Operacija Breviti
Operacija Breviti (15–16. maja 1941) bila je ograničena ofanziva, sa ciljem da se oslabe snage Osovine i obezbede položaji za opšti napad prema Tobruku; nakon dva dana borbe britanske snage su se povukle sa znatnim gubicima.
| Operacija Breviti | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Rata u pustinji (1940-1943) na Severnoafričkom frontu u Drugom svetskom ratu | |||||||
 Egipatsko-libijska granica gde je vođena operacija Breviti. | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 Ujedinjeno Kraljevstvo Britanska Indija Poljska Čehoslovačka |
 Nemačka Italija | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
|
Arčibald Vejvel Viljem Got |
Ervin Romel Maksimilijan fon Herf | ||||||
| Jačina | |||||||
|
3 pešadijska bataljona 53 tenka |
delovi više bataljona 30–50 tenkova | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
|
206+ ljudi 5 tenkova uništeno 6 aviona uništeno |
605+ ljudi 3 tenka uništena | ||||||
Pozadina uredi
Nemačka operacija Suncokret uredi
Početkom 1941, nakon velikih britanskih pobeda nad italijanskom 10. armijom u operaciji Kompas, vojna situacija se brzo preokrenula. Najbolje opremljene jedinice iz 13. korpusa otišle su u Grčku kao deo Operacije Lustre u bici za Grčku. Adolf Hitler odgovorio je na italijansku propast Direktivom 22 (11. januara 1941) naređujući Operaciju Suncokret (nem. Unternehmen Sonnenblume), prebacivanje nemačkog Afričkog korpusa (nem. Afrika Korps) (AK) u Libiju, kao zaprečni odred (nem. Sperrverband). AK imao je sveže trupe sa boljim tenkovima, opremom i vazdušnom podrškom, i vodio ga je general Ervin Romel, koji je postigao velike pobede u bici za Francusku.[1]
Snage Osovine su, na prepad, brzo potukle Britance kod El Agajle 24. marta i kod Mersa el Brega 31. marta, iskoristivši taj uspeh da do 15. aprila potisnu Britance do granice kod Soluma i opsednu Tobruk. Novi zapovednik 13. korpusa (sada Kamanda za Kirenajku) general Filip Neme (Philip Neame), O'Ќonor i general Majkl Gambijer-Peri (Michael Gambier-Parry), zapovednik 2. oklopne divizije, zarobljeni su. Komandu je preuzeo štab Zapadno-pustinjskog Odreda pod generalom Noel Beresford-Pirsom (Noel Beresford-Peirse), koji je pozvan iz Istočne Afrike. Osim brigadne grupe koja je upućena u Grčku, 2. oklopna divizija bila je uništena. Pokušaji Osovine da zauzmu Tobruk propali su, i front se stabilizovao na granici Egipta.[2]
Opsada Tobruka uredi
Tobruk je branilo oko 25.000 vojnika Osme armije, dobro snabdevenih i povezanih sa Egiptom britanskom mornaricom. Posada je imala oklopna kola i zarobljene italijanske tenkove, koji su ometali kovoje Osovine koji su prolazili Tobruk na putu do granice, što je onemogućavalo napad Osovine na Egipat.[3] Romel je odmah pokušao da zauzme luku, ali se 9. australijska divizija (general Lesli Morshed), odlučno branila. Italijani su oklevali da predaju planove utvrđenja i više napada je odbijeno. Nakon 3 nedelje Romel je obustavio napad i preduzeo opsadu.[4] Italijanske pešadijske divizije zauzele su položaje oko tvrđave, dok je većina Afričkog korpusa ostala u pokretnoj rezervi južno i istočno od luke.[5] Visoka komanda nemačkih vojnih snaga ("Oberkommando der Wehrmacht") uputila je generala Fridriha Paulusa u Afriku da istraži situaciju. Dana 12. maja, general Paulus je nakon posmatranja jednog od neuspelih pokušaja Romela da napadne Tobruk, poslao izveštaj OKV-u u kome je Romelova pozicija opisana kao slaba, sa kritičnim nestašicama goriva i municije. Sa Operacijom Barbarosa za mesec dana, feldmaršal Valter fon Brauhič, vrhovni komandant Nemačke armije, naredio je Romelu da ne napreduje dalje, i da ne napada Tobruk ponovo.[6]
Britanski planovi uredi
Preko Ultra presretnutih poruka, Britanci su takođe primili izveštaj Paulusa i Čerčil, verujući da će jedan snažni pritisak odbaciti nemačke snage, počeo je pritisak na generala Vejvela da napadne.[6] Vejvel je brzo pripremio Operaciju Breviti, ograničenu operaciju s namerom da zauzme Solum, prolaz Halfaja i tvrđavu Kapuco, a zatim nastavi napredovanje prema Sidi Azizu i Tobruku dokle god snabdevanje dozvoli, a da ne rizikuju uložene snage; njegov cilj bio je uništiti što više opreme Osovine i obezbediti položaj za veću operaciju Bojna sekira, koja će biti pokrenuta kada novi tenkovi pristignu.[7][8]
Savezničke snage uredi
