Notafilija
Notafilija (od lat. nota знак i grč. φιλία љубав) ja nauka o papirnom novcu, a kolekcionar papirnog novca se naziva notafilista. Notafilisti papirni novac sakupljaju u zavisnosti od pojedinih tema, vremenskog perioda, države, serijskog broja i drugog.[1]
Istorija
urediReč notafilija je nastala 1969. godine od latinske reči 'nota' (banknota) i grčke reči 'philios' (voleti). Notafilija se još uvek svrstava kao grana numizmatike, sakupljanje papirnog novca nije popularno kao na primer, sakupljanje kovanog novca ili poštanskih markica.
1961. godine je osnovano Međunarodno udruženje (engl. THE INTERNATIONAL BANKNOTE SOCIETY (IBNS)), koje broji na hiljade članova širom sveta. Udruženje takođe izdaje i svoj žurnal (IBNS Journal), informatički list (NEWSLETTER OF THE IBNS).
Notafilija se od numizmatike počela odvajati sedamdesetih godina prošlog veka. Savim sigurno, osoba koja je tome najviše doprinela polju notafilije na svetskom nivou je Albert Pik (Albert Pick). On je objavio neke od prvih kataloga i kroz njih je objasnio svrhu sakupljanja papirnog novca.
Papirni novac kolekcionari skupljaju po različitim kategorijama. Neke od njih su:
- Tema (poznate ličnosti, priroda)
- Vremenski period (novčanice izdane za vreme inflacije)
- Država
- Serijski broj
Klasifikacija papirnog novca
uredi1974. godine, Pik je objavio i svetski katalog papirnog novca koji se i dalje izdaje mada sada zauzima tri toma. Zahvaljujući tom katalogu sada ja moguće identifikovati većinu novčanica jer svaka od njih ima kataloški broj: [ime zemlje] P [unikatni broj izdanja novčanice].
Pored samog katološkog broja, vrednost same novčanice se meri po njenoj očuvanosti. Osim ako je novčanica potupuno nova, ocena može da postane subjektivna ali kao najpupolarniji i najprihvaćeniji standard jeste onaj koji je napravio Albert Pik. On očuvanost deli na šest mogućih kategorija:
| Skraćenica na eng. | Značenje na eng. | Procent očuvanosti | Opis |
| UNC | Uncirculated | 100% | Prvi kvalitet, novčanica koja je savršeno očuvana i nije bila u opticaju |
| XF | Extremely fine | 90% | Novčanica sa neznatnim oštećenjem npr. presavijena po sredini |
| VF | Very Fine | 75% | Vidljivi tragovi korišćenja, male tačke i presavijanja |
| F | Fine | 55% | Očigledni tragovi korišćenja, uglovi zaobljeni i mekši papir |
| VG | Very good | 45% | Nedostaju uglovi, zacepana na više mesta |
| G | Good | 30% | Nedostaju delovi novčanice |
Srpska notafilija
urediJedan od najpoznatijih srpskih notafilista je Željko Stojanović,[1] koji je za svoje zasluge primio i domaća i svetska priznanja. Stojanović je do sada izdao nekoliko knjiga sa tematikom papirnog novca Srbije i Jugoslavije:
- Papirni novac Jugoslavije 1929—1994.
- Papirni novac Srbije i Jugoslavije (1996).
- Novčanice Narodne banke 1884—2004. (2004).
- Nacionalni katalog novčanica Srbije i Jugoslavije (2007).
Pojmovi u notafiliji
uredi- avers - lice, odnosno prednja novčanice. Obično ga određuje izdavač
- vlakanca - obojena vlakanca koja se nalaze u novčanici
- zaštitni element - deo novčanice koji kojim se novčanica štiti od krivotvorenja. Menjali su se tokom vremena. Ranije se koristio vodeni žig i zaštitna nit, a sada se koriste i hologrami, istisknuti tekst pomoću dubinske štampe, kombinacija boja.
- katalog - posebna knjiga u kojoj su objavljeni podaci o novčanicama, prema kriterijumima autora
- preštampavanje - tekst ili grafički element kojim se menjaju svojstva novčanice. Koristi se kod nostrifikaciji, poništavanja, obeležavanja uzoraka (specimena)
- novčanica
- revers - zadnja strana, poleđina, odnosno naličje novčanice
- serijski broj - jedan od zaštitnih elemenata novčanice. Obično se sastoji od samo brojeva ili kombinacije slova i brojeva
- specimeni - uzorci novčanica, sa posebnim oznakama ili tekstom, koje nemaju platežnu moć i obično služe kako bi se stanovništvo upoznalo sa novim novčanicama. Veoma se cene u kolekcionarstvu.
- hologram - zaštitni element. Posmatranjem iz različitih uglova menjaju se boje ili se stvaraju različiti vizuelni efekti.
Ovaj članak je nedovršen. |
Izvori
uredi- ^ a b Babić & Stanković-Babić 2010, str. 289.
Literatura
uredi- Babić, Rade; Stanković-Babić, Gordana (2014). Mijatov Ukropina, Ljilja, ur. „Medicina u notafiliji” (PDF). Medicinski pregled. Novi Sad: Društvo lekara Vojvodine. LXIII (3-4). ISSN 0025-8105. Arhivirano iz originala (PDF) 19. 08. 2019. g. Pristupljeno 13. 05. 2017.
