Kumulonimbus
Kumulonimbus (lat. cumulus — gomila i nimbus — kišni) je vrsta vertikalnih oblaka,[1] obično se formira od vodene pare koja se kondenzuje u donjoj troposferi koja se gradi prema gore nošena snažnim plutajućim vazdušnim strujama. Iznad nižih delova kumulonimbusa vodena para prerasta u ledene kristale, kao što su sneg i krupa, čija interakcija može dovesti do grada, odnosno do stvaranja groma. Kada se javljaju kao grmljavina, ovi oblaci se mogu nazvati grmljavinskim glavama. Kumulonimbus se može formirati sam, u grozdovima ili duž olujnih linija. Ovi oblaci su u stanju da proizvedu munje i druge opasne vremenske prilike, kao što su tornada, opasni vetrovi i veliki grad. Kumulonimbus napreduje iz previše razvijenih kumulus kongestus oblaka i može se dalje razviti kao deo superćelije. Kumulonimbus se skraćeno označava sa Cb.
| Kumulonimbus | |
|---|---|
 | |
| Skraćenica | Cb |
| Vrsta | vertikalni oblaci |
| Padavine | da, često olujni |
Izgled uredi
Visoki kumulonimbusi obično su praćeni manjim kumulusnim oblacima. Baza kumulonimbusa može da se proteže nekoliko kilometara (milja) u prečniku ili da bude samo nekoliko desetina metara (jardi) u prečniku, i da zauzima niske do gornje nadmorske visine unutar troposfere - formirana na nadmorskoj visini od približno 200—4.000 m (700—10.000 ft). Vrhovi obično dostižu čak 12.000 m (39.000 ft), a u ekstremnim slučajevima i do 21.000 m (69.000 ft) ili više.[2] Dobro razvijene kumulonimbusne oblake karakteriše ravan vrh nalik nakovnju (kupola nakovnja), uzrokovan smicanjem vetra ili inverzijom na nivou ravnoteže u blizini tropopauze. Polica nakovnja može prethoditi vertikalnoj komponenti glavnog oblaka mnogo kilometara (milja) i biti praćena munjama. Povremeno, rastuće vazdušne parcele premašuju ravnotežni nivo (zbog momenta) i formiraju vrh koji kulminira na maksimalnom nivou parcele. Kada je vertikalno razvijen, ovaj najveći od svih oblaka obično se proteže kroz sva tri regiona oblaka. Čak i najmanji kumulonimbus oblak je div u odnosu na svoje susede.
Vrste uredi
- Cumulonimbus calvus: oblak sa podbuhlim vrhom, sličan kumulus kongestusu iz kojeg se razvija; pod pravim uslovima može postati kumulonimbus kapilatus.
- Cumulonimbus capillatus: oblak s vlaknastim vrhom poput cirusa.[3]
-
Cumulonimbus calvus -
Jasno razvijen kumulonimbus sa fibroznim ivicama na vrhu kapilata -
Zamrznuti kadar kumulonimbusnog oblaka u daljini otkriva bljesak munje
Dopunske karakteristike uredi
Kumulonimbusi se mogu podeliti na jedanaest vrsta:
- Cumulonimbus arcus — gomilasto-kišni lučast[4]
- Cumulonimbus calvus — gomilasto-kišni ćelav
- Cumulonimbus capillatus — gomilasto-kišni razvučen
- Cumulonimbus incus — gomilasto-kišni nakovnjast[5]
- Cumulonimbus mammatus — gomilasto-kišni vimenast
- Cumulonimbus pannus — gomilasto-kišni krpast[6]
- Cumulonimbus pileus — gomilasto-kišni kapast[7]
- Cumulonimbus praecipitatio — gomilasto-kišni padavinski
- Cumulonimbus tuba — gomilasto-kišni trubast[8]
- Cumulonimbus velum — gomilasto-kišni velast[8]
- Cumulonimbus virga — gomilasto-kišni s virgama[8]
-
Arkusni oblak (oblak praga) koji vodi grmljavinu -
Kapa (pileus) na vrhu kongestusa -
Inkus sa ivicom poput vela -
Mammatocumulus with drooping pouches -
Levkasti oblak (tuba) iznad Holandije -
Bočna linija ispred jakog nevremena -
Vrh koji prelazi iznad je kupola oblaka na vrhu kumulonimbusa -
Kumulonimbus kalvus naspram sunčeve svetlosti sa kišom koja pada ispod njega kao kišno okno. -
Kiša isparava pre nego što stigne do zemlje (virga)
Razvoj oblaka uredi
Ovi oblaci uglavnom nastaju za vreme toplih letnjih dana, pri prodoru hladnih vazdušnih masa. Razvoj na nebu nije duži od 30 minuta, a razvijaju se na visini od 600—20.000 metara. . Ovo je jedina vrsta oblaka koja donosi padavine , a za koju se unapred ne može znati koja područja bi bila zahvaćena. Upravo zbog lokalnog razvoja na nebu, nije moguće odrediti ni područja na kojima bi padao grad.
