Kustos
Kustos (od lat. custos – čuvar, nadzornik, stražar) je stručnjak odgovoran za sakupljanje, čuvanje, proučavanje, tumačenje i izlaganje predmeta u muzeju, galeriji, arhivu, biblioteci (za posebne zbirke) ili drugoj ustanovi kulture koja baštini zbirke od kulturnog, umetničkog, istorijskog ili naučnog značaja.[1] Uloga kustosa je ključna u očuvanju kulturnog nasleđa i njegovom predstavljanju javnosti.
Etimologija i definicija
uredi
Reč "kustos" potiče od latinske reči custos (množina: custodes), što znači "čuvar", "stražar" ili "nadzornik".[2] U savremenom kontekstu, kustos je više od samo čuvara; on je stručnjak koji aktivno radi sa zbirkama, istražuje ih i osmišljava načine njihove prezentacije i interpretacije.
Prema definiciji Međunarodnog saveta muzeja (ICOM), kustosi su odgovorni za upravljanje muzejskim zbirkama. Njihove dužnosti uključuju preporuke za nabavku predmeta, identifikaciju i beleženje predmeta koji ulaze u zbirku, istraživanje zbirki, kao i pružanje informacija drugim istraživačima i javnosti.[3]
Odgovornosti i zaduženja
urediSpecifične dužnosti kustosa mogu varirati u zavisnosti od veličine i vrste institucije, kao i od prirode zbirke za koju je zadužen. Neke od ključnih odgovornosti su:
- Formiranje i upravljanje zbirkama: Predlaganje nabavke novih predmeta (kupovinom, poklonom, legatom), vođenje evidencije o predmetima (inventarisanje, katalogizacija), učestvovanje u proceni vrednosti i autentičnosti.
- Zaštita i konzervacija: Briga o adekvatnim uslovima čuvanja predmeta, praćenje njihovog stanja i saradnja sa konzervatorima i restauratorima na preventivnoj zaštiti i intervencijama.[4]
- Istraživanje: Proučavanje predmeta i zbirki, njihovog porekla, istorijata, značaja i konteksta. Rezultati istraživanja se objavljuju u stručnim publikacijama, katalozima i na izložbama.
- Organizovanje izložbi: Osmišljavanje koncepcije stalnih postavki i povremenih (tematskih, studijskih, monografskih) izložbi, odabir predmeta, pisanje tekstova za izložbu i katalog, saradnja sa dizajnerima i tehničkom službom na postavci.
- Interpretacija i edukacija: Činjenje zbirki i izložbi razumljivim i pristupačnim publici kroz tekstove, legende, stručna vođenja, predavanja, radionice i druge obrazovne programe.
- Dokumentacija: Vođenje stručne dokumentacije o predmetima, zbirkama i izložbama.
- Saradnja: Saradnja sa drugim kustosima, muzejskim stručnjacima, naučnicima, istraživačima, kao i sa drugim institucijama u zemlji i inostranstvu.
Vrste kustosa i oblasti specijalizacije
urediKustosi se često specijalizuju za određene oblasti ili vrste zbirki:
- Prema vrsti materijala: kustos za slikarstvo, vajarstvo, grafiku, primenjenu umetnost, arheološke zbirke, etnološke zbirke, istorijske zbirke, numizmatičke zbirke, fotografiju, itd.
- Prema periodu: kustos za praistorijsku umetnost, antičku umetnost, srednjovekovnu umetnost, modernu umetnost, savremenu umetnost.
- Prema geografskom ili kulturnom području: npr. kustos za afričku umetnost, azijsku umetnost.
- Gostujući kustos: Stručnjak angažovan za realizaciju određene izložbe ili projekta, koji nije stalno zaposlen u instituciji.
Obrazovanje i veštine
urediZanimanje kustosa zahteva visoko obrazovanje, najčešće iz oblasti istorije umetnosti, arheologije, etnologije i antropologije, istorije, ili drugih srodnih društveno-humanističkih nauka.[4] Često je potrebna i dodatna specijalizacija ili master studije iz muzeologije ili upravljanja nasleđem. Potrebne veštine uključuju:
- Stručno znanje iz oblasti za koju je kustos specijalizovan.
- Istraživačke i analitičke sposobnosti.
- Veštine pisanja (za kataloge, stručne tekstove, izložbene legende).
- Organizacione i projektne veštine.
- Komunikacijske veštine (za rad sa publikom, medijima, kolegama).
- Poznavanje principa zaštite i konzervacije.
- Poznavanje stranih jezika.
Kustosi u Srbiji
urediU Srbiji kustosi rade u brojnim muzejima, galerijama i drugim ustanovama kulture. Njihovo obrazovanje se stiče na odgovarajućim katedrama filozofskih fakulteta (npr. Odeljenje za istoriju umetnosti, arheologiju, etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu), kao i na specijalizovanim master programima. Muzejsko društvo Srbije i druge strukovne organizacije doprinose profesionalnom razvoju kustosa.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ „Museum Definition - ICOM”. icom.museum (na jeziku: engleski). Pristupljeno 27. maj 2025.
- ^ „kustos - Vokabular - Srpski rečnik”. vokabular.org. Pristupljeno 27. maj 2025.
- ^ „ICOM Glossary of Museological Terms (search for "Curator")”. icom.museum (na jeziku: engleski). Pristupljeno 27. maj 2025.
- ^ a b „Kustos”. Šta znači?. Pristupljeno 27. maj 2025.