Lom (grad)
Lom je grad u Republici Bugarskoj, u severozapadnom delu zemlje. Grad je drugo po veličini i značaju naselje u okviru Montanske oblasti.
| Lom | |
|---|---|
 Glavni trg | |
 | |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Bugarska |
| Oblast | Montanska oblast |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — | 26.963 (2.007 ) |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 43° 49′ 32″ S; 23° 14′ 15″ I / 43.825556° S; 23.2375° I |
| Površina | 52,2 km2 |
  Lom Lom na karti Bugarske | |
| Veb-sajt | |
| www.lom.bg | |
Lom je poznat kao veoma važno bugarsko pristanište na Dunavu, odmah posle Rusea, a najbliže od svih važnih dunavskih pristaništa prestonici Sofiji.
Geografija uredi
Grad Lom se nalazi u krajnjem severozapadnom delu Bugarske, na državnoj granici sa Rumunijom (granica je reka Dunav). Od prestonice Sofije Lom je udaljen oko 162 km severno, a od najbližeg većeg grada i sedišta oblasti, Montane, grad je udaljen oko 49 km.
Oblast Loma nalazi se u zapadnom delu Vlaške nizije. Grad se smestio na ušću reke Lom u Dunav, po kojoj je i dobio ime. Zhvaljujući Dunavu grad ima veliki značaj.
Klima u gradu je kontinentalna.
Istorija uredi
Okruženje Loma je naseljeno još u vreme Tračana, kada je ovde postojalo naselje Artanes. U doba starog Rima na ovom mestu bila je tvrđava Almus, od koje je izveden današnji naziv.
Tokom prvog dela srednjeg veka oblast Montane bila je u sastavu Vizantije. Od 9. veka do 1450. godine oblast je bila u sastavu srednjovekovne Bugarske, a zatim je pala pod vlast Osmanlija. Turci su podigli tvrđavu koja je sada u ruševinama, i kod nje se počeo razvijati Lom. Grad je od 1700. godine bio poznat kao Lom Palanka, a u 19. veku je bio jedno od središta bugarskog narodnog preporoda. Izgradnjom željezničke pruge Lom-Sofija, mesto je kao trgovački centar doživelo procvat.[1]
Iz Lome je bio Konda bimbaša koji je sa svojim dobrovoljcima učestvovao u Prvom srpskom ustanku.
U Lom Palanki i okolini žive "Šopovi".
Kulturna istorija Srba u Lom Palanki uredi
Po srpskim planovima koji su se držali "nacionalnog principa" Lom Palanka (sa Trnom) trebalo je da uđe u sastav srpske države[2], a to je smatrao i ruski istoričar Majkov.[3] Srbi i Vlasi su 1878. godine poslali nekoliko molbi iz Lome, sa potpisima viđenih građana upućenih srpskom knezu Milanu, u kojima su tražili da Loma[4] i okolna mesta pripadnu Srbiji. Godine 1878, grad je međutim postao deo savremene bugarske države.
U 19. veku, kada su vladali Turci tu se naseljavaju brojni trgovci - Srbi, Grci, Rumuni. Stara pravoslavna crkva je bila srušena, a trebalo je da se izgradi nova posvećana Sv. Iliji. Turci predvođeni Hadži Jusufom na praznik Sv. Iliju 1857. godine napali su na hram i srušili toranj i oba zvona.[5] Najviše zasluga za njeno podizanje ima Srbin Mihajlo[6] trgovac solju iz Loma. Bio je to u stvari čuveni Miša Anastasijević - "Kapetan Miša", najveći srpski bogataš.[7] On je dobio od turske vlasti privilegije da može trgovati sa solju, pa je tu (zbog pristaništa) otvorio svoju "kamarašiju" (centralnu trgovačku kancelariju). Kao i svaka od njegovih tridesetak agencija i ova je imala stalnu posadu koju su činili: poslovođa, sekretar, novčar (kasir), dve kantardžije i čuvar. Mihajlo je dao prvi i najveći prilog za crkvu, a pomogao je i otvaranje lomske škole. Godine 1847. postavljeni su temelji školske zgrade.
Kada je škola podignuta, pohađalo je i u početku 30 đaka a njen prvi učitelj bio je mladi Krsto Š. Pišurka rodom iz Vraca. Pišurka se kasnije istakao kulturno-nacionalnim radom; osnovao je bugarsku čitaonicu i bugarsko pozorište. U čitaonici koja je radila pri školi držane su u prvo vreme samo "Srpske novine" (iz Beograda) i "Turske carigradske vesti" (iz Carigrada). Zvali su u pomoć Srbiju, pa je Ministarstvo prosvete poslalo po dva primerka svakog udžbenika[8] u Srbiji, lomskoj školi, avgusta 1856. godine. "Beogradsko čitalište"[9] je tako pozvano da pomogne tamošnju čitaonicu. U opremanju čitaonice učestvovali su sa svojim prilozima srpski trgovci Dimitrije Vojinović i Hadži Ivan Dinulović. Vojinović je dao veliku furunu za grejanje a Dinulović ustupio 20 svojih knjiga za bibliotečki fond. U knjižnom fondu je bilo tada oko 300 knjiga, uglavnom ruskih i srpskih. U čitaonicu je Beograđanin, trgovac Đoka doneo na poklon globus. Učitelj Bišurka je boraveći u Beogradu preveo i objavio na bugarskom dva naslova. Među najativnije učesnike u kulturnom životu Loma bili su polovinom 19. veka bogati Srbi, pored pomenutih još, Mihajlo zvani Kamarašina, Radojko vunar iz Sarajeva, dr Apostolović i drugi.
Kod Zmaja, dok je živeo u Beču (1885) dolazio u posetu Miloš Kostić fotograf iz Lom Palanke.[10]
U Lomu je živeo početkom 20. veka Petar Iv. Vukić, saradnik srpskog časopisa "Delo", Beograd. Objavio je 1903. godine svoje mišljenje o "Gorskom vjencu".[11]
Stanovništvo uredi
Po procenama iz 2007. godine grad Lom imao je oko 27.000 st. Većina gradskog stanovništva su etnički Bugari. Ostatak su mahom Romi. Poslednjih 20ak godina grad gubi stanovništvo zbog udaljenosti od glavnih tokova razvoja u zemlji. Oživljavanje privrede trebalo bi zaustaviti negativni demografski trend.
Većinska veroispovest stanovništva je pravoslavna.
Partnerski gradovi uredi
Reference uredi
- ^ "Pomorska enciklopedija", Zagreb 1978.
- ^ Zoran Jerotijević, Ljubiša Radojević: "Srbija između istoka i zapada...", Ljubostinja 2007.
- ^ "Vranjski glasnik", Vranje 1992.
- ^ "Bosanska vila", Sarajevo 1904.
- ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1857.
- ^ "Vreme", Beograd 7. avgust 1940.
- ^ "Glasnik Srpskog učenog društva", Beograd 71/1890.
- ^ Đorđe Ignjatović: "Kulturna saradnja Srba i Bugara u 19. veku", Beograd 1980.
- ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 18. novembra 1856.
- ^ Mladen Leskovac: "Zmajev bečki dnevnik", Novi Sad 1983.
- ^ "Delo", Beograd 1. jul 1903.