Građa i padavine uredi
Sastoje se od ledenih kristala i imaju oblik džinovskih kula, često podsećaju i na nakovanj.
Iz njih se izlučuju jake pljuskovite kiše praćene grmljavinom (postoji rizik od udara groma) , a često i grad. Takođe, kumulonimbusi su često osnova za nastanak tornada i velike su vertikalne moćnosti (naročito u SAD i još nekim delovima sveta) .
Štetne posledice uredi
Ukoliko se oblaci dovoljno razviju da iz njih počnu da padaju velike količine padavina i grad , to može biti štetno za poljoprivredne useve , dok u gradskim sredinama mogu napraviti probleme u saobraćaju , oštetiti infrastrukturu i biti opasni po ljude i životinje.
Olujne ćelije kumulonimbusa mogu proizvesti bujičnu kišu konvektivne prirode (često u obliku kišnog okna) i bujične poplave, kao i pravolinijske vetrove. Većina olujnih ćelija zamire nakon oko 20 minuta, kada padavine izazivaju više silaznog nego uzlaznog strujanja, uzrokujući rasipanje energije. Međutim, ako postoji dovoljna nestabilnost i vlaga u atmosferi (na primer, vrelog letnjeg dana), oticanje vlage i udari iz jedne olujne ćelije mogu dovesti do formiranja novih ćelija samo nekoliko kilometara (milja) od prethodne nekoliko desetina minuta kasnije ili u nekim slučajevima stotinama kilometara (milja) dalje mnogo sati kasnije. Ovaj proces uzrokuje formiranje (i raspadanje) oluje koja traje nekoliko sati ili čak više dana. Kumulonimbusi se takođe mogu javiti kao opasne zimske oluje zvane „sneg sa grmljavinom“ koje su povezane sa posebno intenzivnim stopama snežnih padavina i sa mećavama kada su praćene jakim vetrovima koji dodatno smanjuju vidljivost. Međutim, kumulonimbusi su najčešći u tropskim regionima i takođe su česti u vlažnim sredinama tokom tople sezone u srednjim geografskim širinama.[9] Oluja prašine izazvana naletom kumulonimbusa je habub.
Životni ciklus ili faze uredi
Generalno, kumulonimbusi zahtevaju vlagu, nestabilnu vazdušnu masu i silu podizanja da bi se formirali. Kumulonimbus obično prolazi kroz tri stadijuma: fazu razvoja, zrelu fazu (gde glavni oblak može da dostigne status superćelije u povoljnim uslovima) i fazu disipacije.[10] Prosečna grmljavina ima prečnik od 24 km (15 mi) i visinu od približno 12,2 km (40.000 ft). U zavisnosti od uslova prisutnih u atmosferi, ove tri etape traju u proseku 30 minuta.[11]
Vidi još uredi
References uredi
- ^ World Meteorological Organization, ur. (1975). Cumulonimbus, International Cloud Atlas. I. str. 48–50. ISBN 92-63-10407-7. Pristupljeno 28. 11. 2014.
- ^ Haby, Jeff. „Factors Influencing Thunderstorm Height”. theweatherprediction.com. Pristupljeno 15. 7. 2016.
- ^ World Meteorological Organization, ur. (1975). Species, International Cloud Atlas. I. str. 17–20. ISBN 92-63-10407-7. Pristupljeno 26. 8. 2014.
- ^ Ludlum, David McWilliams (2000). National Audubon Society Field Guide to Weather. Alfred A. Knopf. str. 473. ISBN 0-679-40851-7. OCLC 56559729.
- ^ „Cumulonimbus Incus”. Universities Space Research Association. 5. 8. 2009. Pristupljeno 23. 10. 2012.
- ^ Allaby, Michael, ur. (2010). „Pannus”. A Dictionary of Ecology (4 izd.). Oxford University Press. ISBN 9780199567669.
- ^ Dunlop, Storm (2003). The Weather Identification Handbook. The Lyons Press. str. 77–78. ISBN 1585748579.
- ^ a b v World Meteorological Organization, ur. (1975). Features, International Cloud Atlas. I. str. 22–24. ISBN 92-63-10407-7. Pristupljeno 26. 8. 2014.
- ^ „Flying through 'Thunderstorm Alley'”. New Straits Times. 31. 12. 2014. Arhivirano iz originala 18. 6. 2018. g.
- ^ Mogil, Michael H. (2007). Extreme Weather. New York: Black Dog & Leventhal Publisher. str. 210–211. ISBN 978-1-57912-743-5.
- ^ „A Severe Weather Primer: Questions and Answers about Thunderstorms”. National Severe Storms Laboratory. National Oceanic and Atmospheric Administration. 15. 10. 2006. Arhivirano iz originala 25. 8. 2009. g. Pristupljeno 1. 9. 2009.
