Međunarodno javno pravo
Međunarodno javno pravo predstavlja granu prava kojom se uređuju pravni odnosi između subjekata međunarodnog prava, tj. između država, međunarodnih organizacija i drugih jedinki od međunarodnog interesa.[1] Za razliku od unutrašnjeg prava, koje počiva na načelu subordinacije, međunarodno javno pravo počiva na načelu koordinacije. To znači da između subjekata međunarodnog javnog prava postoji jasno uspostavljen horizontalni odnos, tj. odnos ravnopravnosti.
Treba naglasiti da su države ravnopravne samo u pravnom smislu reči. Budući da se države, u faktičkom smislu reči, i te kako nalaze u odnosu neravnopravnosti, uvek postoji opasnost da one države koje se nalaze u povoljnijem ekonomskom, vojnom i geopolitičkom položaju nameću svoju volju drugim državama. Upravo tome i služi međunarodno javno pravo. Stoga, možemo reći da je jedan od ciljeva međunarodnog javnog prava da pravnim putem uspostavi ravnopravan odnos između faktički neravnopravnih država, kako bi ih zaštitila od uspostavljanja odnosa subordinacije od strane država koje se nalaze u takvom položaju koji im omogućava nametanje.
Izvori međunarodnog javnog prava uredi
Uopšteno rečeno, svi izvori prava se mogu podeliti na materijalne i formalne izvore. Materijalni izvori su one društvene činjenice koje iziskuju stvaranje prava, dok se pod formalnim izvorima podrazumevaju konkretni pravni oblici koji poseduju svojstvo pravne obaveznosti. Formalni izvori međunarodnog javnog prava su pobrojani u članu 38(1) Statuta Međunarodnog suda pravde.[2]
Statut MSP-a pravi razliku između glavnih i pomoćnih izvora međunarodnog prava.
Glavni izvori međunarodnog javnog prava uredi
- Međunarodni ugovori (konvencije), bilo opšteg ili posebnog tipa;
- Međunarodni običaj, kao dokaz opšte prakse;
- Opšta pravna načela priznata od strane prosvećenih naroda.
Pomoćni izvori međunarodnog javnog prava uredi
- Sudske odluke;
- Mišljenja najistaknutijih pravnika.
Valja napomenuti da sud može rešiti spor na bazi pravičnosti - ex aequo et bono, ali samo ukoliko su se stranke sporazumele da se spor može rešiti na taj način. U tom smislu, može se reći da je pravičnost jedan od izvora međunarodnog javnog prava, ali da njegova primena zavisi od postignute saglanosti država.
Subjekti međunarodnog javnog prava uredi
Pod subjektima međunarodnog javnog prava podrazumevamo države, međunarodne organizacije i ostale jedinke od međunarodnog interesa.
Države uredi
Države predstavljaju izvorne (originerne) subjekte međunarodnog javnog prava. U pogledu određivanja pojma države, međunarodno pravo se služi formalnom definicijom države. U tom smislu, država se u međunarodnom pravu shvata kao entitet koji poseduje atribut postojanog stanovništva, utvrđene teritorije i suverene vlasti. Ovi atributi države su definisati Konvencijom o pravima i dužnostima država iz Montevidea.[3] Postojanost stanovništva podrazumeva da na teritoriji jedne države postoji određeni broj lica koja u njoj borave sa namerom trajnog nastanjivanja. U tom smislu, nomadska plemena ne bi ispunjavala uslov postojanosti. Pitanje državljanstva se ne postavlja, što znači da nije od uticaja ukoliko na teritoriji jedne države ima više stranaca nego domaćih državljana. Utvrđenost teritorije podrazumeva da se prostor jedne države može jasno razgraničiti u odnosu prema ostalim država. To se postiže povlačenjem granica između država. Suverena vlast predstavlja poslednji, ali i najkarakterističniji atribut države. Suverenost, kao atribut državne vlasti, podrazumeva da u jednoj državi ne postoji nijedna druga vlast koja bi mogla da joj parira, tj. da konkuriše njenom monopolu nad fizičkom prinudom (unutrašnji suverenitet), kao i da državna vlast može donositi odluke samostalno, tj. da je upravljanje nezavisno od drugih država (spoljašnji suverenitet).
Međunarodne organizacije uredi
Međunarodne organizacije su izvedeni (derivativni) subjekti međunarodnog prava. Konkretnije rečeno, izvedenost, kao obeležje subjektiviteta međunarodnih organizacija, podrazumeva da je njihov nastanak i postojanje vezano za volju država - kao izvornih subjekata međunarodnog prava. Međunarodne organizacije se osnivaju putem međunarodnih ugovora koji vrše funkciju njihovih ustavnih akata. Jedna od najpoznatijih i najznačajnijih međunarodnih organizacija jeste Organizacija Ujedinjenih nacija sa sedištem u Njujorku. Ujedinjene nacije predstavljaju zamenu za nekadašnje Društvo naroda.
Reference uredi
- ^ Kreća, Milenko (2016). Međunarodno javno pravo. Beograd: Centar za izdavačku delatnost, Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu.
- ^ „Statute of the Court | International Court of Justice”. www.icj-cij.org (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 07. 03. 2018. g. Pristupljeno 6. 3. 2018.
- ^ „Montevideo Convention on the Rights and Duties of States - The Faculty of Law”. www.jus.uio.no (na jeziku: engleski). Pristupljeno 7. 3. 2018.
Literatura uredi
- Kreća, Milenko (2016). Međunarodno javno pravo. Beograd: Centar za izdavačku delatnost, Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu.
