Kolektivni ugovori

Kolektivni ugovori su vrsta ugovora koji proizvode pravna dejstva za sva lica koja pripadaju određenoj grupi (kolektivu ili nekoj organizaciji) koja je ugovor zaključila. Pravno dejstvo ovih ugovora prostire se i na one članove grupe koji nisu dali svoju saglasnost ili su postali članovi te grupe kasnije, posle zaključenja ugovora. Za nastanak ugovora dovoljno je da je saglasnost za zaključenje ugovora dala većina članova te grupe. Ovi ugovori uglavnom sadrže samo opšte odredbe kojima se reguliše odgovarajući pravni odnos ili opšte uslove pod kojima će ubuduće članovi te grupe imati da zaključe svoje individualne ugovore.

Kolektivni ugovor o radu je najtipičniji primer. Međutim, on je izdvojen iz građanskog prava čineći sa ostalim institutima predmet proučavanja posebne grane prava – radnog prava.

Drugi primer je prinudno poravnanje više poverilaca. Kolektivni karakter prinudnog poravnanja ogleda se u činjenici da on proizvodi pravna dejstva za sve poverioce istog dužnika, pa i za one koji su bili protiv poravnanja, ako su u manjini. Poravnanje se smatra prihvaćenim ako za njega glasaju poverioci čija potraživanja čine više od polovine ukupnog potraživanja onih poverilaca koji imaju prvo glasa.

Tu je i ugovor o osiguranju života svih članova kolektiva čija je delatnost povezana s izrazitijom mogućošću rizika (radnici u rudniku).

Pravna priroda kolektivnih ugovora

Klasična doktrina stajala je na stanovištu da ugovori obavezuju samo ona lica kola su kroz ugovor izrazila saglasnost. Kasnije interes pojedinca ustupa pred zajedničkim interesom tako da volja većine čini ugovor. Iako postoje različita teorijska rešenja ona imaju zajedničko opšte obeležje da u objašnjenju prirode kolektivnih ugovora polaze od instituta građanskog prava.

1. Prema jednom shvatanju to je ugovor o punomoćstvu, gde sindikalne organizacije imaju ulogu punomoćnika, a radnici su nalogodavci.
2. U drugom tumačenju reč je o nezvanom vršenju tuđih poslova koje posle zaključenja dobija ratifikaciju od svojih članova.
3. Prema trećem tumačenju ovo je ugovor u korist trećeg lica.
4. Prema četvrtom tumačenju reč je o neimenovanom ugovoru.

Ipak, pre bi se moglo prihvatiti stanovište da je reč o posebnoj vrsti ugovora, koji istina nemaju svi ista posebna obeležja. Međutim, postoji jedan minimum zajedničkih osobina koji je dovoljan da ih sve poveže u jednu kategoriju, a on se sastoji u dejstvu ugovora na sve članove jedne određene društvene grupe pa čak i protiv volje nekih od njih. Tvorci ugovora su lica koja čine većinu grupe a ugovornici su svi članovi grupe.

Značaj

Putem kolektivnih ugovora postoji ograničenje slobode ugovaranja kao i kod ugovora po pristupu. Ukoliko sud nađe da su odredbe individualnog ugovora u suprotnosti s opštim odredbama postavljenim kolektivnim ugovorom ili da je ovakav ugovor u suštini protivan kolektivnom ugovoru dužan je da ovakav ugovor proglasi bez dejstva, ili samo neke njegove odredbe, ukoliko nađe da ostatak ugovora može i bez njih da opstane.

Literatura

• Jakov Radišić: Obligaciono pravo, Beograd 2004
• Slobodan Perović: Obligaciono pravo, Beograd 1982