Padišah

Padišah (pers. پادشاه, tur. padişah), titula vrhovnog vladara persijskog porekla.

Bahadur Šah II (vladao 1838-1857), poslednji Veliki Mogul i padišah Mogulskog carstva u Indiji.

Etimologija i značenje

Reč padišah na persijskom jeziku doslovno znači gospodar nad kraljevima ili vrhovni kralj. Kroz istoriju islamskih država zapadne i južne Azije ova titula koristila se kao sinonim za samodržac, car, sultan, veliki sultan. Padišah je bila zvanična titula vladara Osmanskog carstva, Safavidskog Irana i Mogulskog carstva u Indiji, ali je povremeno korišćena i za islamske vladare mnogo manjeg značaja u drugim zemljama.

U osmanskom carstvu

Titulu padišaha prvi je od turskih sultana poneo Sulejman Veličanstveni (1520-1566). Kao uvod u zvaničnim aktima, titula osmanskog vladara glasila jeː „Ja, sultan i padišah Sredozemlja, Crnog mora, Rumelije, Anadolije, zemlje Ruma i Karamana, zemalja Zulkadra, Dijarbekira, Kurdistana i Azerbejdžana, Persije, Damaska i Alepa, Egipta, svetog Jerusalima, slavne Meke i svetle Medine, sviha arapskih zemalja, Jemena i Džade, tatarskiz teritorija, kao i brojnih drugih zemalja osvojenih nesavladivom silom mojih svetlih predaka i mojih velikih prethodnika, kao i velikog broja zemalja koje je osvojila moja sablja iz koje izbija plamen...”. Kao što se može videti, titula osmanskog cara objedinjavala je arapsku titulu sultana, persijsku titulu šaha i tursko-mongolsku titulu hana, svaka od njih sa nasleđenom političkom tradicijom koja je podrazumevala apsolutnu vlast. Sulejman Veličanstveni uzeo je titulu padišaha nakon što je njegov otac Selim (1512-1520) pobedio mamelučke sultane iz Egipta i postao zaštitnik Meke i Medine, pretendujući tako na vrhovnog vladara čitavog muslimanskog sveta. Po osmanlijskim pravnicima, padišah je bio „sultan svih sultana Istoka i Zapada”, „vladar nad vladarima”, „onaj koji dodeljuje krune monarsima na Zemlji” i „božja senka na Zemlji”.

U književnosti

Car padišah Šadam IV iz dinastije Korino je jedan od antagonista u naučnofantastičnom romanu Dina američkog pisca Frenka Herberta.

Literatura

• Vujaklija, Milan (1980). Leksikon stranih reči i izraza (PDF) (3. izd.). Beograd: Prosveta. 
• Vejnstejn, Žil (2002). „Carstvo na vrhuncu moći (XVI vek)”. Ur.: Mantran, Rober. Istorija osmanskog carstva. Beograd: Clio. ISBN 86-7102-054-1.