Operaciju Breviti bi sprovela 22. gardijska brigada (brigadir Viljem Got) i delovi 7. oklopne divizije. Njena oklopna komponenta sastojala se od 29 krstarećih (brzih) tenkova iz 2. kraljevskog tenkovskog puka (2nd Royal Tank Regiment-2. KTP) i 24 pešadijska tenka iz 4. KTP.[a] RAF je odvojio sve raspoložive lovce i mali odred bombardera za ovu operaciju.[10][11]
Bitka uredi
Breviti je počeo 15. maja: Britanci su napali sa malim tenkovsko-pešadijskim snagama u 3 kolone: Pustinja, Centar i Obala. Kolona Pustinja, sa britanskim brzim (krstarećim) tenkovima, imala je da napreduje i uništava tenkove koje sretne na putu za Sidi Aziz. Centar je imao da zauzme vrh prolaza Halfaja, Bir Vair i Musaid, a zatim produži za tvrđavu Kapuco. Obalna kolona imala je da osvoji Solum i podnožje prolaza Halfaja. Solum, prolaz Halfaja i tvrđava Kapuco su zauzeti, ali je tvrđava izgubljena u nemačkom protivnapadu. Sledećeg dana je Viljem Got, zabrinut da bi njegova 22. gardijska brigada bila zbrisana ako bi je nemački tenkovi uhvatili na otvorenom, odlučio da povuče skoro čitavu vojsku nazad na prolaz Halfaja. Nemački protivnapad 16. maja ugrozio je britanske snage na vrhu prolaza i i naređeno je povlačenje pod zaštitom pustinjske kolone. Nemci su povratili Musaid i počelo je opšte britansko povlačenje do linije od Sidi Omara do Sidi Sulejmana i Soluma; operacija se zvanično okončala 17. maja, a osvojen je samo prolaz Halfaja.[12]
Posledice uredi
Breviti nije ostvario svoje zadatke, samo nakratko osvojivši prolaz Halfaja. Prolaz je preoteo mali nemački odred 27. maja, u Operaciji Škorpion.
Gubici uredi
Britanci su izgubili 206 vojnika, 5 tenkova je uništeno, a još 13 oštećeno. Nemački gubici bili su 258 ljudi, 3 uništena tenka i nekoliko oštećenih. Italijani su izgubili 395 ljudi, od toga 347 zarobljenih.[13]
Bojna sekira uredi
Dana 12. maja, konvoj Tigar je stigao u Aleksandriju izgubivši jedan brod, sa 238 tenkova za 7. oklopnu diviziju i 43 aviona; 28. maja počelo je planiranje Operacije Bojna Sekira.[14]
Napomene uredi
- ^ Krstareći tenkovi bili su 6 Mk I, 17 Mk IIA i 7 Mk IVA, iako je jedan od ovih 30 tenkova bio u poljskoj radionici na opravci. Pešadijski tenkovi bili su Matilda II. Vojska Saveznika organizovana je u neformalne brigadne grupe, a pojedinačne jedinice 7. oklopne divizije odvojene su različitim brigadnim grupama prema njihovoj misiji. Pored specifičnih jedinica identifikovanih u ovom članku, grupe brigada uključivale su jedinice za podršku kao što su artiljerijske baterije i dodatne jedinice koje nisu imale značajnu ulogu u operaciji.[9]
Reference uredi
- ^ Bauer 2000, str. 121.
- ^ Playfair 1956, str. 15–43, 2, 153–159
- ^ Hoffman 2004, str. 35.
- ^ Lewin 1968, str. 39, 42.
- ^ Playfair 1956, str. 35–43, 153–159
- ^ a b Bradley, str. 166
- ^ Playfair, str. 116
- ^ Playfair, str. 163
- ^ Jentz 1998, str. 136.
- ^ Playfair et al. 2004, str. 159.
- ^ Jentz 1998, str. 130.
- ^ Raugh 1993, str. 207–208
- ^ Greene, Massignani (1999). pp. 70.
- ^ Playfair 1956, str. 159–163
Literatura uredi
- Bauer, Eddy (2000) [1979]. Young, Peter, ur. The History of World War II (rev. izd.). London: Orbis. ISBN 978-1-85605-552-9.
- Greene, Jack; Massignani, Alessandro (1999) [1994]. Rommel's North Africa Campaign: September 1940 – November 1942. Great Campaigns (rev. izd.). Da Capo Press. ISBN 978-1-580-97018-1.
- Jentz, Thomas L. (1998). Tank Combat in North Africa: The Opening Rounds, Operations Sonnenblume, Brevity, Skorpion and Battleaxe, February 1941 – June 1941. Atglen, PA: Schiffer. ISBN 978-0-7643-0226-8.
- Playfair, Major-General I. S. O.; Stitt, Commander G. M. S.; Molony, Brigadier C. J. C. & Toomer, Air Vice-Marshal S. E. (2004) [1st. pub. HMSO 1954]. Butler, J. R. M., ur. The Mediterranean and Middle East: The Early Successes Against Italy (to May 1941). History of the Second World War, United Kingdom Military Series. I. Naval & Military Press. ISBN 978-1-84574-065-8.
- Playfair, Major-General I. S. O.; Flynn, Captain F. C.; Molony, Brigadier C. J. C. & Toomer, Air Vice-Marshal S. E. (2004) [1st. pub. HMSO 1956]. Butler, J. R. M., ur. The Mediterranean and Middle East: The Germans Come to the Help of their Ally (1941). History of the Second World War, United Kingdom Military Series. II. Naval & Military Press. ISBN 978-1-84574-066-5.
