Korisnik:Mitrandir36/Banja guber

Banja Crni Guber

1. Postanak

Ljekovita voda Crnog Gubera koristi se od davnina. Pili su je stanovnici drevne Domavije, koji su kod vrela imali i kupatilo. Da su srebrenički mineralni izvori bili poznati još od prije dva milenijuma, svjedoče natpisi iz 220. godine, na ostacima velikog rimskog kupatila u Gradini.

Austrogarski okupatori su flaširali mineralnu vodu Banje Guber i prodavali je širom monarhije (,,Guber-voda). Mineralna voda se flašira i izvozi od 1887., a prva kaptaža je izvedena 1889. godine. Poslije detaljne analize vode 1894. godine Crni Guber je proglašen za jedno od najboljih i rijetkih arseno-gvožđevitih prirodnih vrela našeg kontinenta. Flaširana Guber-voda bila je poznata i cijenjena širom Evrope, čak smatrana boljom od čuvene Leviko-vode (iz Vetriola u južnom Tirolu – sada Italija). Najviše je izvožena u Beč, zatim Englesku, Njemačku, Dansku, Holandiju i Švedsku. Prodavana je i u Americi i Africi. Dok je 1898. godine izveženo oko 200.000 boca Guber-vode, tri godine kasnije firma ,,Matoni iz Beča izvezla je 236.544 boca ove vode. Do svjetskog rata ovdje je bilo zaposleno mnogo radnika, naročito žena i djevojaka, na punjenju boca i pakovanja. U staroj Juoslaviji lječilište Crni Guber bilo je zapostavljeno, jer su privatni zakupci koristili vodu za piće i kupanje samo na vrelu. Flaširanje mineralne vode napušteno je 1927. godine.

U međuratnom periodu Srebrenička Banja bila je slabo uređena, i pored izvjesnih gradnji i radova. Kupatilo je otvoreno 1930. godine. Međutim, eksport mineralne vode bio je i dalje zanemaren, te je ranije cijenjena voda pala u zaborav. Ugledna Banja je izgubila značaj, koji ni do danas nije povratila.

Poslije Drugog svjetskog rata Banja Guber je otvorena 1950. godine, pošto su obavljene adaptacije lječilišnih objekata kod vrela i u Srebrenici. Obnovljeni su radovi na flaširanju ljekovite vode za domaće tržište, ali nje danas još nema u prodaji. Kod izvora ,,Crni Guber postavljene su instalacije za upotrebu mineralne vode, izgrađeno kupatilo i zgrada za smještaj bolesnika. Posljednjih 30 godina mnogo su je proučavali ugledni profesori medicine i ljekari, naročito zbog toga što je u medicini veoma velika i korisna primjena gvožđa i arsena i njihovih jedinjenja, te o njoj ima čitava literatura stručnih radova (Deroko J D, Drina, Beograd 2004).

2. Mineralni izvori

U okolini Srebrenice karbonski škriljci su probijeni eruptivom andezita, manje dacita i trahita, a zastupljeni su i njihovi tufovi. U škriljcima i eruptivima ima raznih ruda, iz kojih voda apsorbuje gvožđe i arsen, kao i druge sastojke. Otuda na području Srebrenice ima čak 48 izvora, uglavnom gvožđevito-arsene i radioaktivne vode, koja izbija iz starih rudarskih potkopa. Najznačajniji i sa najljekovitijom vodom su vrelo ,,Crni Guber, zatim izvori ,,Mali Guber, ,,Crveno vrelo, ,,Očna vodica, ,,Velika Kiselica, ,,Mala Kiselica, ,,Ljepotica i drugi. Njihova voda ima temperaturu od 12ºC do 14,5ºC, te se ubraja hipoterme. Kapacitet četiri kaptirana izvora je oko 300 litara u minutu. Od navedenih izvora uglavnom se koriste ,,Crni Guber i ,,Mali Guber, dok se ostali ne koriste, zbog nedovoljne proučenosti i nedostatka uređaja.

