Noć živih mrtvaca
Noć živih mrtvaca (engl. Night of the Living Dead) je američki horor film iz 1968. reditelja, ko-scenariste, snimatelja i montažera Džordža Romera, u kome glavne uloge tumače Dvejn Džouns i Džudit O’Di.[5] Priča prati sedmoro ljudi zarobljenih u seoskoj kući u ruralnoj Pensilvaniji, koje napadaju reanimirani leševi. Iako se ljudožderska čudovišta koja se pojavljuju u filmu nazivaju „gulovi”, oni su zaslužni za popularizaciju modernog prikaza zombija u popularnoj kulturi.
| Noć živih mrtvaca | |
|---|---|
_poster.jpg) Filmski poster | |
| Izvorni naslov | Night of the Living Dead |
| Žanr | horor |
| Režija | Džordž Romero |
| Scenario | Džon Ruso Džordž Romero |
| Producent | Karl Hardman Rasel Strajner |
| Glavne uloge | Dvejn Džouns Džudit O’Di Merilin Istman Karl Hardman |
| Direktor fotografije | Džordž Romero |
| Montaža | Džordž Romero |
| Producentska kuća | Image Ten |
| Distributer | Continental Distributing |
| Godina | 1968. |
| Trajanje | 96 minuta[1] |
| Zemlja | SAD |
| Jezik | engleski |
| Budžet | 114.000−125.000 dolara[2][3] |
| Zarada | 30,2 miliona dolara[4] |
| Sledeći | |
| IMDb veza | |
Stekavši iskustvo u pravljenju televizijskih reklama, industrijskih filmova i segmenata za emisiju Komšiluk gospodina Rodžersa preko svoje produkcijske kuće The Latent Image, Romero, Džon Ruso i Rasel Strajner su odlučili da snime horor film kako bi iskoristili interesovanje publike za taj žanr. Njihov scenario je većim delom bio inspirisan romanom Ja sam legenda Ričarda Matesona iz 1954. godine. Film je sniman od jula 1967. do januara 1968. godine, uglavnom na lokaciji u Evans Sitiju u Pensilvaniji. Romero je koristio tehnike gerilskog snimanja koje je usavršio u svom radu na reklamama i industrijskim filmovima kako bi završio film sa budžetom od približno 100.000 dolara. Pošto nisu mogli da obezbede adekvatan set, filmska ekipa je iznajmila napuštenu farmu koju su mogli da unište tokom snimanja.
Film je premijerno prikazan 1. oktobra 1968. u Pitsburgu. Zaradio je 12 miliona dolara na domaćem tržištu i 18 miliona dolara u ostatku sveta, čime je ostvario zaradu 250 puta veću od svog budžeta, što ga čini jednim od najprofitabilnijih filmova svih vremena. Objavljen je neposredno pre usvajanja sistema rangiranja filmova Američke filmske asocijacije; eksplicitno nasilje i krvave scene u filmu smatrane su revolucionarnim, što je dovelo do kontroverzi i negativnih kritika. Na kraju je stekao kultni status i priznanje kritičara, a pojavljivao se na listama najboljih i najuticajnijih filmova u publikacijama kao što su Empire, The New York Times i Total Film. Smatra se jednim od kamena temeljaca u razvoju horor žanra, a retrospektivna akademska analiza fokusirala se na njegovo odražavanje društvenih i kulturnih promena u Sjedinjenim Američkim Državama tokom 1960-ih, sa posebnim osvrtom na izbor Džounsa, Afroamerikanca, za glavnu ulogu.[6] Godine 1999, Kongresna biblioteka je odabrala film za čuvanje u Nacionalnom registru filmova Sjedinjenih Država zbog njegovog „kulturnog, istorijskog, ili estetskog značaja”.[7][8]
Noć živih mrtvaca je pratilo pet nastavaka koji su izlazili od 1978. do 2009. godine, a svaki od njih je režirao Romero. Zbog greške prilikom naslovljavanja originalnog filma, ušao je u javno vlasništvo odmah po objavljivanju, što je rezultovalo brojnim adaptacijama, rimejkovima i trajnim nasleđem u horor žanru. Zvanični rimejk, koji je napisao Romero, a režirao Tom Savini, objavljen je 1990. godine.