Literatura uredi
- Dukić, Dušan (2006): Klimatologija, Geografski fakultet, Beograd
- Mastilo, Natalija (2005): Rečnik savremene srpske geografske terminologije, Geografski fakultet, Beograd
- Alabi , Majkl (2000): DK Guide to Weather (DK vodič za vremenske prilike) , DK Pub , Njujork
- Burgess, D. W., R. J. Donaldson Jr., and P. R. Desrochers, 1993: Tornado detection and warning by radar. The Tornado: Its Structure, Dynamics, Prediction, and Hazards, Geophys. Monogr., No. 79, American Geophysical Union, 203–221.
- Corfidi, S. F., 1998: Forecasting MCS mode and motion. Preprints 19th Conf. on Severe Local Storms, American Meteorological Society, Minneapolis, Minnesota, pp. 626–629.
- Davies J. M. (2004). „Estimations of CIN and LFC associated with tornadic and nontornadic supercells”. Weather Forecast. 19 (4): 714—726. Bibcode:2004WtFor..19..714D. doi:10.1175/1520-0434(2004)019<0714:eocala>2.0.co;2
. - Davies, J. M., and R. H. Johns, 1993: Some wind and instability parameters associated with strong and violent tornadoes. Part I: Helicity and mean shear magnitudes. The Tornado: Its Structure, Dynamics, Prediction, and Hazards (C. Church et al., Eds.), Geophysical Monograph 79, American Geophysical Union, 573–582.
- David, C. L. 1973: An objective of estimating the probability of severe thunderstorms. Preprint Eight conference of Severe Local Storms. Denver, Colorado, American Meteorological Society, 223–225.
- Doswell C.A. III; Baker D. V.; Liles C. A. (2002). „Recognition of negative factors for severe weather potential: A case study”. Weather Forecast. 17: 937—954. doi:10.1175/1520-0434(2002)017<0937:ronmff>2.0.co;2.
- Doswell, C.A., III, S.J. Weiss and R.H. Johns (1993): Tornado forecasting: A review. The Tornado: Its Structure, Dynamics, Prediction, and Hazards (C. Church et al., Eds), Geophys. Monogr. No. 79, American Geophysical Union, 557–571.
- Johns, R. H., J. M. Davies, and P. W. Leftwich, 1993: Some wind and instability parameters associated with strong and violent tornadoes. Part II: Variations in the combinations of wind and instability parameters. The Tornado: Its Structure, Dynamics, Prediction and Hazards, Geophys. Mongr., No. 79, American Geophysical Union, 583–590.
- Evans, Jeffry S.,: Examination of Derecho Environments Using Proximity Soundings. NOAA.gov
- J. V. Iribarne and W.L. Godson, Atmospheric Thermodynamics, published by D. Reidel Publishing Company, Dordrecht, the Netherlands, 1973
- M. K. Yau and R. R. Rogers, Short Course in Cloud Physics, Third Edition, published by Butterworth-Heinemann, 1 January 1989, ISBN 9780750632157
- „thunderstorm | Definition, Types, Structure, & Facts”. Encyclopedia Britannica (na jeziku: engleski). Pristupljeno 14. 1. 2021.
- „Weather Glossary – T”. National Weather Service. 21. 4. 2005. Pristupljeno 23. 8. 2006.
- „NWS JetStream”. National Weather Service. Pristupljeno 26. 1. 2019.
- „Cumulonimbus clouds”. Met Office (na jeziku: engleski). Pristupljeno 14. 1. 2021.
- „Thunderstorms | UCAR Center for Science Education”. scied.ucar.edu. Pristupljeno 14. 1. 2021.
- „SEVERE WEATHER 101 / Thunderstorm Basics”. SEVERE WEATHER 101. National Severe Storms Laboratory. National Oceanic and Atmospheric Administration. Pristupljeno 2. 1. 2020.
- „Thunderstorms and Tornadoes”. www.ux1.eiu.edu. Pristupljeno 14. 1. 2021.
- Frye, Albert Irvin (1913). Civil engineers' pocket book: a reference-book for engineers, contractors. D. Van Nostrand Company. str. 462. Pristupljeno 31. 8. 2009.
- Yikne Deng (2005). Ancient Chinese Inventions. Chinese International Press. str. 112—13. ISBN 978-7-5085-0837-5. Pristupljeno 18. 6. 2009.
- FMI (2007). „Fog And Stratus – Meteorological Physical Background”. Zentralanstalt für Meteorologie und Geodynamik. Pristupljeno 7. 2. 2009.
- Mooney, Chris C. (2007). Storm world: hurricanes, politics, and the battle over global warming
. Houghton Mifflin Harcourt. str. 20. ISBN 978-0-15-101287-9. Pristupljeno 31. 8. 2009. - Blanchard, David O. (septembar 1998). „Assessing the Vertical Distribution of Convective Available Potential Energy”. Weather and Forecasting. American Meteorological Society. 13 (3): 870—7. Bibcode:1998WtFor..13..870B. doi:10.1175/1520-0434(1998)013<0870:ATVDOC>2.0.CO;2.
