Okanj bara (slatinsko stanište)

Okanj bara, zajedno sa Slanim Kopovom i Barom Rusandom, predstavlja jedno od tri najreprezentativnija i najatraktivnija očuvana slana jezera smeštena u paleo - meandrima reke Tise u srednjem Banatu. Zajedno sa vodenim i močvarnim staništima i slatinama različite zaslanjenosti podloge predstavlja prioritetne tipove staništa za zaštitu u panonskom biljnogeografskom regionu.

Okanj bara
Okanj bara - slatinsko stanište
Lokacija	13km od Zrenjanina
Država	Srbija
Koordinate	45° 28′ 03″ N 20° 18′ 20″ E
Nacionalni rang	Specijalni rezervat prirode

Značaj područja Okanj bare je višestruk, jedan od retkih očuvanih panonskih tipova predela čiji su slatinski, livadsko - stepski, močvarni i vodeni ekosistemi od značaja za očuvanje ukupne biološke raznovrsnosti regiona Banata, Vojvodine, Srbije i Evrope.

Na ovom području očuvane su specifične slatinske zajednice koje se javljaju na vlažnim peskovima i isušenim slabo zaslanjenim barama i depresijama.

Slatine

Slatine ili slana zemljišta su zemljišta koja se nalaze pod uticajem alkalnih soli i u kojima je natrijum odlučujući faktor. Slatine su hidro-halogene tvorevine, i u njihovom stvaranju prva uloga pripada vodi i solima. Slatine su zemljišta koja su usled procesa zasoljavanja i alkalizacije, odnosno rasoljavanja i dealkalizacije, izmenila više ili manje svoje prvobitne osobine.

Za ekologiju i poljoprivredu slatine su značajna grupa zemljišta pošto se na njima razvijaju posebni ekološki tipovi biljaka- halofite. Shodno činjenici da su to vrste koje su prilagođene životnim uslovima sa visokim koncentracijama soli u zemljištu, one predstavljaju retke i specifične zajednice a samim tim je i životinjska komponenta koja ih prati specifična. Usled velike koncentracije soli u zemljištu, slatine predstavljaju nepovoljnu sredinu za uzgajanje poljoprivrednih kultura.

Slatine, u širokom smislu, predstavljaju kompleksnu grupu zemljišta koja se, i pored nekih bitnih zajedničkih osobina, među sobom u mnogo čemu razlikuju, tako da se može izdvojiti nekoliko njihovih tipova. Jedna od glavnih osobina slatina je njihov sadržaj u alkalnim solima, mada u pogledu vrste i koncentracije tih soli postoje velike razlike.

Na osnovu procesa koji vladaju u njima, koncentracije i karaktera soli kao i fizičkih osobina, tipične slatine se mogu podeliti na tri grupe:

solončak — slana zemljišta bogata vodorastvorljivim solima. Mogu se podeliti na slanice (dominiraju hloridi i sulfati), sodnjače (dominira soda) i soliternjače (dominiraju nitrati).

solonjec — slana zemljišta u kojima su štetne soli u većoj ili manjoj meri isprane, dok je adsorptivni kompleks zasićen pretežno Na-jonima.

solođ — u njima je iz adsorptivnog kompleksa istisnut i natrijum, i to jonima vodonika ili nekim drugim.

Položaj

Slatinska staništa se nalaze u okviru Specijalnog rezervata prirode „Okanj bara”. Rezervat se nalazi između naselja Elemir i Novi Bečej, na teritoriji grada Zrenjanina i opštine Novi Bečej

Biljni svet

Na ovom području očuvane su specifične slatinske zajednice klase Thero - Salicornietea koje se javljaju na vlažnim peskovima (ass. Salsoletum sodae) i isušenim slabo zaslanjenim barama i depresijama (ass. Crypsidetum aculeatae). U okviru klase Festuco puccinellietea koja obuhvata livadsko-stepsku vegetaciju kontinentalnih slatina javljaju se potopljene jako slane livade reda Festuco - Puccinellietalia i livadsko-stepska vegetacija slabo zaslanjenih zemnjišta reda Artemisio - Festucetalia. Specifičnost prostora određena je i očuvanom močvarnom vegetacijom zaslanjenih staništa reda Bolboschoenetalia maritimi.