Radnja
uredi
Brat i sestra, Barbra i Džoni, voze do groblja u ruralnom delu Pensilvanije da bi posetili očev grob, gde ih napada bledi čovek u pocepanom odelu, koji ubija Džonija i napada Barbru. Ona beži u obližnju seosku kuću, gde pronalazi leš njenog vlasnika, napola pojeden, na stepenicama. Rastuća horda nemrtvih ubrzo okružuje kuću, kada u nju stigne stranac po imenu Ben, koji u početku misli da je Barbra vlasnica kuće. Nakon što je oterao nekoliko nemrtvih, on zabarikadira prozore i vrata. Tražeći potrepštine po kući, on pronalazi pušku sa polužnim mehanizmom.
Skoro katatonična Barbra se iznenađuje kada otkriva da u podrumu kuće već ima ljudi koji su se sklonili. Hari, njegova žena Helen i njihova mala ćerka Karen pobegli su tamo nakon što je grupa istih čudovišta prevrnula njihov auto i ujela Karen za ruku, zbog čega se teško razbolela. Mladi par, Tom i Džudi, sklonili su se nakon što su čuli hitno obaveštenje o nizu brutalnih ubistava. Tom i Ben obezbeđuju kuću, dok Hari uporno tvrdi da iznad zemlje nije bezbedno, pa se vraća u podrum. Nemrtvi nastavljaju da opsedaju kuću u sve većem broju.
Ukućani slušaju radio i televizijske izveštaje o vojsci kanibalističkih leševa koja izvršava masovna ubistva širom istočne obale Sjedinjenih Država, kao i o naoružanim grupama ljudi koje patroliraju po selima i istrebljuju žive mrtvace. Izveštaji potvrđuju da nemrtvi mogu ponovo da umru od jakih udaraca u glavu, metaka u mozak ili spaljivanja. Različiti spasilački centri nude utočište i sigurnost, a naučnici teoretišu da je radijacija iz eksplodirane svemirske sonde koja se vratila sa Venere uzrokovala oživljavanje mrtvih.
Ben smišlja plan da nabavi medicinske potrepštine za Karen i da preveze grupu do spasilačkog centra tako što će napuniti gorivom svoj kamion na pumpi na farmi. Ben, Tom i Džudi zajedno odlaze tamo, odbijajući nemrtve bakljama i Molotovljevim koktelima. Međutim, benzin iz pumpe se prosipa i izaziva požar na kamionu, koji eksplodira, ubijajući Toma i Džudi. Ben se vraća i razbija vrata kada Hari odluči da ga ne pusti unutra.
Preživeli pokušavaju da smisle kako da pobegnu. Prekidaju diskusiju da bi pogledali najnovije vesti, ali uskoro nestane struje. Nemrtvi ubrzo probijaju vrata i prozore kuće koja je u mraku. U haosu, Hari zgrabi Benovu pušku, ali Ben ga razoruža i upuca. Hari odlazi u podrum i umire pored svoje ćerke.
Karen podleže povredama, postaje nemrtva i jede ostatke svog oca, nakon čega ubija svoju majku mistrijom. Barbra pokušava da pomogne Benu da odbije nemrtve, ali je oživljeni Džoni povlači sa sobom. Dok horda prodire unutar kuće, Ben se skriva u podrumu, gde ubija nemrtve verzije Harija i Helen.
