Konđa (kapa)
Konđa je ženska kapa, odnosno žensko oglavlje, nošeno kroz dugačak vremenski period u sklopu narodne nošnje. Nošena je u Severnoj Srbiji, u požarevačkom okrugu, preko Šumadije, Moravske vodopađe, u rudničkom, šabačkom i valjevskom okrugu, kao i u Podrinju.[1] Krajem XIX veka ona u potpunosti prestaje da se nosi u skoro svim regijama.
Prvobitno je konđa imala ulogu nevestinjskog oglavlja odnosno kape koju je mlada stavljala po udaji, poput smiljevca ili tarpoša, s tom razlikom da se u mnogim krajevima nikada posle nije skidala, odnosno žena je bila u obavezi da je stalno nosi do smrti. Vremenom ovu kapu ne nosi više mlade žene po udaji, već samo starije već udate žene.
U periodu kad su dosta nošene, položaj i način nošenja konđe bio je različit od kraja do kraja.
Izgled i uloga uredi
Konđa se uglavnom opisuje kao jednostavnija kapa, oglavlje udatih žena koje se sastoji od plitke okrugle kape sa koje marama pada na leđa i ramena i koja je spreda pričvršćena ukrasnom iglom i trakom koja ide oko glave.[2]
Srednje Potisje uredi
U opisivanju rituala venčanja u Srednjem Potisju pominje se da je mladu moguće bilo razlikovati samo po konđi u odnosu na druge zvanice, i da se preko samog drvenog obrzuča zvanog konđa nosila marama. Nakon što mlada skine venac od tankog voštanog kotura koji stavnja na glavu pre venčanja, ona stavlja konđu. Konđa je ovde opisana kao marama koja pokriva samo punđu na kosi i zatiljak. U Starom Potisju konđa predstavlja ne nevestu nego ženu koja pripada novoj kući, mladu.[3]
Valjevski i užički okruzi uredi
Pod ovim nazivom u nekim krajevima, poput valjevskog ova kapa je smatrana nevestinskom kapom i mlade su je stavljale na dan venčanja.[4] Kasnije je ova vrsta oglavlja mogla da se vidi na glavama samo starijih žena ovog kraja. U svojoj starijoj fazi sastojala se od okruglog drveta oblika tanjira koje se samo naziva konđa i koje se nosili na sredini glave. S obe strane konđe nalazile su se po jedna crna somotska traka (kumoš) koje su se zakopčavale ispod vrata. Za konđu bi bila zašivena jedna polovina marame, preko koje bi se stavio ubradač, koji je od tankog finog platna, često protkan svilom. Ubradač bi jednim krajem bio ušiven za levu i za desnu stranu i bio bi nabran ispod kumoša. Na ubradač se ušivala čipka.
U Rađevini konđa je bila kružnog oblika i stavljala se na teme malo nagnuta ka čelu. Na nju se kačio ubradač. Na isti način nosila se i u okolini Valjeva.[1]
Mačva i Pocerina uredi
U Mačvi se opisuje kako se konđa odnosno sam drveni obruč namakne na punđu i zakači iglama kroz malu povezaču. Konđa se u ovim krajevima pravila od 2-3 prutića koji se saviju u kotur prečnika do 12cm. Potom, se oko obruča obmota vlakno od neopredenog lana i povrh "živice", odnosno venca, obmota se prena krpa i zašije. Deo konđe, odnsono kotura od pruća, koji se nalazi na donjem delu punđe bio je uži. Smatra se da su se konđe uvek nabavljale svekrve pre svadbe, od žena koje su ih pravile, i da je mladina kosa prilagođavana konđi, odnosno ukoliko je bila prevelika, sekla bi se da bi se konđa mogla nositi.[5]
U ovim krajevima je takođe sa konđom nošena i ubradača, koju je pripremao i kačio dever. Pored ubradače mlada supruga je nosila i "veliku povezaču" odnsno četvrtastu svilenu maramu u svim bojama osim bele jer je ubradača bila te boje. Na konđu su u ovim krajevima stavljani i nakit za konđu odnsno "kuka-ukov" nakit koji je predstavnjao neku vrstu lančića sa talirima koji se kačio tako da ide oko konđe i bio je učvršćen posebnim ukrasnim iglama.
U konđu su se stavljali i venčići od cveća, prekovpčelje (tkanina koja je prekrivala teme) kao i igle "trepetljike" o kojima je visila alka sa pravogunim listićima od srebra koji su treperili pri svakom pokretu glave.
U Mačvi i Pocerini konđa je bila deo "mladačkog odela" i žena je nosila od udaje do smrti. Nakon nekog vremena kad joj se ova odeća pohaba nameštala je drugu konđu isto kao i prvu, samo bez nakita i venčića.[5]
Značaj uredi
Konđe su nošene više vekova i kao i sve nevestinske kape imale su ulogu da kroz odevanje ukažu na bračni, odnosno porodični status devojke ili žene koja ju je nosila. One su simbolizovale udatu ženu, a na osnovu položaja samog obruča i bogatsva kićenja mogle su pokazati i otkale dolazi žena, kao i njeno bogatstvo.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b Bjeladinović, Jasna (1956—1966). „Narodna nošnja u Rađevini”. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu. XXVIII-XXIX: 242—245.
- ^ Živadinović - Davidović, Zora (1998). Frizura kroz vekove Kostimografija I. Beograd: SIGNATURE. str. 135.
- ^ Čiplić, Bogdan (1930). „O ženidbi i udadbi u Srednjem Potisju”. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu. V: 122.
- ^ Vujić, Vukosava (1930). „O Valjevskoj narodnoj nošnji”. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu. V: 90—91.
- ^ a b Radović, Bosiljka (1953). „Ženska narodna nošnja u Mačvi i Pocerini” (PDF). Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu. XVI: 7—46. Arhivirano iz originala (PDF) 29. 09. 2019. g. Pristupljeno 29. 09. 2019.