Crni ili Veliki Guber (Slike 2 i 3) izbija iz okerovog (sedrastog čuna) oko 30 m visokog i 16 širokog, na nadmorskoj visini od 596 m, 2 km južno od Srebrenice. Nalazi se na desnoj strani slatkovodne riječice Bijele vode i to na jednoj podužoj zaravni, skrivenoj u samoj četinarskoj šumi, ali ipak punoj sunca i vazduha. Voda Crnog Gubera otiče Crnom (Crvenom) rijekom, čiji naziv potiče od oksida gvožđa crvenkaste boje. Glavni izvor Crnog Gubera daje u minuti oko 60 litara mineralne vode temperature 12,5ºC. Njena radioaktivnost iznosi 17,1 mahovih jedinica. U litri ove vode ima od katjona najviše : gvožđa 0,1232 grama, zatim aluminijuma 0,0418 gr, kalcijuma 0,0100 gr, cinka 0,0071 gr, kalijuma 0,0051 gr, arsena 0,0046 gr,natrijuma i magnezijuma, a od anjona sulfata 0,5324 gr, hidroarsenata i hlora. Gvožđe i arsen daju obilježje vodi. Toliko gvožđevita voda i u takvoj kombinaciji mineralnih sastojaka je veoma rijetka. Po hemijskom sastavu Guber-voda je jedina na području bivše SFRJ i jedinstvena u srednjoj Evropi. Ona se može piti u prirodnom stanju, bez razblažavanja, što nije slučaj sa srodnim vodama evropskih banja.

Jugoistočno od crnog Gubera, na lijevoj obali riječice Bijele vode, nalazi se tzv. Očna voda (,,Očna vodica) (slika 4). Izdašnost ovog izvora je 19 l/min. Po analizama iz 1953. godine, jedan litar vode imao je 1,378 mg gvožđa, 9 mg bakra, a slobodne sumporne kiseline su u tolikoj količini da ova voda ostaje stabilizovana više godina. Narod je tradicionalno koristi za liječenje katarlnih pojava očne sluznice. Izvor je kaptiran, ali se i dalje koristi kao i u prošlosti.

Od ostalih izvora izdvajaju se: • Mali Guber, (slike 5 i 6) čija voda povoljno i veoma blagotvorno djeluje na razne kožne bolesti uključujući i psorijazu koja se, nakon tretiranja ovom vodom ne javlja najmanje šest mjeseci; • Sinusna Voda znatno umanjuje i ublažava upalu i bolove sinusa, a aplicira se ušmrkavanjem; • Voda Ljepotica, (slika 7) naročito omiljena među pripadnicama ljepšeg pola, jer umivanje ovom vodom rezultira ljepšim i zdravijim tenom, čistijom kožom lica, a mnogi su koristeći ovu vodu, zaliječili i sa lica zauvijek otklonili sitnije ožiljke, akne, mitisere.

Pored ovih izvora planirana je kaptaža i sljedećih: Velika Kiselica I,II i III, Novi Guber, Orlovine I i II, itd. Najveću izdašnost imaju Velika Kiselica I (480 l/min), Novi Guber (305 l/min), Orlovine II (260 l/min), a po bogatstvu gvožđa na prvom mjestu je Očna voda (744 mg/l), zatim Novi Guber (582 mg/l), Mali Guber (390 mg/l), Ljepotica (328 mg/l), itd. (Ristanović S, Reka Drina i Podrinje, Beograd 2000 i Marković Đ J, Banje Jugoslavije, Beograd 1980).

3. Hemijske osobine termalnih voda Banje Guber

Glavni sadržaj vode Crnog Gubera je dvovalentno gvožđe (Fe), kojeg u 1 kilogramu vode ima 0,1232 gr (tabela br. 11). Pored gvožđa ova voda sadrži i rijetke minerale: bakar (Cu), kobalt (Co), mangan (Mn) i to u jednoj izvanrednoj harmoničnoj kompoziciji. Voda, takođe, sadrži i čitav niz drugih elemenata, što, sve zajedno, predstavlja prirodnu, djelotvornu ljekovitu kombinaciju. Po jednoj litri vode Crnog Gubera dodaje se i 0,25 gr askorbinske kiseline radi stabilizacije i bolje resorpcije. Koncetracija radioaktivnosti iznosi 7,02 nC (nanocurie) = 17,19 MJ (Mahove jedinice).