Prisustvo panonskih endema (Limonium gmelini, Plantago schwarzenbergiana) i subendema (Puccinellia distans ssp. limosa, Roripa sylvestris ssp. kerneri), kao i biljnih vrsta koje se nalaze na južnoj granici areala, a tipične za ovu izvornu vegetaciju predstavljaju florističke raritete, a neke su zakonom zaštićene na nacionalnom i međunarodnom nivou: Allium atropurpureum, Aster tripolium ssp. pannonicus, Cirsium brachicephalum, Crypsis aculeata, Ornithogalum boucheanum, Salvia austriaca, Silene viscosa, Salsola soda, Scilla autumnalis i dr.

• 
  Bastardna perunika
• 
  Kamilica
• 
  Slatinski cvet
• 
  Procepak
• 
  Panonski zvezdan

Životinjski svet

Od retkih vrsta insekata, Okanj nastanjuju Acrida ungarica, panonski endem, Theophilea subcylindricolis, nova vrsta u fauni Srbije i Stylurus flavipes, međunarodno ugrožena vrsta. Predstavnik retke i ugrožene batrahofaune je obična češnjarka (Pelobates fuscus). Bogatstvo faune ptica Okanja se ogleda u gnežđenju retkih vrsta čaplji u mešovitoj koloniji (Egretta alba, Egretta garzetta, Ardea purpurea, Platalea leucorodia), kao i vlastelice (Himantopus himantopus), crvenonogog sprudnika (Tringa totanus) i cvrčića trščara (Locustella naevia). Na stepskim fragmentima, koji su na višim terenima oko Okanja obitava i nekoliko manjih kolonija tekunica (Citellus citellus). Ova vrsta je prema našem zakonu strogo zaštićena vrsta, globalno je ugrožena i nalazi se na Svetskoj crvenoj listi.

• 
  Acrida ungarica
• 
  Tekunica

Faktori ugrožavanja slatinskih staništa

Fragmentacija

Površine pod prirodnom vegetacijom su izuzetno male, te se na njima ne mogu odvijati prirodni procesi i opstati stabilne populacije. Obrađene površine u zaštitnoj zoni između prirodnih fragmenata onemogućavaju kretanje sitnih životinja i otežavaju raznošenje semena i plodova. Tako su sve više ugrožene populacije retkih vrsta, jer na malim prostorima žive male populacije koje poseduju samo deo varijabilnosti genetskog fonda vrste, pa je i njihova otpornost smanjena. Osim toga na malim površinama nema dovoljno prostora za spontane sukcesije što dovodi do smanjenja diverziteta.

Marginalni uticaj

Velika je dodirna zona prirodne vegetacije sa obrađenim površinama i sa linijama saobraćaja, što pomaže prodor invazivnih vrsta. S druge strane unutrašnji, neometani delovi su male površine ili potpuno nedostaju, što je u suprotnosti sa potrebama životinjskih vrsta za neometanim staništem.

Antropogeni uticaji

Danas su na ovom prirodnom dobru sve raznovrsnije delatnosti koje direktno ili indirektno ugrožavaju opstanak prirodnih retkosti i ukupne prirodne vrednosti područja. Dobar deo prirodnih ekosistema čovek je do danas, postupno uništavao u cilju dobijanja poljoprivrednih površina. Predeo je narušen prvenstveno zbog pretvaranja slatinskih staništa u njive..

Degradacija usled neadekvatnog korišćenja

Na prvom mestu se ističe preterana ispaša a potom i neadekvatno košenje livada

• 
  Požarište u SRP „Okanj bara”

Literatura

• Bojana Nadaždin: Fauna stenica (Heteroptera, Insecta) stepskih i slatinskih staništa SRP „Selevenjske pustare” - master rad
• Specijalni rezervat prirode „Okanj bara” - predlog za stavljanje pod zaštitu kao zaštićenog područja I kategorije - Studija zaštite

Spoljašnje veze

• Slatina (tlo)
• Specijalni rezervat prirode Okanj bara