Potpećka pećina
Spomenik prirode Potpećka pećina je vrelska pećina sa velikim ulaznim portalom karakterističnog izgleda, etažnim rasporedom kanala i kristalnom ornamentikom.[1] Potpećka pećina je spomenik prirode koji se nalazi u mestu Potpeće, koje se nalazi 14 km jugoistočno od Užica. Njen potkovičasti ulaz se nalazi na strmoj krečnjačkoj litici, u podnožju Drežničke gradine (932 m nmv). Sa visinom od 50 m i širinom od 12 m pri dnu odnosno 22, metara pri vrhu, predstavlja najviši pećinski ulaz u Srbiji.
| Potpećka pećina | |
|---|---|
 Pogled na otvor Potpećke pećine | |
| Položaj | |
| Mesto (planina, reka) | |
| Odlike | |
| Geologija (tip) | kraška |
| Dužina | (uređeni deo) 555 m |
| Nadm. visina | 550 m |
| Br. kanala, nivoa | dva, tri |
Po svom nastanku, pećina je izvorskog tipa, pošto je nastala od vodotokova koji poniru u Drežničkoj dolini i po izlasku iz pećine stvaraju rečicu Petnicu, koja se uliva u Đetinju. Sačinjava je dva glavna sprata pećinskih kanala:
- Gornja pećina (stariji)
- Donja pećina (mlađi)
odnosno tri grupe kanala (na osnovu morfološko-hidrološke evolucije):
- fosilni (Gornja pećina)
- periodski aktivni (duži deo Donje pećine)
- stalno aktivni (najnoviji podzemni tok)
U njenoj unutrašnjosti, na njenom početku, nađeni su ostaci ljudi iz neolita (keramika, kremensko oruđe i obrađeni jelenski rogovi).
Pećinu su istraživali Jovan Žujović (1893), Jovan Cvijić (1914) i Radenko Lazarević (1957, 1972—1978), da bi njeno uređenje za turističke posete otpočelo u maju 1980. godine. Za javnost je otvorena 19.09. 1984. godine i njen uređeni deo obuhvata dužinu od 555 m i površinu od 3.562m², dok se njena ukupna dužina procenjuje na 8 do 10 km.
Položaj i površina uredi
Potpećka pećina se nalazi u Zapadnoj Srbiji, u dolini reke Đetinje. Pripada teritoriji opštine Užice. Od Užica je udaljena 16 km, a od Požege 14. Nadmorska visina iznosi 440 m. Površina zaštićenog prirodnog dobra iznosi 19,6 hektara i obuhvata stenoviti odsek u kome se nalazi pećinski ulaz, padine brda Gradine u zaleđu pećine i prostor bigrene terase ispod pećinskog ulaza.[1]
Geološke odlike pećine uredi
Pećina je izgrađena u krečnjacima srednjotrijaske starosti. Ove stene su beličaste boje, masivne, delom bankovite i slojevite. Od geoloških tvorevina ističu se naslage bigra koje su nastale iz voda pećinskih reka.
Vrednovanje uredi
Zbog prisustva i izraženosti osnovnih prirodnih obeležja, estetskih vrednosti i ukupnog značaja, Potpećka pećina ima svojstvo prirodnog dobra.
Pećina je zaštićena zbog sledećih odlika:
- karakteristično oblikovanog i najvećeg ulaznog otvora
- pojave raznovrsnih oblika kalcitne ornamentike
- specifičnih hidroloških obeležja
- načina nastanka i morfo-hidrološke evolucije
- geo-morfo-hidrološke serije koju čine kraška drežnička depresija
Ovo prirodno dobro ima i kulturno-istorijski značaj zbog pretpostavljenog prisustva čoveka i njegove vezanosti za ovaj objekat i neposrednu okolinu.[1]
Režim zaštite uredi
Pežim zaštite podrazumeva:
- zabranu ulaska u pećinu van ustanovljenog reda i bez pratnje i zabranu radova i aktivnosti koje mogu nepovoljno uticati na geomorfološka, hidrografska i mikroklimatska obeležja pećine, arheološko-paleontološke i biološke vrednosti;
- zabranu izgradnje stambenih, vikend objekata za potrebe masovne stočarske i industrijske proizvodnje, izuzev stambenih i pratećih ekonomskih objekata u okviru dosadašnjih građevinskih parcela postojećih postojećih poljoprivrednih domaćinstava;
- zabranu zemljanih, šumarskih, građevinskih, vodoprivrednih i drugih radova koji mogu izazvati oštećenja pećine i njenog ulaza i nepovoljne promene ambijentalnih vrednosti.
