informacije kod pojedinca da bi se povezalo sa kognitivnom strukturom svakog učenika.
- Mašinsko učenje služi kao komplementarni ili simultani način koji uključuje nova znanja na repetitivan ili dosadan način.
Kognitivna paradigma nastaje kao kritika paradigme ponašanja uzimajući u obzir posleratne istorijske promene u odnosu na promene koje ulazak u računanje generiše u oblasti komunikacije i, prema tome, u procesu znanja.
Takođe poznata kao sastavni deo kognitivne nauke, obuhvata skup teorija koje nastoje da prouče mentalni prikaz procesa znanja u vezi sa učenjem i ljudskim ponašanjem za rešavanje problema.
Uokviren je unutar racionalizma uzimajući u obzir razum kao izvor svih znanja.
Metakognicija - nova kognitivna paradigma uredi
Metakognicija kao nova kognitivna paradigma razmatra koncept pod kojom se najčešće podrazumevaju:
- znanja o sopstvenom kognitivnom funkcionisanju,
- strategije praćenja i upravljanja sopstvenom kognicijom i ponašanjem
- subjektivni doživljaji odnosno metakognitivna iskustva koja izviru iz nekih promena ili privremenih teškoća u kognitivnom funkcionisanju.
Tokom razvoja i primene, sve aktuelnija metakognitivna paradigmu, koja je za relativno kratko vreme uspela je da na nov i originalan način redefiniše i unapredi širok opseg kako teorijskih tako i primenjenih psiholoških oblasti. Kako postavljamo svesne sopstvene kognitivnih procesa, kakvu ulogu i značaj ta svest ima, koji je nivo funkcionisanja iznad samih misaonih procesa i kako funkcioniše taj nivo koji nadgleda i kontroliše kognitivne procese?
Metakognicija je pojam koji predstavlja sada najznačajniji prodor u jednoj oblasti ljudskog uma koje su, iako veoma značajne, sve do sada ostale na rubu istraživačke aktivnosti psihologa.[5]
Izvori uredi
- ^ „KOGNITIVNA PARADIGMA ZNAČENjE (ŠTA JE TO, KONCEPT I DEFINICIJA) - NAUKA I ZDRAVLjE - 2021”. Encyclopedia Titanica (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2021-10-11.
- ^ Ertmer, P., & Newby, T. (1993). Behaviorism, Cognitivism, Constructivism: Comparing Critical Features from an Instructional Design Perspective. Performance Improvement Quarterly, 6(4), 50-72.
- ^ Lilienfeld, Scott; Lynn, Steven J.; Namy, Laura L.; Woolf, Nancy J. (2010). "A Framework for Everyday Thinking". Psychology 1: 24–8.
- ^ Smith, M.K. "Learning Theory, the encyclopedia of informal education.". the encyclopedia of informal education.
- ^ Kankaraš, M. [2004]. Metakognicija - nova kognitivna paradigma. Psihologija, 37(2), 149-161.
Literataura uredi
- Boekaerts, M. (1997) Samoregulisano učenje na spoju kognicije i motivacije. Psihologija u svetu, vol. 2, br. 1, str. 44-57
- Brown, A.L. (1987) Metacognition, executive control, self-regulation, and other more mysterious mechanisms. u: Weinert F.E. i R.H.Kluwe [ur.] Metacognition, motivation, and understanding, Hillsdale, NJ, itd: Erlbaum