Ujutro, naoružana grupa stiže da uništi preostale nemrtve. Probuđen pucnjavom i sirenama, Ben izlazi iz podruma, ali ga oni ubijaju, misleći da je i on nemrtav. Njegovo telo bacaju na lomaču i spaljuju zajedno sa ostalim nemrtvima.[9][10]
Uloge
uredi
| Glumac | Uloga |
|---|---|
| Dvejn Džouns | Ben |
| Džudit O’Di | Barbra |
| Karl Hardman | Hari Kuper |
| Merilin Istman | Helen Kuper |
| Kira Šon | Karen Huper |
| Kit Vejn | Tom |
| Džudit Ridli | Džudi |
Produkcija
urediRazvoj i pretprodukcija
urediDžordž Romero je započeo svoju karijeru u filmskoj industriji dok je pohađao Univerzitet Karnegi Melon u Pitsburgu. Režirao je i producirao televizijske reklame i industrijske filmove za The Latent Image, kompaniju koju je osnovao sa svojim prijateljem Raselom Strajnerom. The Latent Image je započeo kao mala kompanija, ali nakon što su producirali skupu reklamu za Calgon, koja je parodirala film Fantastično putovanje (1966), Romero je osetio da The Latent Image ima dovoljno iskustva i opreme da snimi dugometražni film.[38] Prema Romeru, oni su želeli da iskoriste „žeđ filmske industrije za bizarnim”.[11] On, Strajner i Džon Ruso su stupili u kontakt sa Karlom Hardmanom i Merilin Istvan, predsednikom i potpredsednicom firme za industrijske filmove Hardman Associates, Inc, sa sedištem u Pitsburgu. The Latent Image im je izneo ideju za tada još neimenovani horor film.[12]
Pregovori su doveli do osnivanja kompanije Image Ten, produkcijske kuće koja je bila osnovana radi produkcije jednog dugometražnog filma. Početni budžet iznosio je 6.000 dolara; svaki član produkcijske kompanije uložio je po 600 dolara u zamenu za udeo u profitu.[13] Deset dodatnih investitora je uložilo još 6.000 dolara, ali to je i dalje bilo nedovoljno. Produkcija je više puta prekidana tokom snimanja dok je Romero koristio rane snimke kako bi ubedio dodatne investitore. Image Ten je na kraju sakupio oko 114.000 dolara za filmski budžet.
Scenario
uredi
Scenario su zajednički napisali Ruso i Romero. Oni su odustali od prvobitne ideje o horor komediji koja bi se bavila vanzemaljcima adolescentima, nakon što su shvatili da neće imati dovoljan budžet za uverljiv svemirski brod. Ruso je predložio ograničeniju priču u kojoj mladić beži od kuće i otkriva vanzemaljce koji na groblju kradu ljudske leševe za hranu. Romero je kombinovao ovu ideju sa neobjavljenom pripovetkom o ljudožderskim gulovima, i počeli su snimanje sa nepotpunim scenarijem. Prema Rusou, scenario napisan pre početka snimanja pokrivao je događaje samo do pojave porodice Kuper. Ruso je dovršio scenario tokom snimanja, a Romero je kasnije proširio poslednje stranice svoje pripovetke u nastavke Zora živih mrtvaca (1978) i Dan živih mrtvaca (1985).[14]
Romero je bio inspirisan romanom Ja sam legenda Ričarda Matesona, horor romanom o epidemiji koja opustoši futuristički Los Anđeles. Zaraženi iz romana postaju vampirolika stvorenja koja love nezaražene.[15] Mateson je Romerovu interpretaciju opisao kao „pomalo smešnu”, i više nalik na krađu nego na omaž.[16] U jednom intervjuu, Romero je napravio poređenje između filma Noć živih mrtvaca i knjige Ja sam legenda. Objasnio je da je Mateson pisao o posledicama globalne katastrofe; Romero je želeo da istraži kako bi ljudi reagovali na takvu vrstu katastrofe dok bi se razvijala.[17]
Veliki deo dijaloga je izmenjen, prerađivan ili improvizovan od strane glumaca. Glavna glumica Džudit O'Di je u jednom intervjuu rekla: „Ne znam da li je uopšte postojao radni scenario! Prošli bismo kroz to šta treba da se uradi, a zatim bismo sve odradili na način kako je ko osećao da treba.” Jedan primer koji je dala odnosi se na scenu u kojoj Barbra priča Benu o Džonijevoj smrti. O’Dijeva je rekla da je scenario samo ukratko govorio o tome kako Barbra i Džoni razgovaraju u automobilu pre nego što su napadnuti. Ona je opisala Barbrin dijalog u toj sceni kao potpunu improvizaciju. Istmanova je izmenila scene napisane za Helen i Harija Kupera u podrumu. Karl Hardman je pripisao Benove replike glavnom glumcu Dvejnu Džounsu. U scenariju je Ben bio neobrazovan vozač kamiona, sve dok Džouns nije počeo da prepravlja svoj lik.