Turistički potencijal uredi
Potpećka pećina je privlačna za turiste, posebno što se na putu do pećine prolazi kroz selo Zlakusa, čuveno po Zlakuskoj lončariji koja se nalazi na Uneskovoj listi nematerijalnog kulturnog nasleđa čovečanstva. Zanimljivo je da ova pećina nema pravo ime. Naziv Potpećka potiče od sela pokraj kog se nalazi, a selo je dobilo ime Potpeće po pećini („selo pod pećinom”).
Ulaz u Potpećku pećinu spada u red monumentalnih dela prirode. Džinovski portal u obliku potkovice, visok 50 m i širok 12 m pri dnu, odnosno 22 m pri vrhu, najviši je pećinski ulaz u Srbiji. Izdubljen je na krečnjačkoj litici, čiji je vertikalni deo visok 72 m. Iz pećine, u kojoj je temperatura samo 9 stepeni, izbijaju dva vrela koja čine dva kilometra dugu reku Petnicu. Potpećka pećina, zaštićena kao spomenik prirode, najznačajniji je speleološki lokalitet zapadne Srbije.
Potpećka pećina je duga deset kilometara, ali je istražena i uređena dužina za posetioce je 555 m. Ulazno silazna staza ima preko 700 stepenika. U pećini se nalazi obilje stalaktita i stalagmita prema čijim oblicima su, u turističke svrhe, nazvane i dvorane u kojima se nalaze (Dvorana zmajeva, Don Kihot, Snežana i sedam patuljaka...). Ceo put kroz pećinu ima zanimljiva imena. Počinje „Šiljatom stenom” posle koje se ulazi u dvoranu „Tavan”, nazvanu tako zbog svoda koji podseća na vizantijsku kupolu. Ova dvorana dobija dnevno svetlo i pruža nezaboravan pogled. Obris ulaza liči na slona sa stražarskom kulom, koji se nalaze na vrhu pećine. Put se nastavlja kroz tunel „Glavni hodnik”, „Prolaza nade” i „Minerski prolaz”, da bi se stiglo do „Galerije Mladih istraživača” i „Cvijićeve dvorane” pored nje. Posetioci dalje prolaze kroz „Prolaz slepih miševa” do „Drezničkog kanala”, dela pećine koji pokazuje njen ogroman sistem, ukupne dužine 6 do 8 kilometara koji povezuje sela Dreznik i Potpeće. Tu se nalaze formacije „Snežana”, „Sedam patuljaka”, „Don Kihot”, „Nevestinski veo” i mnoge druge. Lokalitet je opremljen dodatnim turističkim sadržajem - prostorom za odmor, informativnim tablama i drugim.
Potpećka pećina jedna je od svega pet pećina u Srbiji uređenih za turističku posetu i godišnje je poseti više desetina hiljada turista. Može se posetiti od od 1. aprila do 31. oktobra.[2] Turističku ponudu dopunjuju ribnjak kalifornijske pastrmke i etno restoran koji se nalaze u neposrednoj blizini.[3]
Galerija uredi
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Rečica Petnica koja izvire iz pećine -
„Šiljata stena” na ulazu u pećinu -
-
Stena pored ulaza u Potpećku pećinu
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b v Vasiljević, Vožidar (1996). Elaborat: Predlog za stavljanje pod zaštitu spomenika prirode Potpećka pećina kao prirodnog dobra od izuzetnog značaja. Beograd: Zavod za zaštitu prirode Srbije.
- ^ „Potpećka Pećina”. Turistička Organizacija Užica. Pristupljeno 9. 10. 2021.
- ^ „Potpećka pećina raj za turiste”. B92. 7. 5. 2015. Pristupljeno 9. 10. 2021.
Literatura uredi
- Vasiljević, Vožidar (1996). Elaborat: Predlog za stavljanje pod zaštitu spomenika prirode Potpećka pećina kao prirodnog dobra od izuzetnog značaja. Beograd: Zavod za zaštitu prirode Srbije.
- J. Žujović: Geologija Srbije I - Topografska geologija, SKA, Beograd, 1893.
- J. Cvijić: Pećina u Potpeći (promatranja iz 1913), Glasnik Srpskog geografskog društva, sv 3-4, Beograd, 1914.
- R. Lazarević: Pećina u selu Potpeće, Zbornik radova Geografskog instituta SANU, LXI, 14 14, Beograd, 1959.
- Pećina u selu Potpeće i njeno turističko iskorišćavanje, Institut za šumarstvo i drvnu industriju, Beograd, 1972.
- Potpećka pećina i njeno uređenje za turističke svrhe - dopuna projekata, Insititut za šumarstvo i drvnu industriju, Beograd, 1980.
- Lazarević R, (1981): Potpećka pećina, Turistički savez opštine Titovo Užice
