Meletije Jerusalimski

Patrijarh Meletije (grč. Πατριαρχης Μελετιος; 2. polovina 17. veka, Enos, Istočna Trakija, Osmansko carstvo - posle marta 1737.) - episkop Jerusalimske pravoslavne crkve, patrijarh Jerusalima i sve Palestine .

Meletije Jerusalimski
Lični podaci
Datum rođenja	2. polovina 17. veka
Mesto rođenja	Enos, Istočna Trakija, Osmansko carstvo,
Datum smrti	posle marta 1737.
Patrijarh Jerusalima i sve Palestine
Godine	1731-1737
Prethodnik	Hrisant
Naslednik	Partenije

Biografija

Od 1698. godine bio je jedan od epitropa (vikara) jerusalimskog patrijarha u Svetoj zemlji, Dositeja II, zatim kod Hrisanta. Ovaj ga je unapred pripremio za svog naslednika, uzdižući ga u čin mitropolita Kesarije u Palestini – ova stolica je tradicionalno bila namenjena nasledniku patrijarha. Vreme uvođenja u tron je najkasnije u leto 1725. kada je Hrisant poslednji put posetio Palestinu.

Pred sve većim uticajem Fanara na bliskoistočne pravoslavne crkve, bratstvo Svetog groba nastojalo je da zadrži jerusalimski presto pod svojom kontrolom i izbegne mešanje carigradskog patrijarha u izbor jerusalimskog patrijarha. Tako je Jerusalimska patrijaršija razvila praksu zvaničnog postavljanja naslednika sadašnjeg patrijarha i često čak i prenosa vlasti na njega još za života njegovog prethodnika. Patrijarh Hrisant je 1730. godine pozvao mitropolita Meletija u Carigrad i predočio Sinodu Carigradske patrijaršije i fanariotskom plemstvu (velikom dragomanu Visoke Porte, vladarima dunavskih kneževina i dr.) svoj testament, u kome je ukazao na mitropolit kesarijski kao naslednik i zapretio gnevom Božijim onima koji su se usudili da uklone Meletija iz Patrijaršije. Njegova smrt nastupila je 7. februara 1731 godine, pa se Meletijevo stupanje na presto mora datirati oko početka februara. Njegov izbor na zahtev carigradskog patrijarha Pajsija II odobrio je berat osmanskog sultana. Meletijevo pismo zahvalnosti Pajsiju je od 23. februara. Stupanjem patrijarha Meletija na patrijaršijski tron okončana je 200 godina hegemonije u Jerusalimskoj patrijaršiji peloponeskih rodova, iz kojih su bili nominovani patrijarsi i njihov najuži krug.

Meletije je veći deo svoje patrijaršije proveo u Carigradu, što je do tada postalo tradicija među jerusalimskim prvojerarsima. Međutim, između kraja leta 1732. i kraja proleća 1734. bio je u Palestini, gde se ponovo zaoštrila borba za kontrolu nad svetinjama između grčkih i jermenskih crkvenih struktura. Januara 1734. potpisan je ferman kojim se „male“ monofizitske zajednice Jerusalima prebacuju pod jurisdikciju Jerusalima jermenskog patrijarha i utvrđuje ravnopravnost Jermena i Grka u primanju Blagodatnog ognja. Posle Vaskrsa 14. aprila 1734. godine patrijarh Meletije je otišao u Carigrad. Shvativši da nema dovoljno sredstava i uticaja da ospori privilegije koje su dobili Jermeni, patrijarh je otišao na put u Zapadnu Anadoliju radi prikupljanja milostinje. Petog oktobra 1734. godine izdat je još jedan sultanov ferman kojim su potvrđene privilegije Jermena u odnosu na sveta mesta. Međutim, dok je bio u Bursi, patrijarh je saznao za sramotu vezira Ali-paše i sa njim povezanih predstavnika jermenskog plemstva. To je patrijarhu Meletiju i njegovom epitropu, mitropolitu ćesarijskom Parteniju (Gerenisu) dalo priliku da obnove svoju pravnu bitku sa jerusalimskim patrijarhom Kirkorom. Tvrdnje o svetim grobovima podržali su veliki dragoman Uzvišene Porte Aleksandru Gika i carigradski patrijarh Neofit VI. Grci su 1735. dobili parnicu i trajno obezbedili svoja prioritetna prava na posed svetih mesta Palestine.

Održavao je kontakte sa Rusijom, koji su, međutim, bili mnogo manje intenzivni nego u 17. veku. Politička saradnja jerusalimskih patrijaraha i ruske vlade je prošlost, Meletijeva prepiska sa Sankt Peterburgom odnosila se isključivo na molbe za milostinju.

Starost i rastući finansijski problemi Jerusalimske patrijaršije podstakli su patrijarha Meletija u martu 1737. da odluči da abdicira u korist mitropolita ćesarijskog Partenija. Datum smrti je nepoznat.