Glavna uloga je prvobitno bila napisana za belog glumca, ali nakon što je ulogu dobio Afroamerikanac Dvejn Džouns, Romero je namerno odlučio da ne menja scenario da bi to odrazio. Film se pojavio u bioskopima u vreme kada je veoma malo tamnoputih glumaca igralo glavne uloge. Retke izuzetke, poput crnih junaka koje je igrao Sidni Poatje, pisali su kao podređene likove kako bi bili prihvatljiviji beloj publici.[18] Na pitanje u jednom intervjuu iz 2013. da li je za ulogu Bena bio inspirisan atentatom na Martina Lutera Kinga iste godine kada je film snimljen, Romero je odgovorio odrično, napominjući da je za ubistvo čuo tek kada je bio na putu da nađe distributera za gotov film.
Reference
uredi- ^ „Night of the Living Dead (X)”. British Board of Film Classification. 18. 11. 1980. Arhivirano iz originala 5. 8. 2016. g. Pristupljeno 7. 6. 2016.
- ^ Hughes, Mark (30. 10. 2013). „The Top Ten Best Low-Budget Horror Movies of All Time”. Forbes. Arhivirano iz originala 27. 12. 2014. g. Pristupljeno 27. 12. 2014.
- ^ „Night of the Living Dead (1968)”. AFI Catalog of Feature Films: The First 100 Years 1893–1993. American Film Institute. 21. 12. 2021. Arhivirano iz originala 20. 12. 2021. g. Pristupljeno 20. 12. 2021.
- ^ „Night of the Living Dead”. Box Office Mojo. Arhivirano iz originala 31. 5. 2023. g. Pristupljeno 31. 5. 2023.
- ^ 1001 film koji moraš da vidiš pre nego što umreš. Beograd. 2008. str. 496.
- ^ Klawans, Stuart (13. 2. 2018). „Night of the Living Dead: Mere Anarchy Is Loosed”. The Criterion Collection. Arhivirano iz originala 23. 1. 2021. g. Pristupljeno 31. 1. 2021.
- ^ Maçek III, J.C. (14. 6. 2012). „The Zombification Family Tree: Legacy of the Living Dead”. PopMatters. Arhivirano iz originala 3. 7. 2017. g. Pristupljeno 18. 10. 2017.
- ^ „Preserving the Silver Screen (December 1999) - Library of Congress Information Bulletin”. www.loc.gov. Arhivirano iz originala 14. 4. 2021. g. Pristupljeno 2020-07-28.
- ^ „Noć živih mrtvaca”. HBO. Pristupljeno 2. 2. 2020.
- ^ „Noć živih mrtvaca”. Najbolji filmovi. Pristupljeno 2. 2. 2020.
- ^ „George A Romero, godfather of zombie horror – obituary”. The Telegraph. 17. 7. 2017. Arhivirano iz originala 27. 8. 2023. g. Pristupljeno 27. 8. 2023.
- ^ Hardman, Karl; Eastman, Marilyn et al. „Interview with Karl Hardman and Marilyn Eastman”. Homepage of the Dead (intervju). Arhivirano iz originala 7. 11. 2015. g. Pristupljeno 16. 10. 2017.
- ^ Thorne, Will (3. 1. 2017). „'Night of the Living Dead' Actor George Kosana Dies at 81”. Variety. Arhivirano iz originala 4. 1. 2017. g. Pristupljeno 4. 1. 2017.
- ^ Romero, George A. (2. 2. 1997). „George A. Romero interview”. Forbidden Weekend (intervju). BBC2.
- ^ Matheson, Richard (1995) [1954]. I Am Legend. Orb Books. ISBN 978-0-312-86504-7.
- ^ Collis, Clark (7. 12. 2007). „An Author You Can't Refuse”. Entertainment Weekly. Arhivirano iz originala 31. 7. 2018. g.
- ^ McConnell, Marianna (24. 1. 2008). „Interview: George A. Romero On Diary of the Dead”. Cinema Blend. Arhivirano iz originala 26. 12. 2019. g.
- ^ McGreevy, Nora (7. 1. 2022). „How Sidney Poitier Rewrote the Script for Black Actors in Hollywood”. Smithsonian Magazine. Arhivirano iz originala 8. 1. 2022. g. Pristupljeno 8. 1. 2022.
Spoljašnje veze
uredi
- Noć živih mrtvaca na sajtu IMDb (jezik: engleski)
