Porez u Vizantijskom carstvu

Poreske obaveze u Vizantijskom carstvu utvrđene su reformama cara Dioklecijana.

Istorija

Dioklecijan je zbog reforme vojske morao sprovesti i poreske reforme. On je u tom cilju izvršio niz reformi. Novac je u tom periodu izgubio svoju vrednost te je bilo potrebno uvesti novi porez. U prethodnom periodu stanovništvo pojedinih oblasti je moralo da državi dostavlja određene namirnice za izdržavanje grada Rima, vojske i činovništva. Taj porez nazivao se anona i sakupljan je neredovno. Od Dioklecijana, anona je porez u naturalnom obliku koji se redovno ubira od stanovništva. Poreska jedinica određivana je prema količini obradive zemlje (iugum – zaprega) koju može obraditi jedan čovek (kaput – glava) da bi imao sredstva za život. Anona je postala glavni izvor državnih prihoda. Ceo njen teret je, međutim, padao na seosko stanovništvo. S obzirom na nestašicu radne snage koja je vladala u Carstvu, Dioklecijan je nastojao da kaput što čvršće veže za iugum. Sistem kaput-iugum doveo je do toga da široki slojevi seoskog stanovništva izgube slobodu kretanja. Gradsko stanovništvo koje nije posedovalo zemlju nije plaćalo anonu i zbog toga se nalazilo u podređenom položaju. Međutim, od doba Konstantina Velikog trgovci i zanatlije opterećeni su plaćanjem poreza u zlatu. Italija je od Dioklecijanovog vremena plaćala porez kao i sve ostale provincije. Krajem 3. veka je, zbog nedostatka radne snage u poljoprivredi, sistem epibole proširen iz Egipta i na ostale delove Carstva. Zemljišta insolventnih posednika su oduzimana i dodeljivana onima koji su mogli plaćati porez (uglavnom veleposednicima). Kasnije će iz sistema epibole proisteći alilengion koga uvodi car Nićifor (802-811) početkom 9. veka. Konstantin je uveo plaćanje poreza u zlatu (hrisargion). Ovaj porez plaćali su trgovci i zanatlije tj. oni koji nisu obrađivali zemljište kako bi mogli plaćati anonu. Ovaj porez ukinuo je car Anastasije (491-518). Takođe, Anastasije je ukinuo plaćanje poreza u naturi. Anona se takođe naplaćivala u novcu.

Izvori

• Ostrogorski; Istorija Vizantije, Prosveta, Beograd (1969)