Nova Mala

Nova Mala je prigradsko naselje u Pirotu.

Stanovnici Nove Male 1950. godine

Istorijat

Etnogeografska celina Nova Mala nalazi se južno od Pirota i danas je njegov deo. Ona je najpre bila turski čiflik sa desetak domaćinstava, koja je Mustafa-aga doselio sa raznih strana i naselio oko svoje kule, da bi zatim postala selo koje vrlo brzo raste doseljavanjem sa svih strana iz bliže i dalje okoline i koje se sve više spaja sa Pirotom. Po oslobođenju od Turaka, u Novu Malu se doselilo svih pet domaćinstava iz Debrinog čivlika (Taškove, Gacine, Ljubine, Đeline, Radine), koji je bio na samom rubu novomalskog atara. Velika mešavina doseljenika, nastajala u vremenu mnogo dužem od jednog veka, dugo je živela pretežno od poljoprivrede na samom rubu grada i ima posebne etnološke odlike znatno različite od Pirota. Novomalci sa ponosom ističu svoju pripadnost i uglavnom znaju granice svoje Nove Male u odnosu na Pirot u užem smislu i na Rogoz - naselje južno od nje.

Kazivanja o nastanku naselja, vrlo raznovrsna i katkada protivurečna, sva zajedno daju jasnu sliku nastanka Nove Male: 1. Prvo samo desetina kuće bile: Ristine, Džinđine, Ćirine, pa se posle doseljuval narod od sve strane. Neje bilo tursći čivlik., Nadežda Kostić, 1932. 2. Moji preci, deda-Stojan nekoj, živeli pored Kavak, pored sam izvor. I nekoj đi uplaši da če da izbije taj voda i da če đi potopi. I dojdu na ovija plac, ovam smo držali stoku, i tuva se nasele. I tuva nastane posle Nova Mala. A deda na Miku mlekara se doseli iz Dobrodol. Kupi golemu parcelu pa odvoji za dva sestrića, te se i oni nasele. Oni su odma nad Miku. A Popovi što su, druga dobrodolska familija, došli su i oni u isto vreme ovam., Đorđe Đorđević, 1933. 3. Bil tursći čivlik iznad Kavak, prema Držinsći stari put, pa bila kolera. I pobegli kude je sa krs, okol krsat se naselili. Tuva je tekal Kavak, pa se naselili levo i desno od vodutu., Petar Manić, 1937. 5. Čul sam od baštu i dedu, i od druđi, da je Nova Mala postara od Pirot i da je bila kude je Bundina vodenica na Kavak., Jovica Stojanović, 1956.

Najveći deo novomalskog atara ima relativno plodnu zemlju i obilje vode, što ga čini pogodnim ne samo za ratarske i povrtarske kulture već i za proizvodnju stočne hrane. Znatan broj novomalskih familija i starih i doseljeničkih, bavi se govedarstvom i ovčarstvom koristeći pašu na obroncima naselja Božurato i Barje. Novomalski raznosači mleka su snabdevali brojne porodice u Pirotu i ostvarivale značajne prihode. Veliki broj domaćinstava bavio se povrtarstvom, vinogradarstvom i voćarstvom, i snabdevao gradsku pijacu. Bilo je i pet-šest fijakerista iz Nove Male.

Uoči Prvog svetskog rata imala je preko 200 domova i preko hiljadu stanovnika.

Literatura

• Dragoljub Zlatković, Mikrotoponimija sliva Rasničke reke i Kosturske reke, Pirotski zbornik br.35-36, 2011