Međunarodna korporacija
Multinacionalna korporacija, međunarodna korporacija ili transnacionalna korporacija, je naziv za korporaciju koji proizvodi robu ili pruža usluge u više od jedne zemlje. Prema definicija Međunarodne organizacije rada pod multinacionalnom korporacijom se podrazumeva svaka korporacija ili preduzeće čije se sedište nalazi u jednoj, odnosno matičnoj zemlji, a poslovni pogoni i druge radne jedinice u drugim, zemljama-domaćinima.
Multinacionalne korporacije često imaju budžete koji su višestruko veće od bruto domaćeg proizvoda pojedinih zemalja. To im daje snažan uticaj na lokalnu ali i na svetsku ekonomiju, pa zbog toga često igraju važnu ulogu u međunarodnim odnosima, pogotovo u doba globalizacije. Njihova moć i uticaj ih je učinila predmetom oštrih kritika.
Pojam i proces nastanka uredi
Transnacionalne kompanije (TNK) su veoma moćna internacionalna preduzeća koja raspolažu ćerkama i unukama u mnogim zemljama sveta i imaju ogromnu ekonomsku snagu.
Ove kompanije nastaju na bazi visokog nivoa koncentracije proizvodnje i kapitala, koji prevazilaze nacionalne okvire pojedinih zemalja i stacionairaju se u više zemalja. Utiču na međunarodnu podelu rada, menjaju je i prilagođavaju svojim potrebama. One su glavni nosioci stranih direktinih investicija.
Prema načinu organizovanja, ove kompanije su najćešće međunarodni koncerni, međunarodni trustovi ili holding kompanije. One su nastale u drugoj polovini 19. veka, sa stvaranjem monopola koji su prerasli međunarodne dimenzije, ali je njihova ekspanzija karakteristična za period posle Drugog svetskog rata.[1]
Fuzija i akvizicija uredi
Transnacionalne kompanije (TNK) su vlasništvo jedne zemlje, imaju centralizovanu upravu i filijale u više zemalja, dok su multinacionalne kompanije vlasništvo više zemalja.
Kompanije nastaju na bazi koncentracije i ukrupnjavanja kapitala u svetskoj privredi. Koncentracija nastaje kupovinom postojećih ili osnivanjem novih firmi. Kupovina postojećih nastaje spajanjem firmi slične veličine (fuzija) ili preuzimanjem jedne od strane druge firme (akvizicija).
Pod fuzijom se podrazumeva spajanje dva preduzeća slične veličine (A+B=C).
Pod akvizicicijom se podrazumeva kupovina manje od strane veće firme (A+B=A).
Osnivanje novih firmi može biti u punom vlasništvu strane firme ili u suvlasništvu sa domaćom firmom (tzv. Joint venture).
Osnivanje novih firmi u engleskom žargonu green fields što znači „zeleno polje“, odnosno „početi iz početka, sa ledine“. Strane kompanije u punom vlasništvu ili suvlasništvu mogu nastati i kupovinom postojećih domicilnih firmi u inostranstvu na tržištu akcija ili putem preuzimanja.
Na kraju 2012. godine, filijale TNK su zapošljavale skoro 72 miliona ljudi, što je jednako broju stanovnika Francuske i Srbije zajedno. Takođe prihodi od prodaje filijala svih TNK su tokom 2012. godine iznosili 25.980 milijardi USD, što je tek nešto manje od domaćeg bruto proizvoda EU i Kine zajedno. Ti podaci pokazuju koliki je danas značaj TNK u svetskoj ekonomiji.[2]
- ^ Unković, Milorad (2010). Osnovi ekonomije (Ekonomija). Republika Srbija: Zavod za udžbenike Beograd. str. 131. ISBN 978-86-17-16939-6.
- ^ Marković, Dušan (2015). Osnovi ekonomije (Ekonomija). Beograd, Republika Srbija: Data status. str. 126. ISBN 978-86-7478-340-5.
